Cinematherapy

Cinematherapy

Οι ταινίες μπορεί να αποτελούν μια απόδραση από την πραγματικότητα για κάποιους ανθρώπους, αλλά επίσης είναι βαθιές αντανακλάσεις της κουλτούρας μας και της ζωής μας. Μια ταινία του σινεμά  μπορεί να έχει σημαντικές επιδράσεις στα συναισθήματα και στις σκέψεις. Η cinematherapy χρησιμοποιεί αυτές τις επιδράσεις ως καταλύτη για την θεραπεία.

Στην κινηματογραφοθεραπεία δεν φτιάχνονται ταινίες (που και αυτό θα ήταν θεραπευτικό), αλλά οι θεραπευόμενοι βλέπουν στοχευμένα ταινίες με την καθοδήγηση του θεραπευτή, με την πρόθεση να δουν αντανακλάσεις του εαυτού τους ή της ζωής τους. Μπορεί να ταυτίζονται με τους χαρακτήρες ή να βρίσκουν ότι η δική τους εμπειρία είναι λίγο διαφορετική. Αυτές οι πληροφορίες στις συνεδρίες μπορούν να χρησιμοποιηθούν ώστε να εξερευνήσει ο θεραπευόμενος τον εσωτερικό του κόσμο. Μπορεί να γίνει σε ατομικό ή ομαδικό επίπεδο.

Τι είναι η cinematherapy;

Ο όρος χρησιμοποιήθηκε το 1995 από τον ψυχολόγο Gary Solomon στο βιβλίο του "The Motion Picture Prescription: Watch This Movie and Call Me in the Morning", όπου προτείνει ταινίες ως «συνταγές» για συγκεκριμένα ψυχολογικά προβλήματα. Με αυτόν τον τρόπο ανέδειξε τον κινηματογράφο ως ένα πρακτικό εργαλείο ψυχοθεραπείας και αυτογνωσίας.

Στις μέρες μας, οι ψυχοθεραπευτές χρησιμοποιούν διάφορα μέσα, όπως διάφορες μορφές τέχνης ή την βιβλιοθεραπεία με παρόμοιο τρόπο. Ο ψυχοθεραπευτής για παράδειγμα προτείνει ένα βιβλίο στον θεραπευόμενο που περιέχει μια ιστορία με παρόμοια στοιχεία με τη δική του. Ο θεραπευόμενος διαβάζει το βιβλίο και συζητά με τον ψυχοθεραπευτή, χρησιμοποιεί την ιστορία για να επεξεργαστεί τις δικές του επιλογές και σκέψεις. Η cinematherapy (κινηματογραφοθεραπεία) είναι μια μέθοδος ανάλογη με την βιβλιοθεραπεία, η οποία χρησιμοποιεί ταινίες ή θεατρικές παραστάσεις αντί για βιβλία.

Στην Αρχαία Ελλάδα, το θέατρο χρησιμοποιούνταν ως μέσο κάθαρσης. Οι αρχαίοι Έλληνες πίστευαν ότι το κοινό νιώθει ανακούφιση όταν μοιράζεται τα συναισθήματα με τους ηθοποιούς. Η κάθαρση είναι αποτέλεσμα της ενσυναίσθησης και το κοινό πρέπει να αφήνει το θέατρο με ένα αίσθημα κάθαρσης.

Ο Φρόυντ ανανέωσε την έννοια της κάθαρσης με την θεωρία του ότι η αποκάλυψη και η απελευθέρωση των καταπιεσμένων συναισθημάτων μπορεί να οδηγήσει στην ανακούφιση και τελικά στην ευτυχία.

Στην πιο απλή της μορφή, η cinema therapy χρησιμοποιεί τις κινηματογραφικές ταινίες για να προκαλέσει συναισθήματα, συγκίνηση, κίνηση ή ένα θεραπευτικό στόχο. Ο ασθενής και ο ψυχοθεραπευτής συζητούν και αναλύουν με ψυχοθεραπευτική ματιά τις καταστάσεις, τους χαρακτήρες και την πλοκή. Αυτός είναι ένας τρόπος για να επικεντρώνονται σε σημαντικά θέματα που μπορεί να βιώνει ο θεραπευόμενος και τα οποία ίσως δυσκολεύεται να εντοπίσει ή να εξωτερικεύσει.

Όταν κάποιος βλέπει τα προβλήματα από έξω σαν θεατής αυτό μπορεί να τον βοηθήσει να κατανοήσει τις επιλογές και τα πιθανά μονοπάτια που μπορεί να ακολουθήσει. Η χρήση των ιστοριών ως εργαλεία εκμάθησης χρησιμοποιείται εδώ και αιώνες. Η cinematherapy είναι απλά ένας άλλος τρόπος για να συνεχιστεί αυτή η μέθοδος στη σύγχρονη εποχή.

Υπάρχουν και κάποιες σχετικές έννοιες, όπως το cinema coaching, που γίνεται Life Coaching μέσα από ταινίες του σινεμά.

Πώς λειτουργεί η cinematherapy;

Όπως συμβαίνει με όλες τις μορφές ψυχοθεραπείας, ο στόχος της cinematherapy είναι να βοηθήσει τους ανθρώπους να μάθουν περισσότερα για τον εαυτό τους. Για παράδειγμα, αν κάποιος δυσκολεύεται να δημιουργήσει φιλίες και να συνδεθεί με τους άλλους, ο ψυχοθεραπευτής μπορεί να βρει ταινίες με χαρακτήρες που αντιμετωπίζουν τα ίδια θέματα. Με αυτή τη λογική, το άτομο μπορεί να παρακολουθήσει τις δικές του δυσκολίες μέσα από έναν χαρακτήρα και μια ιστορία.

Έτσι, οι χαρακτήρες της ταινίας μπορεί να είναι αντιπρόσωποι των δικών του συναισθημάτων και εμπειριών. Οι συζητήσεις για την ιστορία της ταινίας μπορεί να ανοίξουν διαλόγο ανάμεσα στον ψυχοθεραπευτή και στον θεραπευόμενο και να δώσουν την ευκαιρία για νέες συζητήσεις. Έτσι, η cinema therapy μπορεί να είναι ένα βοηθητικό εργαλείο καταρχήν για να εντοπίσει κάποιος πολύπλοκα θέματα και καταστάσεις με ασφαλή τρόπο, και κατά δεύτερον να πάρει ιδέες για στρατηγικές αντιμετώπισης.

Η cinematherapy είναι μια θεραπευτική επιλογή για τους ανθρώπους που απολαμβάνουν να βλέπουν ταινίες και να τις συζητούν. Μερικές φορές βοηθά τους ανθρώπους να δουν τις δυσκολίες ή τις καταστάσεις σαν παρατηρητές. Έτσι, μπορεί να ξεκινήσει μια συζήτηση για μια δική τους κατάσταση, και να κατανοήσουν γιατί έχουν κάνει κάποιες επιλογές και γιατί μπορεί να υπάρχουν καλύτερες επιλογές.

Η εμπειρία της ταινίας (ή μιας σειράς της τηλεόρασης) δεν μένει λοιπόν στην αίθουσα ή στον καναπέ, αλλά γίνεται ένα εργαλείο για περισσότερη κατανόηση του εαυτού και των άλλων και μικρών πρακτικών βγημάτων αλλαγής στην καθημερινότητα.

Πως γίνεται η επιλογή μιας ταινίας;

Ο ψυχοθεραπευτής προτείνει μια ταινία σε έναν ασθενή, που την έχει επιλέξει ειδικά για αυτόν, αναλόγως τα προβλήματα που αντιμετωπίζει. Η επιλογή μιας ταινίας μπορεί να έχει για παράδειγμα στόχο:

1. Το κλάμα για συναισθηματική κάθαρση: μερικές φορές κάποιοι άνθρωποι βιώνουν απώλειες και πένθος, αλλά όλα αυτά τα συναισθήματα είναι δύσκολα και επώδυνα. Μια ταινία βοηθά στην απελευθέρωση αυτών των συναισθημάτων.
2. Ελπίδα και ενθάρρυνση: μια ταινία μπορεί να δίνει ελπίδα και λύση σε ένα πρόβλημα, με αποτέλεσμα ο θεραπευόμενος να νιώθει έμπνευση και αισιοδοξία.
3. Αμφισβήτηση αρνητικών πεποιθήσεων και ανακάλυψη δυνάμεων: όταν ένας χαρακτήρας έχει σκαμπανεβάσματα, ο θεραπευόμενος νιώθει λιγότερο μόνος και επίσης ανακαλύπτει δυνάμεις παρόμοιες με αυτές του χαρακτήρα.
4. Βελτίωση της επικοινωνίας: οι χαρακτήρες συχνά δείχνουν τα προβλήματα στην επικοινωνία. Η επιλογή της παρακολούθησης μιας ταινίας με ένα σύντροφο, με ένα φίλο ή ένα μέλος της οικογένειας μπορεί να δημιουργεί μια ευκαιρία για βελτίωση της επικοινωνίας.
5. Το γέλιο ως φάρμακο: οι ταινίες αυτές έχουν ως σκοπό να δώσουν χαρά στον θεραπευόμενο και να πάρει αποστάσεις από το πρόβλημα που τον απασχολεί. Αυτή είναι μια ευκαιρία να δει με χιούμορ, δηλαδή με μη-δραματική οπτική τα πράγματα.

Ποια είναι τα συναισθήματα που προκαλούν οι ταινίες;

Αν και το να παρακολουθεί απλά κάποιος μια ταινία δεν οδηγεί συχνά σε μια μεγάλη αλλαγή, υπάρχουν στοιχεία που δείχνουν ότι όταν μια ψυχοθεραπευτική συνεδρία που ακολουθεί μετά από μια ταινία μπορεί να έχει οφέλη. Ο θεραπευόμενος παρατηρεί τα όσα νιώθει και σκέφτεται και τα συζητά με τον ψυχοθεραπευτή.

Οι μελέτες έχουν δείξει ότι υπάρχουν τέσσερα κύρια στάδια που συμβαίνουν όταν κάποιος παρακολουθεί μια ταινία:

1. Ταύτιση: ο θεραπευόμενος ταυτίζεται με το χαρακτήρα επειδή έχουν κοινές συμπεριφορές και στόχους και παρατηρεί τα συναισθήματα του χαρακτήρα.
2. Κάθαρση: ο θεραπευόμενος αναγνωρίζει όσα έμαθε από τις εμπειρίες του χαρακτήρα.
3. Γνώση: ο θεραπευόμενος εσωτερικεύει την εμπειρία του χαρακτήρα και αναπτύσσει μια σύνδεση ανάμεσα στις κοινές εμπειρίες τους.
4. Σύνδεση: ο θεραπευόμενος δεν νιώθει πλέον μόνος του στον κόσμο, επειδή έχει δει και άλλους να βιώνουν τα ίδια πράγματα.

Προτεινόμενες ταινίες

Ανάλογα με τα θέματα που απασχολούν τον κάθε θεραπευόμενο, υπάρχουν εκατοντάδες ταινίες. Μια απλή λίστα με ταινίες είναι η παρακάτω:

Σχέσεις

• Ο πόλεμος των Ρόουζ (1989)
• Ιστορία γάμου (2019)
• Η μέρα της Μαρμότας (1993)

Ψυχικές διαταραχές

• Καλύτερα δεν γίνεται (1997)
• Οδηγός αισιοδοξίας (2012)
• Το κορίτσι που άφησα πίσω (1999)
• Η ιστορία του Αντουάν Φίσερ (2002)
• Ένας υπέροχος άνθρωπος (2001)

Εθισμός και ανάρρωση

• 28 ημέρες (2000)
• Όταν ένας άνδρας αγαπά μια γυναίκα (1994)
• Αφήνοντας το Λας Βέγκας (Leaving Las Vegas) (1995)
• Ένα αστέρι γεννιέται (A Star is Born) (2018)

Παιδική κακοποίηση

• Ο Ξεχωριστός Γουίλ Χάντινγκ (1997)
• Σκοτεινό ποτάμι (2003)

Η cinematherapy βοηθά στην κατάθλιψη;

Οι μελέτες έχουν δείξει ότι η cinematherapy είναι ένα ωφέλιμο συμπληρωματικό εργαλείο για την ενίσχυση της αισιοδοξίας και τη μείωση της απελπισίας, και μπορεί να βοηθήσει να αποκαλυφθούν τα θέματα τα οποία πραγματικά στεναχωρούν τους ανθρώπους. Ως εκ τούτου μπορεί να χρησιμοποιηθεί συμπληρωματικά ως θεραπεία σε ανθρώπους με κατάθλιψη. Δεν μπορεί να αντικαταστήσει την θεραπεία με ψυχοθεραπεία ή/και αντικαταθλιπτικά στις περιπτώσεις μέτριας ή βαριάς κατάθλιψης.

Η cinematherapy βοηθά τους ανθρώπους να ανακαλύψουν τις δυνάμεις τους με ένα διαφορετικό τρόπο από την κλασσική ψυχοθεραπεία.

Πώς βοηθούν οι ταινίες στην ψυχοθεραπεία ζεύγους και στην οικογενειακή ψυχοθεραπεία;

Καθώς πολλά ζευγάρια και οικογένειες έχουν παρόμοια θέματα όταν ξεκινούν να κάνουν ψυχοθεραπεία, οι περιπτώσεις διαφέρουν αρκετά. Έτσι, οι ταινίες βοηθούν τα ζευγάρια να συζητήσουν τα θέματα που τους απασχολούν και να δουν τα προβλήματά τους από μια νέα οπτική.

Υπάρχουν ταινίες που πραγματεύονται θέματα όπως η ικανότητα επίλυσης προβλημάτων, η διαχείριση πιεστικών καταστάσεων, η έλλειψη αναγνώρισης της άποψης του συντρόφου. Όπως επίσης, η αδυναμία έκφρασης των σκέψεων και των συναισθημάτων.

Επίσης, τα παιδιά που βιώνουν το διαζύγιο των γονιών τους, μέσα από τις ταινίες μπορούν να επεξεργαστούν τα συναισθήματά τους. Έτσι, βιώνουν την κάθαρση, απελευθερώνουν τη θλίψη και το θυμό τους και επικοινωνούν καλύτερα με τους γονείς τους.

Cinematherapy και διαχείριση θυμού

Οι ταινίες με θέματα που αφορούν τη σχέση μητέρας-παιδιού, την απουσία του πατέρα, τις φιλίες και την ταύτιση με τους συμμαθητές βοηθούν τα παιδιά να διαχειρίζονται καλύτερα τις διαφωνίες και να εκφράζουν τα συναισθήματά τους με υγιείς τρόπους.

Η cinematherapy είναι ένα νέο εργαλείο που χρησιμοποιούν οι ψυχοθεραπευτές για να επιταχύνουν την αλλαγή που επιθυμούν οι θεραπευόμενοι. Μπορεί να εφαρμοστεί σε ατομικές ή ομαδικές συνεδρίες, στην ψυχοθεραπεία ζεύγους ή στην οικογενειακή ψυχοθεραπεία. Έχει πολλαπλά οφέλη στην επικοινωνία και σπάει τους φραγμούς που εμποδίζουν την οικειότητα. Οι οικογένειες μπορούν να επεξεργαστούν καλύτερα μεγάλες αλλαγές όπως το διαζύγιο ή μια μετακόμιση, και τα ζευγάρια αντιμετωπίζουν καλύτερα τις δυσκολίες που προκύπτουν.

Οι ταινίες του σινεμά είναι ένας πανίσχυρος τρόπος για να βρουν οι άνθρωποι κίνητρο και να ανακαλύψουν τις δυνατότητές τους.