Κρίσεις Πανικού

Κρίση Πανικού

Ως κρίση πανικού ορίζεται η ξαφνική εμφάνιση έντονου άγχους και φόβου, η οποία βιώνεται ως ιδιαίτερα τρομακτική, κατακλυσμιαία και μη διαχειρίσιμη από το άτομο. Χαρακτηριστική είναι η αίσθηση επικείμενου θανάτου: η καρδιά αρχίζει να χτυπάει έντονα και υπάρχει το αίσθημα ότι δεν μπορεί να αναπνεύσει (δυσκολία στην αναπνοή), δύσπνοια. Το άτομο νιώθει σαν να πεθαίνει (να νομίζει ότι παθαίνει έμφραγμα) ή ότι τρελαίνεται.

Σε πολλές περιπτώσεις οι κρίσεις αυτές εμφανίζονται απροειδοποίητα, ενώ κάποιες άλλες φορές προηγείται κάποιο συγκεκριμένο ερέθισμα. Η εμφάνιση των επεισοδίων τυπικά είναι απροειδοποίητη και να μην υπάρχει κάποια συγκεκριμένη αιτία, ωστόσο υπάρχουν και οι κρίσεις πανικού που εμφανίζονται πάντοτε κάτω από συγκεκριμένες καταστάσεις π.χ. όταν κάποιος είναι σε κάποιο μέρος με πολύ κόσμο (αγοραφοβία) ή κλειστό χώρο (κλειστοφοβία) ενώ πολλές φορές ο φόβος ότι θα επέλθει μια κρίση πανικού, είναι ικανός από μόνος του να προκαλέσει τα συμπτώματα της κρίσης.

Το άτομο βιώνει τις κρίσεις αυτές ως ιδιαίτερα απειλητικές για τη ζωή του, καθώς οι κρίσεις πανικού μπορούν να εμφανιστούν οποιαδήποτε στιγμή της ημέρας, κατά τη διάρκεια οποιασδήποτε δραστηριότητας και χωρίς (φαινομενικά) καμία συνειδητή αιτία.

Μετά το πρώτο επεισόδιο κρίσης πανικού (και ιδίως αν υπάρξει και ένα δεύτερο) τα περισσότερα άτομα εμφανίζουν συμπεριφορές ασφάλειας. Δηλαδή εγκαθίσταται αποφευκτικότητα, αρχίζουν να αποφεύγουν τα μέρη και τις καταστάσεις στα οποία έπαθαν την κρίση πανικού, φοβούμενα πως αν επισκεφτούν το ίδιο μέρος ή αν εκτεθούν στους ίδιους παράγοντες θα το ξαναπάθουν. Και με τον τρόπο αυτό αρχίζει σιγά σιγά να εγκαθιδρύεται το πρόβλημα, καθώς το άτομο αρχίζει να οργανώνει όλη του την καθημερινότητα βάσει του φόβου μήπως πάθει πάλι κρίση πανικού.

Υπολογίζεται ότι μέχρι 4% του πληθυσμού παθαίνει σοβαρές και συχνές κρίσεις πανικού ενώ στις γυναίκες η πάθηση είναι δύο έως τρεις φορές συχνότερη σε σύγκριση με τους άνδρες. Οι κρίσεις πανικού επηρεάζουν τον κάθε άνθρωπο διαφορετικά. Άτομα που έχουν βιώσει στο παρελθόν κάποια κρίση πανικού μπορούν μερικές φορές να "αντέξουν" την κρίση χωρίς να παρουσιάσουν εξωτερικά συμπτώματα, σε αντίθεση άτομα που βιώνουν την κρίση για πρώτη φορά και τα οποία θεωρούν πως πεθαίνουν, πως παθαίνουν έμφραγμα ή τρελαίνονται.

Τι είναι οι Κρίσεις Πανικού;

Οι κρίσεις πανικού σύμφωνα με τα ψυχιατρικά ταξινομικά συστήματα ανήκουν στις Αγχώδεις διαταραχές. Οι Aγχώδεις Διαταραχές συναντούνται με μια συχνότητα 15% στον γενικό πληθυσμό, ενώ οι κρίσεις πανικού συγκεκριμένα στο 3.5%.

Η κρίση πανικού αποτελεί μια αιφνίδια κρίση έντονου άγχους δυσφορίας, φόβου και ενίοτε και ψυχικού τρόμου, η οποία κορυφώνεται σε διάστημα λίγων λεπτών. Τα συμπτώματα με τα οποία εκδηλώνεται μπορεί να διαχωριστούν σε ψυχολογικά (αίσθημα αποπροσωποποίησης, αίσθημα απώλειας ελέγχου του νου, φόβος επικειμένου θανάτου) και σωματικά (αίσθημα παλμών, ταχυκαρδία, εφίδρωση, δυσχέρεια στην αναπνοή, αιμωδίες, αίσθημα αστάθειας). Στην πλειοψηφία των περιπτώσεων οι κρίσεις πανικού εμφανίζονται μέσα στην ημέρα, όμως υπάρχουν περιπτώσεις που εμφανίζονται κατά τη διάρκεια του ύπνου (πρέπει να υπάρξει διαφοροδιάγνωση από την υπνική άπνοια, κρίσεις άσθματος και άλλα καρδιολογικά νοσήματα).

Η διαταραχή πανικού αποτελεί μια αγχώδη διαταραχή η οποία χαρακτηρίζεται από αιφνίδιες και επαναλαμβανόμενες κρίσεις πανικού, δημιουργεί στον πάσχοντα επίμονη ανησυχία, η οποία αφορά στην πιθανότητα να επακολουθήσουν και άλλες προσβολές πανικού, ανησυχία και φόβο για τις ενδεχόμενες επιπτώσεις (“συγκοπή”, "έμφραγμα",  “τρέλα”) και σημαντική αλλαγή στη συμπεριφορά εξαιτίας των προσβολών πανικού (συμπεριφορές αποφυγής, π.χ. φοβούνται να βγουν από το σπίτι). Στη Διαταραχή πανικού ο αριθμός των κρίσεων πανικού μπορεί να κυμαίνεται από λίγες προσβολές κατά τη διάρκεια ενός έτους, μέχρι πολλές προσβολές κατά τη διάρκεια μιας ημέρας.

Κρίση πανικού - συμπτώματα

Τα συνηθέστερα συμπτώματα της κρίσης πανικού είναι έντονος φόβος, αίσθημα επικείμενου θανάτου, άγχος, πανικός, αίσθημα επερχόμενης τρέλας (παράνοιας), αίσθημα απώλειας ελέγχου και αίσθημα επερχόμενου θανάτου, ωστόσο υπάρχουν ακόμα μερικά ψυχοσωματικά συμπτώματα που μπορεί να βιώσει κάποιος. Συγκεντρωτικά, αναφέρονται παρακάτω:

• Ταχυκαρδία
• Αίσθημα ασφυξίας, πνιγμού, δύσπνοια - Δυσκολία στην αναπνοή
• Φόβος θανάτου, φόβος ότι χάνεται ο έλεγχος, φόβος τρέλας
• Πόνος στο στήθος
• Τρέμουλο
• Εφίδρωση, ρίγος ή εξάψεις
• Ναυτία, ζάλη, ίλιγγος
• Αίσθημα αδυναμίας και τάση λιποθυμίας
• Μουδιάσματα των άκρων, μυρμηγκιάσματα, αίσθημα καύσου
• Αποπραγματοποίηση (αίσθημα μη πραγματικού) ή αποπροσωποποίηση (ότι βγαίνετε από το σώμα σας)
• Φόβος ότι μπορεί να πεθάνετε ή ότι είστε σοβαρά άρρωστος

Τα συμπτώματα αυτά εμφανίζονται ξαφνικά και συνήθως κορυφώνονται μέσα σε 10 λεπτά. Οι περισσότερες κρίσεις πανικού διαρκούν περίπου 20-30 λεπτά. Η κρίση πανικού λειτουργεί σαν φαύλος κύκλος. Όσο περισσότερο ανησυχείτε, ότι θα σας συμβεί, τόσο αυξάνετε τις πιθανότητες όντως να συμβεί. Το πρώτο βήμα για να περάσει πιο ανώδυνα είναι η αποδοχή και η γνώση. Εάν γνωρίζετε τι συμβαίνει, είστε καλύτερα προετοιμασμένοι να το αντιμετωπίσετε σωστά.

Κρίση πανικού - διάγνωση

H διάγνωση της Διαταραχής Πανικού θα γίνει αν αντιμετωπίζετε επαναλαμβανόμενες και απροσδόκητες κρίσεις πανικού που ακολουθούνται από τουλάχιστον ένα μήνα συνεχούς άγχους ή ανησυχίας σχετικά με το ενδεχόμενο νέων κρίσεων. Αυτό λέγεται "άγχος προσμονής" και είναι από τα πολύ ενοχλητικά και επίμονα συμπτώματα. Το άγχος προσμονής για την επόμενη κρίση πανικού οδηγεί στην αποφευκτικότητα (πχ φόβος να βγει κάποιος από το σπίτι, να οδηγήσει, να μπει σε μέσα μαζικής μεταφοράς, κα).

Ο μόνος ειδικός για να θέσει την έγκυρη διάγνωση Κρίσεων Πανικού είναι ένας Ψυχίατρος (και όχι ένας ψυχολόγος, καθώς δεν υπάρχει η κλινική εμπερία και εκπαίδευση). Για να τεθεί η διάγνωση των Κρίσεων Πανικού θα πρέπει πρώτα να προηγηθεί οργανικός έλεγχος και να έχουν αποκλειστεί άλλα νοσήματα ως υπεύθυνα για τα συμπτώματα που παρουσιάζονται, όπως καρδιολογικά προβλήματα (πχ έμφραγμα, στηθάγχη), βρογχικό άσθμα, υπνική άπνοια, σακχαρώδης διαβήτης, επιληψία, κα.

Η διαταραχή πανικού συνοδεύεται πολύ συχνά από αγοραφοβία, και μπορεί να συνυπάρχει (συνοσσηρότητα) με άλλες αγχώδεις διαταραχές, όπως το κοινωνικό άγχος, τη διαταραχή μετατραυματικού στρες, την ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή, αλλά και με συναισθηματικές διαταραχές (όπως η κατάθλιψη).

Οι δύο κύριοι τύποι θεραπείας για τη διαταραχή πανικού είναι ψυχολογική θεραπεία (ψυχοθεραπεία) και φαρμακευτική αγωγή (αντικαταθλιπτικά και αγχολυτικά).

Κρίση πανικού - τεστ

Μπορείτε να κάνετε το τεστ κρίσης πανικού για μια πρώτη εκτίμηση αν εμφανίζετε συμπτώματα κρίσεων πανικού ή ψυχοσωματικά συμπτώματα άγχους.

Κρίσεις πανικού - αίτια

Δεν είναι γνωστό τι ακριβώς προκαλεί ή γιατί παθαίνουμε κρίση πανικού, αλλά οι παρακάτω παράγοντες φαίνεται να εμπλέκονται:

• Έντονο στρες: σημαντικά αρνητικά γεγονότα ζωής ή χρόνιο στρες
• Ιδιοσυγκρασία: αγχώδη προσωπικότητα, που είναι πιο ευαίσθητη στο άγχος ή επιρρεπής σε αρνητικά συναισθήματα
• Βιολογικοί: ορισμένες αλλαγές στον τρόπο λειτουργίας τμημάτων του εγκεφάλου σας
• Γενετική: γονίδια/κληρονομικότητα
• Χρήση ουσιών: η χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών (ιδίως κάνναβη/χασίς)

Οι κρίσεις πανικού μπορεί να εμφανιστούν ξαφνικά και χωρίς προειδοποίηση στην αρχή, αλλά με την πάροδο του χρόνου, συνήθως συγκεκριμένες καταστάσεις μπορεί να προκαλέσουν μία κρίση.

Τεχνικές αντιμετώπισης της κρίσης πανικού

Ορισμένες τεχνικές που μπορείτε να χρησιμοποιήσετε για τον έλεγχο μίας κρίσης πανικού, ως πρώτες βοήθειες:

• Εκλογίκευση συμπτωμάτων, ώστε να μην φτάσουν στο σημείο της υπερβολής: "γιατί δεν είναι λογικό αυτό που σκέφτομαι; Αυτό είναι κάτι που έχει συμβεί στο παρελθόν, γιατί να πάθω κάτι τώρα;". Κάνετε δηλαδή μια αξιολόγηση των ψυχοσωματικών συμπτωμάτων και του σωματικού πόνου διαφορετικά, ώστε να μην επιτρέψετε να κυριαρχήσουν πάνω σας.
• Ελεγχος της αναπνοής: η τεχνική 4-7-8 , δηλαδή εισπνοή για 4 δευτερόλεπτα, κράτημα της αναπνοής για 7 δευτερόλεπτα, και εκπνοή αργά σε 8 δευτερόλεπτα.
• Προοδευτική μυϊκή χαλάρωση: σταδιακά σφίγγετε για 5 δευτερόλεπτα τους μύες, και τους χαλαρώνετε, αρχίζοντας από το κάτω μέρος του σώματος (γάμπες) προς τα πάνω (κορμό).
• Οραματισμός, χρησιμοποιήστε τη φαντασία σας: (α) Ασφαλές μέρος (safe place): φέρτε στο μυαλό σας για 5 λεπτά, ένα μέρος (πραγματικό ή φανταστικό) στο οποίο έχετε νιώσει ασφάλεια.
• (β) φανταστείτε ότι η σκέψη σας είναι ένα ποτάμι που ρέει, μην προσπαθείτε να διώξετε τις αρνητικές σκέψεις, τρέχουν ως έχουν, θετικές και αρνητικές.
• (γ) Φέρτε στο μυαλό σας την εικόνα ενός σήματος STOP για τις αρνητικές σκέψεις: τα συμπτώματα τα έχετε ξανανιώσει, τα γνωρίζετε, αν τα αφήσετε να διογκωθούν θα είναι μόνο "άγχος". Έτσι δεν αφήνετε τα συμπτώματα να διογκωθούν, τρέφοντάς τα με το δικό σας άγχος λόγω των υπερβολικών αυτόματων σκέψεων και ερμηνειών που κάνετε.

Ψυχοθεραπεία και κρίσεις πανικού

Για τις κρίσεις πανικού και τη διαταραχή πανικού συστείνεται συχνά η γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία (CBT). Η CBT στηρίζεται στην "εκλογίκευση" των συμπτωμάτων, που αναφέραμε παραπάνω και στη διερεύνηση των αυτόματων σκέψεων που οδηγούν σε μια καταστροφολογία και σε ένα φαύλο κύκλο άγχους.

Ωστόσο η εμπειρία μας δείχνει ότι η CBT μπορεί να βοηθήσει ορισμένους ασθενείς, αλλά είναι εντελώς ανεπαρκής όταν οι λόγοι για τους οποίους παθαίνει κανείς κρίσεις πανικού είναι βαθύτεροι (όπως δηλαδή συμβαίνει στις περισσότερες περιπτώσεις) και τότε χρειάζεται μια πιο ουσιαστική ψυχοθεραπεία, όπως η Συστημική ή Gestalt (και όχι ψυχανάλυση).