Τα φάρμακα της ψυχιατρικής τα συνοδεύει ένα στίγμα: η ίδια η λέξη “ψυχοφάρμακα” είναι φορτισμένη αρνητικά με προκαταλήψεις και φόβους για σοβαρές παρενέργειες (όπως ότι “τα ψυχοφάρμακα σε χαζεύουν”). Ο σωστότερος όρος είναι “ψυχoτρόπα” φάρμακα, δηλαδή φάρμακα που μπορούν να επηρεάζουν τη λειτουργία του κεντρικού νευρικού συστήματος (εγκέφαλος), δηλαδή τη σκέψη, το συναίσθημα, την γενική ψυχική κατάσταση.
Οι βασικές κατηγορίες ψυχοφαρμάκων (εννοώντας φάρμακα που επηρεάζουν τις ψυχικές λειτουργίες και που χρησιμοποιούνται στην ψυχιατρική) είναι έξι:
ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ | ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΑ ΦΑΡΜΑΚΑ – Ψυχοφαρμακολογία |
---|---|
ΑΝΤΙΚΑΤΑΘΛΙΠΤΙΚΑ | για την αντιμετώπιση της κατάθλιψης, αλλά και για άλλα νοσήματα (όπως ψυχαναγκασμοί, άγχος, κα). Τα περισσότερα επηρεάζουν τη σεροτονίνη. |
ΗΡΕΜΙΣΤΙΚΑ | (γνωστά και ως ΑΓΧΟΛΥΤΙΚΑ): για την αντιμετώπιση του άγχους. Κυρίως είναι βενζοδιαζεπίνες, οι οποίες δρούν επηρεάζοντας το GABA. |
ΥΠΝΑΓΩΓΑ | για την αντιμετώπιση της αϋπνίας και των διαταραχών ύπνου |
ΑΝΤΙΨΥΧΩΣΙΚΑ | (γνωστά και ως ΝΕΥΡΟΛΗΠΤΙΚΑ): αντιμετώπιση σχιζοφρένειας, ψυχωσικής συμπτωματολογίας, αλλά και την καταστολή της ανησυχίας. Δρούν επηρεάζοντας κυρίως τη ντοπαμίνη. |
ΣΤΑΘΕΡΟΠΟΙΗΤΙΚΑ | για τις διαταραχές του συναισθήματος (όπως η διπολική διαταραχή) |
ΔΙΕΓΕΡΤΙΚΑ | χρησιμοποιούνται για τις διαταραχές συμπεριφοράς (πχ ΔΕΠΥ) |
Υπάρχουν και άλλα φάρμακα τα οποία επηρεάζουν την εγκεφαλική λειτουργία, αλλά θα έλεγε κανείς πως θεωρούνται περισσότερο φάρμακα άλλης ειδικότητας (Νευρολογίας), όπως τα αντιεπιληπτικά και για αυτό δεν είναι στον παρακάτω κατάλογο ψυχοφαρμάκων. Στις ψυχοτρόπες ουσίες ανήκουν και οι εξαρτησιογόνες ουσίες, αλλά αυτές δεν θεωρούνται φάρμακα (αν και πλέον μελετούνται η κεταμίνη και άλλες ψυχεδελικές ουσίες).
Οι διάφορες κατηγορίες των παραπάνω ψυχοφαρμάκων, έχουν τελείως διαφορετικούς μηχανισμούς δράσης και κατ’επέκταση διαφορετικές παρενέργειες. Είναι λοιπόν λάθος να αναφέρεται κανείς σε αυτά γενικεύοντας. Επίσης, οι παρενέργειες των φαρμάκων επίσης σχετίζονται στις περισσότερες περιπτώσεις και με τη δοσολογία. Στο κοινό υπάρχουν προκαταλήψεις και φόβοι για τα φάρμακα, που στην πράξη σχετίζονται με αθεράπευτες ή ανθεκτικές περιπτώσεις και την μακροχρόνια λήψη φαρμάκων. Ένας ψυχίατρος και ένας ασθενής πρέπει πάντα να ζυγίζουν τα υπέρ και τα κατά της χρήσης φαρμάκων.
Τα νεότερα αντικαταθλιπτικά είναι γενικώς καλώς ανεκτά φάρμακα και έχουν λιγότερες παρενέργειες, σε σχέση με τα πιο βαριά παλιότερα αντικαταθλιπτικά, και πραγματικά σώζουν ζωές. Η ψυχοθεραπεία αποτελεί μια εναλλακτική επιλογή θεραπείας, ιδίως στις πιο ελαφριές περιπτώσεις.
Τα αγχολυτικά (όπως το Xanax) είναι πολύ αποτελεσματικά φάρμακα, ωστόσο η κατάχρηση μπορεί να οδηγήσει σε θέματα εξάρτησης, αν και υ πάρχουν τρομακτικές προκαταλήψεις και παραπληροφόρηση για το θέμα. Η χρήση αγχολυτικών θα πρέπει να συνοδεύεται από ψυχοθεραπεία, ώστε οι άνθρωποι να μαθαίνουν να διαχειρίζονται το άγχος και τα θέματα που τους απασχολούν.
Οι πιο σοβαρές παρενέργειες συνοδεύουν τα αντιψυχωσικά φάρμακα, τα οποία θεωρούνται και τα πιο βαριά ψυχοφάρμακα, ωστόσο η βοήθειά τους είναι πολύτιμη και αναντικατάστατη. Τα νεότερα αντιψυχωσικά έχουν πολύ λιγότερες παρενέργειες σε σχέση με τα παλιότερα.
Στον παρακάτω αλφαβητικό κατάλογο φαρμάκων θα βρείτε τα ονόματα των σημαντικότερων φαρμάκων που χρησιμοποιούνται στην Ψυχιατρική (ψυχοφάρμακα), τα εμπορικά τους ονόματα (brand names και άλλες μάρκες), τα πρωτότυπα ψυχοφάρμακα, γενόσημα και την κατηγορία στην οποία ανήκουν. Τα φάρμακα είναι ταξινομημένα αλφαβητικά με βάση την εμπορική ονομασία τους.