Συμβολικό παιχνίδι – η σημασία του

Συμβολικό παιχνίδι - η σημασία του

Το συμβολικό παιχνίδι είναι μια δημιουργική δραστηριότητα όπου τα νήπια και τα μωρά χρησιμοποιούν αντικείμενα ή πράγματα για να αναπαραστήσουν ή να συμβολίσουν κάτι άλλο. Αυτή η συμβολική αναπαράσταση βοηθά τα παιδιά να εκφράζουν και να περιγράφουν σκέψεις και ιδέες μέσα από λέξεις, ήχους και παιχνίδι. Ένα μωρό που κάνει ότι μιλά σε ένα παιχνίδι-τηλέφωνο είναι ένα παράδειγμα συμβολικού παιχνιδιού.

Το συμβολικό παιχνίδι είναι σημαντικό για την γνωστική ανάπτυξη των παιδιών και την ανάπτυξη άλλων σημαντικών δεξιοτήτων.

Πότε εμφανίζονται οι δεξιότητες συμβολικού παιχνιδιού;

Οι δεξιότητες συμβολικού παιχνιδιού τυπικά εμφανίζονται ανάμεσα στα 2 και στα 3 έτη. Ωστόσο, αυτό δεν συμβαίνει ξαφνικά. Αντιθέτως, είναι μια σταδιακή διαδικασία με αρκετά στάδια.

1. Βρεφικό παιχνίδι (3-18 μηνών)

Τα περισσότερα μωρά ξεκινούν να μιμούνται ήχους, εκφράσεις και κινήσεις από την ηλικία των 3 μηνών. Αυτό το σημαντικό αναπτυξιακό ορόσημο τα προετοιμάζει ώστε να παρατηρούν, να κατανοούν το περιβάλλον. Ωστόσο, σε αυτό το στάδιο δεν μπορούν να χρησιμοποιήσουν αντικείμενα για να μιμηθούν.

Τους επόμενους μήνες, οι ικανότητες τους βελτιώνονται, και γύρω στους 8 μήνες, πειραματίζονται με ήχους και κάνουν θορύβους με τα παιχνίδια. Επίσης, νιώθουν εξοικείωση με τους ανθρώπους, με αντικείμενα. Καθώς το μωρό βαδίζει προς την νηπιακή ηλικία, αρχίζει το προ-συμβολικό παιχνίδι.

2. Προ-συμβολικό παιχνίδι (18-22 μηνών)

Ανάμεσα στους 18 και στους 22 μήνες, τα νήπια ξεκινούν το προ-συμβολικό παιχνίδι, όπου συμμετέχουν σε παιχνίδια ή μιμούνται πράγματα της καθημερινότητας ή οικεία πρόσωπα. Για παράδειγμα, τα νήπια μπορεί να βουρτσίζουν τα μαλλιά από τις κούκλες τους ή να κάνουν ότι πίνουν από ένα ποτήρι κάνοντας ήχους. Σε αυτή τη φάση, ένα νήπιο μπορεί να χρησιμοποιήσει ένα πραγματικό αντικείμενο για να αντιγράψει κάτι άλλο.

Κοντά στην ηλικία των 2 ετών ξεκινά το συμβολικό παιχνίδι. Αυτό σημαίνει ότι το νήπιο χρησιμοποιεί αντικείμενα για να αναπαραστήσει κάτι άλλο. Μπορεί ένα νήπιο να χρησιμοποιεί  ένα ρολό χαρτιού ως τηλέφωνο και να κάνει ότι παίρνει τηλέφωνο σε κάποιον.

3. Συμβολικό παιχνίδι (24 μηνών-3,5 χρονών)

Τα νήπια μεταξύ 24 μηνών και 3,5 χρονών κάνουν συμβολικό παιχνίδι με ένα συγκεκριμένο θέμα. Μπορεί να δίνουν ρόλους στον εαυτό τους και στους άλλους. Μπορεί να φαντάζονται ένα αντικείμενο και να το χρησιμοποιούν στα παιχνίδια όταν δεν υπάρχουν πραγματικά αντικείμενα.

Από την ηλικία των 2 ετών, τα παιδιά παίζουν παιχνίδια που βασίζονται στη μίμηση, παιχνίδια ρόλων. Αυτό αντανακλά όσα βλέπουν και ακούνε τα παιδιά. Συνήθως μιμούνται χειρονομίες της καθημερινότητας. Κάνουν ότι ταΐζουν τις κούκλες τους, ότι παίρνουν τηλέφωνο. Τα μικρά παιδιά μιμούνται κυρίως τη μαμά ή το μπαμπά, επειδή οι γονείς είναι τα πρώτα πρότυπα που έχουν.

Σε αυτή την ηλικία, αντιγράφουν τον γονέα του ίδιου ή του αντίθετου φύλου. Αυτά τα παιχνίδια μίμησης επιτρέπουν στα παιδιά να κατανοούν τους άλλους, να φαντάζονται τον εαυτό τους σε ένα κόσμο ενηλίκων, να αντιγράφουν πράγματα της καθημερινότητας και να αναπτύσσουν τις γλωσσικές τους δεξιότητες. Αυτά τα παιχνίδια ρόλων επιτρέπουν στα παιδιά να κατανοήσουν τις εμπειρίες της ζωής με το δικό τους μοναδικό τρόπο.

Στην ηλικία των 3 ετών τα παιχνίδια μίμησης γίνονται πιο πολύπλοκα. Τα παιδιά φτιάχνουν φανταστικά σενάρια, φαντάζονται τον εαυτό τους να κάνουν συγκεκριμένα πράγματα. Τα παιχνίδια είναι πιο ανοιχτά και μπορούν να συμμετέχουν και άλλοι σε αυτά. Τα παιχνίδια ρόλων είναι ένας τρόπος με τον οποίο τα παιδιά φαντάζονται τον εαυτό τους στους ρόλους των ενηλίκων: το γιατρό, τον μπαμπά. Επίσης, τα βοηθούν να διαχειρίζονται τις καταστάσεις και τις διαφωνίες. Για παράδειγμα, μετά από μια διαφωνία εκτονώνουν το θυμό τους και έτσι μπορούν να διαχειριστούν την απογοήτευση τους. Επίσης, τα συμβολικά παιχνίδια βοηθούν τα παιδιά να διαφοροποιήσουν τον εαυτό τους από  τους άλλους.

Τα συμβολικά παιχνίδια διευκολύνουν την ανάπτυξη των παιδιών επειδή τους επιτρέπουν να αναπτύξουν:

• Την αυτονομία τους και την ικανότητα να αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες.
• Τις αδρές και λεπτές κινητικές δεξιότητες, όπως ο συντονισμός των χειρονομιών.
• Τις γνωστικές δεξιότητες όπως η ομιλία, η φαντασία, η μίμηση.
• Τις συναισθηματικές δεξιότητες όπως η έκφραση των συναισθημάτων.

4. Προηγμένο συμβολικό παιχνίδι (4-6 ετών)

Τα παιδιά ηλικίας 4-6 ετών είναι αρκετά ώριμα για να συμμετέχουν σε ένα συμβολικό παιχνίδι με συγκεκριμένο θέμα, όπως οι πειρατές και οι υπερήρωες. Αυτά τα θέματα συνήθως αφορούν γεγονότα που έχουν ακούσει. Διαλέγουν ένα θέμα, φτιάχνουν μια ιστορία και χρησιμοποιούν την φαντασία και τη δημιουργικότητα τους.

Με βάση την ιστορία, μοιράζουν ρόλους στον εαυτό τους και στους άλλους. Μπορεί να κρατούν πολλούς ρόλους για τον εαυτό τους. Να δίνουν οδηγίες, να εκφράζουν σκέψεις και ιδέες, να χρησιμοποιούν λεκτικούς και μη λεκτικούς τρόπους επικοινωνίας.

Το συμβολικό παιχνίδι είναι μια κοινωνική δραστηριότητα, ειδικά για τα μεγαλύτερα παιδιά που κάνουν ότι παίζουν με τους συμμαθητές τους. Με αυτό τον τρόπο αναπτύσσουν τις δεξιότητες επικοινωνίας και συνεργασίας.

Ελεύθερο παιχνίδι

Το συμβολικό παιχνίδι επιτρέπει στα παιδιά να εκφραστούν δημιουργικά και να κατανοήσουν τον κόσμο μέσα από τη φαντασία. Τα παιδιά πρέπει να έχουν χρόνο για ελεύθερο παιχνίδι όταν δεν έχουν προγραμματισμένες άλλες δραστηριότητες. Σε αυτές τις στιγμές, όταν τα παιδιά έχουν αρκετό χρόνο, η φαντασία τους τα βοηθά να εφεύρουν παιχνίδια. Δώστε τους διάφορα υλικά (κουτιά, ρολά από χαρτί) και αφήστε την φαντασία τους να καλπάσει. Επιτρέψτε τους να δημιουργήσουν το δικό τους κόσμο με αυτά τα αντικείμενα.

Φαντασία

Δώστε στο παιδί σας χρόνο να φτιάξει τα δικά του παιχνίδια και να εξερευνήσει διάφορους ρόλους σε ένα συγκεκριμένο σενάριο. Μερικές φορές, θα παίζει το ίδιο παιχνίδι επανειλημμένα για πολλές μέρες. Μπορείτε να δώσετε στο παιδί σας στολές και αξεσουάρ για να εμπνευστεί. Αν θέλει τη βοήθεια σας δώστε του μερικές ιδέες.

Όμως, δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να ελέγχετε το παιχνίδι. Με τον καιρό το παιδί θα δημιουργεί τα δικά του παιχνίδια, τα δικά του σενάρια και θα χρησιμοποιεί την δημιουργικότητα και τη φαντασία του.

Γιατί είναι σημαντικό το συμβολικό παιχνίδι;

Το συμβολικό παιχνίδι μαθαίνει σε ένα παιδί να παρατηρεί, να κατανοεί και να μιμείται χρησιμοποιώντας την σκέψη, την δημιουργικότητα και τη φαντασία του. Αυτή η ικανότητα είναι ουσιαστική για να αντιμετωπίζουν τα παιδιά τις παρορμητικές συμπεριφορές και να σκέφτονται πριν αντιδράσουν.

1. Γνωστική ανάπτυξη: όταν τα νήπια δεσμεύονται στο συμβολικό παιχνίδι, μαθαίνουν για πραγματικές καταστάσεις της ζωής και μαθαίνουν να τις αντιμετωπίζουν με δημιουργικό τρόπο. Αυτό ενισχύει τη αναλυτική τους σκέψη, και έτσι μπορούν να βρίσκουν λύσεις σε προβλήματα.
2. Γλωσσική ανάπτυξη: το συμβολικό παιχνίδι μαθαίνει στα παιδιά για συμβολικές λειτουργίες. Αυτό σημαίνει ότι ένα παιδί μαθαίνει ότι ένα αντικείμενο μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να αναπαραστήσει κάτι άλλο. Για παράδειγμα, τα γράμματα χρησιμοποιούνται για να συμβολίσουν ήχους και οι λέξεις για να συμβολίσουν συναισθήματα. Αυτή η δεξιότητα είναι σημαντική για την ανάπτυξη του λεξιλογίου των παιδιών.
3. Κοινωνικο-συναισθηματική ανάπτυξη: τα περισσότερα παιδιά παριστάνουν ότι παίζουν με τους συμμαθητές τους. Αυτό τους επιτρέπει να μοιράζονται ιδέες, να φαντάζονται και να δημιουργούν μια ιστορία, να διαπραγματεύονται, να περιμένουν τη σειρά τους, να μοιράζουν ρόλους. Όλα αυτά βοηθούν τα παιδιά να έχουν καλύτερο συναισθηματικό έλεγχο και να αντιδρούν υπεύθυνα. Όταν ένα παιδί δημιουργεί μια ιστορία αυτό ενισχύει την αυτοπεποίθηση και την αυτοεκτίμηση του.
4. Κινητική ανάπτυξη: ένα μωρό 8 μηνών πιάνει αντικείμενα και προσπαθεί να μιμηθεί όσα κάνουν οι άλλοι. Με αυτό τον τρόπο αναπτύσσει τις λεπτές και τις αδρές κινητικές του δεξιότητες. Όσο το μωρό μεγαλώνει, αρχίζει να κρατά, να διαλέγει αντικείμενα.

Γιατί το συμβολικό παιχνίδι είναι τόσο σημαντικό για την λογοθεραπεία;

Το συμβολικό παιχνίδι και η ανάπτυξη της ομιλίας είναι άρρηκτα συνδεδεμένα μεταξύ τους. Το παιχνίδι όχι μόνο ενισχύει τη δημιουργικότητα αλλά επίσης βοηθά στην ανάπτυξη των γνωστικών δεξιοτήτων που θέτουν τις βάσεις για τη γλωσσική κατάκτηση και έκφραση. Καθώς τα παιδιά περνούν από διάφορα αναπτυξιακά στάδια, το συμβολικό παιχνίδι εξελίσσεται παράλληλα με τις γλωσσικές δεξιότητες, συμβάλλοντας σε μια πλούσια και πολύπλευρη μαθησιακή εμπειρία.

Γνωρίζουμε ότι το συμβολικό παιχνίδι και η ανάπτυξη της γλώσσας μοιράζονται πολλά κοινά στοιχεία. Αυτό βοηθά πολύ στην λογοθεραπεία. Όταν ένα παιδί ασχολείται με το συμβολικό παιχνίδι, ουσιαστικά χρησιμοποιεί την φαντασία του αποδίδοντας νέα σημασία σε αντικείμενα ή πρόσωπα. Αυτή η ευφάνταστη διαδικασία περιλαμβάνει νοητική αναπαράσταση, μια δεξιότητα που έχει στενή σχέση με την κατανόηση και την έκφραση της γλώσσας.

Στα πρώτα χρονιά, πριν το παιδί αναπτύξει πλήρως τις λεκτικές γλωσσικές δεξιότητες, το συμβολικό παιχνίδι γίνεται ένας τρόπος επικοινωνίας. Μέσα από τις χειρονομίες, τις εκφράσεις του προσώπου και τις συμβολικές πράξεις, τα παιδιά εκφράζουν τον εαυτό τους. Αυτή η πρώιμη μορφή επικοινωνίας είναι πρόδρομος για την εξελιγμένη λεκτική γλώσσα που αναπτύσσεται αργότερα.

Το συμβολικό παιχνίδι λειτουργεί ως βάση για την γνωστική και γλωσσική ανάπτυξη. Καθώς τα παιδιά δεσμεύονται στο φανταστικό παιχνίδι, όχι μόνο ενισχύουν την δημιουργικότητα τους αλλά επίσης χτίζουν τις γνωστικές τους δεξιότητες που είναι απαραίτητες για την γλωσσική ανάπτυξη. Μπορούν να κατανοούν και να χρησιμοποιούν σύμβολα, να συνδέουν λέξεις με νοήματα και να εκφράζουν πολύπλοκες ιδέες. Τα παιδιά παίζουν και δίνουν νόημα σε διάφορα αντικείμενα ή πράξεις, και έτσι διευρύνουν το λεξιλόγιο τους. Αυτή η διαδικασία συμβάλλει στην κατανόηση των λέξεων και στην έκφραση των λέξεων.