Διπολική διαταραχή – συμπτώματα (Μανιοκατάθλιψη)

Διπολική διαταραχή – συμπτώματα (Μανιοκατάθλιψη)

Μια πολύ συχνή ερώτηση στο ιατρείο, είναι το “γιατρέ είμαι διπολικός“; Όμως οι διακυμάνσεις στη διάθεση, δεν αρκούν για να τεθεί η διάγνωση της διπολικής διαταραχής (παλιότερα ήταν γνωστή ως “μανιοκατάθλιψη”).

Ο όρος “διπολική διαταραχή” είναι κλινικός, και περιγράφει ένα συγκεκριμένο ψυχιατρικό σύνδρομο που στις περισσότερες περιπτώσεις χρήζει χρόνιας φαρμακευτικής αγωγής και αντιμετώπισης. Στον πυρήνα του, η διπολική διαταραχή σημαίνει εναλλαγή μανιακών και καταθλιπτικών επεισοδίων (και όχι απλά αλλαγή γνώμης ή διάθεσης).

Αν νιώθετε ότι έχετε συναισθηματικές διακυμάνσεις ή διπολική διαταραχή, έχει σημασία να συμβουλευτείτε έναν ψυχίατρό (και όχι ένα ψυχολόγο). Είναι ο μόνος ειδικός ψυχικής υγείας που μπορεί με εγκυρότητα να διαγνώσει την διπολική διαταραχή. Η σωστή διάγνωση και η θεραπεία μπορεί να σας βοηθήσουν να διαχειριστείτε το πρόβλημα, να νιώσετε συναισθηματική σταθερότητα και να συνεχίσετε τη ζωή σας όσο γίνεται φυσιολογικά.

Διάγνωση διπολικής διαταραχής

Για να τεθεί η διάγνωση της διπολικής διαταραχής, είναι χρειάζεται να υπάρχουν τα παρακάτω στοιχεία στο ιστορικό του ασθενούς:
(α) απαραιτήτως επεισόδια μανίας ή υπομανίας, και
(β) επεισόδια κατάθλιψης.

Συχνά η διάγνωση της διπολικής διαταραχής τίθεται μετά από πολλά χρόνια, από το ιστορικό του ασθενή, μιας και μόνο όταν εμφανιστεί ένα μανιακό ή υπομανιακό επεισόδιο μπορούμε να μιλήσουμε για “διπολική διαταραχή”. Για παράδειγμα, πολύ συχνά, ένας άνθρωπος μπορεί να κάνει ένα καταθλιπτικό επεισόδιο σε νεαρή ηλικία, οπότε και μιλάμε για διάγνωση (μονοπολικής) “κατάθλιψης”, ωστόσο, μετά από χρόνια μπορεί να παρατηρηθεί ένα μανιακό/υπομανιακό επεισόδιο, οπότε πλέον καταλαβαίνουμε ότι πρόκειται για “διπολική διαταραχή”, στο πλαίσιο της οποίας ήταν και το αρχικό καταθλιπτικό επεισόδιο΄.

Η έναρξη της νόσου συχνά γίνεται απευθείας με ένα μανιακό επεισόδιο (συνήθως στην ηλικία 18-30 ετών), το οποίο έχει πολύ ξεκάθαρα χαρακτηριστικά. Πιο σύνθετα είναι τα πράγματα και η εκτίμηση με τα υπομανιακά επεισόδια, τα οποία μπορεί να διαφύγουν της προσοχής των οικείων και της κλινικής διάγνωσης.

Συμπτώματα διπολικής διαταραχής

Η διπολική διαταραχή εκδηλώνεται με διαφορετικές μορφές/τύπους και συμπτώματα σε διαφορετικούς ανθρώπους (Διπολική Διαταραχή Ι, Διπολική Διαταραχή ΙΙ, κα). Για τη διάγνωση της διπολικής διαταραχής, πρέπει να υπάρχουν απαραιτήτως τα παρακάτω στοιχεία:

• περιόδοι υπερβολικής ενέργειας και υπερθυμίας. Αυτή η κατάσταση ονομάζεται μανία (μανιακό επεισόδιο). Είναι ένα έντονο συναίσθημα πέρα από την ʺχαράʺ ή την ʺευχαρίστηση.ʺ Η υπομανία είναι μια πιο ήπια μορφή αυτού του συναισθήματος. Ίσως να νιώθετε υπέροχα και να κάνετε πολλά πράγματα, αλλά οι γύρω σας να βλέπουν αλλαγές στη διάθεση και στα επίπεδα της ενέργειάς σας. Για τη διάγνωση της διπολικής συναισθηματικής διαταραχής, είναι απαραίτητο να έχετε παρουσιάσει τουλάχιστον ένα μανιακό ή υπομανιακό επεισόδιο στη ζωή σας. Ψυχωσικά στοιχεία (παραληρητικές ιδέες) εμφανίζονται περίπου στο 60% των επεισοδίων οξείας μανίας.
• να έχετε τουλάχιστον επεισόδια κατάθλιψης στο ιστορικό σας (που σας είχαν κάνει δυσλειτουργικούς καθημερινά για τουλάχιστον 2 εβδομάδες).

Συμπτώματα της μανιακής συμπεριφοράς περιλαμβάνουν:

• Διαταραχές ύπνου, μεγάλη μείωση στις ώρες ύπνου, πχ 2-3 ή και λιγότερο.
• Αισθήματα μεγαλείου, αξίας, υπερβολική πίστη στον εαυτό/αυτοπεποίθηση
• Υπερθυμία
• Υπερβολική ενέργεια
• Λογόρροια (μεγάλη ταχύτητα ροής λόγου, και εναλλαγή θεμάτων, πηδάει από το ένα θέμα στο άλλο)
• Καταιγισμός σκέψεων (πίεση σκέψεων)
• Υπερβολικά αυξημένη σεξουαλική επιθυμία
• Υπερβολικά έξοδα/αγορές/οικονομικές αποφάσεις με υψηλό ρίσκο.

Κάποια επεισόδια περιλαμβάνουν μανία και κατάθλιψη (μικτά επεισόδια). Για παράδειγμα, ίσως να νιώθετε υπερδραστήριοι και απελπισμένοι ταυτόχρονα.

Διαφορές Διπολικής Διαταραχής Ι και ΙΙ

Διπολική Διαταραχή Ι:

• Πρέπει να υπάρχει τουλάχιστον ένα μανιακό επεισόδιο για να γίνει η διάγνωση της Διπολικής Διαταραχής 1. Ένας ασθενής με διπολική Διαταραχή 1, μπορεί να έχει ή να μην έχει ένα μείζον καταθλιπτικό επεισόδιο. Τα συμπτώματα ενός μανιακού επεισοδίου μπορεί να είναι τόσο βαριά που να χρειάζεται νοσηλεία.
• Εμφανίζεται στο τέλος της εφηβείας, το ίδιο σε άντρες και γυναίκες
• Η αναλογία μανιακών και καταθλιπτικών επεισοδίων είναι 1:3, δηλαδή μεγαλύτερος αριθμός καταθλιπτικών επεισοδίων
• το 50% των ασθενών με Διπολική Διαταραχή Ι υποτροπιάζει στα 2 χρόνια
• Συνδέεται με σημαντικό ποσοστό αυτοκτονικότητας

Διπολική διαταραχή ΙΙ:

Η Διπολική Διαταραχή 2 αφορά ένα μείζον καταθλιπτικό επεισόδιο που διαρκεί τουλάχιστον δύο εβδομάδες και τουλάχιστον ένα υπομανιακό επεισόδιο. Συνήθως οι ασθενείς με Διπολική Διαταραχή ΙΙ, δεν βιώνουν έντονα μανιακά επεισόδια ώστε να χρειαστούν νοσηλεία. Η Διπολική Διαταραχή ΙΙ συχνά γίνεται λανθασμένη διάγνωση ως “κατάθλιψη” (μονοπολική κατάθλιψη), καθώς τα καταθλιπτικά συμπτώματα μπορεί να είναι τα κύρια συμπτώματα στη φάση που ο ασθενής αναζητά την ιατρική φροντίδα. Όταν δεν υπάρχουν μανιακά επεισόδια ενδεικτικά της Διπολικής Διαταραχής, τα καταθλιπτικά συμπτώματα γίνονται το κέντρο της προσοχής.

• Πιο συχνή στις γυναίκες, παρά στους άντρες
• Εμφανίζεται σε ηλικία 29 ετών περίπου
• Υψηλό ποσοστό αυτοκτονικότητας

Διπολική Διαταραχή ΙΙΙ:

Η Κυκλοθυμία (Κυκλοθυμική Διαταραχή) είναι ανεπίσημα γνωστή ως Διπολική Διαταραχή 3. Αφορά επίμονες ή επαναλαμβανόμενες αλλαγές τις διάθεσης που κυμαίνονται από την ήπια κατάθλιψη έως την υπομανία. Το DSM-V περιγράφει ότι η κυκλοθυμική διαταραχή δεν έχει δραματικές αλλαγές στη διάθεση. Οι καταθλιπτικές φάσεις είναι σύντομες και δεν παρουσιάζουν τα συμπτώματα ενός μείζονος καταθλιπτικού επεισοδίου, ούτε η υπερθυμία φτάνει στα επίπεδα ενός πλήρους μανιακού επεισοδίου. Για να τεθεί η διάγνωση της κυκλοθυμίας, οι διαταραχές στη διάθεση πρέπει να συμβαίνουν για τουλάχιστον 2 χρόνια, χωρίς να υπάρχει κενό μεγαλύτερο των 2 μηνών μεταξύ των συμπτωμάτων/φάσεων. Περίπου το 1% του πληθυσμού πάσχει από κυκλοθυμία. Οι ασθενείς βιώνουν ασταθή διάθεση και αλλαγές στη διάθεση, και ριψοκίνδυνες συμπεριφορές. Οι αλλαγές στη διάθεση προκαλούν προβλήματα στις σχέσεις.

Η διπολική συναισθηματική διαταραχή διατρέχει οικογένειες

Οι πιθανότητες να έχετε διπολική διαταραχή αυξάνονται αν οι γονείς σας ή τα αδέρφια σας έχουν τη διαταραχή. Αλλά δεν συμβαίνει πάντοτε αυτό. Για παράδειγμα, οι μελέτες σε μονοζυγωτικά δίδυμα δείχνουν ότι το ένα παιδί μπορεί να έχει τη νόσο, ενώ το άλλο όχι.

Θεραπεία της διπολικής διαταραχής

Περίπου το 2,5% του πληθυσμού έχει διαγνωσμένη διπολική διαταραχή. Συνήθως εμφανίζεται μετά την ηλικία των 20 ετών, αλλά μπορεί να εμφανιστεί και νωρίτερα. Υπάρχουν επίσης διαφορετικές μορφές. Τα συμπτώματα και η βαρύτητά τους ποικίλλουν ανάμεσα στους ασθενείς, όπως και χρονικά διαστήματα και ο αριθμός των επεισοδίων (καταθλιπτικά και μανιακά). Έτσι λοιπόν υπάρχουν περιπτώσεις ήπιας διπολικής διαταραχής, αλλά και πολύ σοβαρές μορφές με πολλαπλά επεισόδια.

Αν είστε στη φάση της μανίας, θα νιώθετε μεγάλη αυτοπεποίθηση και πίστη στις ικανότητές σας, αλλά έχει σημασία να απευθυνθείτε άμεσα σε ένα ψυχίατρο. Η διπολική διαταραχή είναι μια χρονία νόσος, δηλαδή συνοδεύει το άτομο εφ’όρου ζωής. Οι κύριοι τρόποι για την αντιμετώπιση της διπολικής διαταραχής περιλαμβάνουν:

• Φαρμακευτική αγωγή σε σταθερή λήψη για αρκετά χρόνια, ή και εφ’όρου ζωής (αυτό εξαρτάται από τη σοβαρότητα της νόσου, δηλαδή τον αριθμό των επεισοδίων). Χρησιμοποιούνται καταρχήν σταθεροποιητές της διάθεσης: Λίθιο (Milithin, Lithiofort), Βαλπροϊκό (Depakine), Λαμοτριγίνη (Lamictal), Καρβαμαζεπίνη (Tegretol). Τα σταθεροποιητικά φάρμακα έχουν σημαντικές παρενέργειες, για αυτό χρειάζεται να γίνονται τακτικά εξετάσεις αίματος, ώστε να βεβαιωθεί κανείς ότι έχουν θεραπευτικά επίπεδα στο αίμα. Αυτό δεν αλλάζει το γεγονός ότι τα φάρμακα είναι ο πυλώνας της θεραπείας της διπολικής διαταραχής, ιδίως στις πιο βαριές περιπτώσεις.
• Συμπληρωματικά στα σταθεροποιητικά φάρμακα χρησιμοποιούνται αντιψυχωσικά και μερικές φορές αντικαταθλιπτικά φάρμακα (τα αποφεύγουμε γενικά, γιατί μπορεί να επάγουν μανιακό επεισόδιο, αν και οι επιστημονικές απόψεις διϊστανται). Τα τελευταία χρόνια έχουν εγκριθεί επίσης και κάποια νέα φάρμακα για την αντιμετώπιση της διπολικής διαταραχής.
• Ψυχοεκπαίδευση για την διπολική διαταραχή. Δηλαδή εκπαίδευση και πληροφόρηση για το πως δηλαδή θα μπορείτε να διαχειριστείτε εσείς και η οικογένειά σας ένα επεισόδιο, πως μπορείτε να δείτε τα πρώϊμα συμπτώματα ενός καταθλιπτικού ή μανιακού επεισοδίου.
• Ψυχοθεραπεία, όπως η γνωστική συμπεριφορική ψυχοθεραπεία (CBT) και η οικογενειακή ψυχοθεραπεία.
• Δραστηριότητες και θεραπευτικές μεθόδους που συμπληρωματικά υποστηρίζουν την βασική φαρμακευτική θεραπεία, όπως η ομοιοπαθητική, ο βελονισμός, η άσκηση και ο διαλογισμός.

Μύθοι και ερωτήσεις για τη διπολική διαταραχή

• τα άτομα με διπολική διαταραχή είναι πανέξυπνα: δεν ισχύει κάτι τέτοιο, το IQ δεν συνδέεται με τη νόσο. Και πιο συχνά συμβαίνει το αντίθετο: η διπολική διαταραχή είναι μία χρόνια νόσος, νευροεκφυλιστική, δηλαδή προκαλεί φθορά του εγκεφάλου και των εγκεφαλικών λειτουργιών με το πέρασμα των χρόνων, φθορά που συνδέεται με τον αριθμό των επεισοδίων που κάνει κάποιος ασθενής (με άλλα λόγια, με το πέρασμα του χρόνου, πιθανώς να χαμηλώσει το IQ).
• διπολική διαταραχή και ψέματα: η διπολική διαταραχή δεν συνδέεται με το ψεύδος. Εδώ μάλλον το κοινό μπερδεύει τον όρο “διπολικότητα” και (την εναλλαγή απόψεων)  ή διαταραχές προσωπικότητας (όπως τη ναρκισσιστική διαταραχή) που συνδέονται με ψέματα, με την κλινική διαταραχή που ονομάζεται “διπολική διαταραχή” (μανιοκατάθλιψη).
• διπολική διαταραχή, σχέσεις και γάμος: οι σχέσεις και ένας γάμος μπορεί να είναι δύσκολες, αν πρόκειται για μία σοβαρή μορφή διπολικής διαταραχής και ιδίως αν ο ασθενής δεν έχει αποκτήσει ενσυναίσθηση της κατάστασης που αντιμετωπίζει (γιατί τότε δεν συμορφώνεται με την λήψη της αγωγής, και αυτό δημιουργεί τεράστια κλινικά – και κατ’επέκταση οικογενειακά – προβλήματα.
• διπολική διαταραχή και απιστία: στη μανιακή φάση ο διπολικός ασθενής μπορεί να εμφανίζει υπερβολικά αυξημένη σεξουαλική διάθεση και μη ελεγχόμενες σεξουαλικές ορμές, στοιχεία τα οποία μπορεί να τον/την ωθήσουν να αναζητήσει πολλαπλούς σεξουαλικούς συντρόφους και εμπειρίες, απιστία.
• πως να συμπεριφέρεται κανείς σε άτομα με διπολική διαταραχή: σε άτομα με διπολική διαταραχή συμπεριφέρεστε όπως σε όλους τους υπόλοιπους ανθρώπους. Εάν όμως ο ασθενής βρίσκεται σε φάση μανίας ή κατάθλιψης, τότε απαραιτήτως πρέπει να υπάρχει προτροπή για επίσκεψη στον θεράπων ψυχίατρο και λήψη φαρμάκων.