Αντιψυχωσικά Φάρμακα - Κατάλογος
Ο παρακάτω κατάλογος περιέχει τα πιο γνωστά αντιψυχωσικά φάρμακα που κυκλοφορούν στην Ελλάδα, τα πρωτότυπα σκευάσματα, γενόσημα και τις δραστικές ουσίες τους.
Εκτός από τη ψυχωσική συνδρομή (σχιζοφρένεια), τα αντιψυχωσικά φάρμακα χρησιμοποιούνται συμπληρωματικά στην αντιμετώπιση άλλων καταστάσεων, όπως για παράδειγμα αντιμετώπιση ψυχωσικών στοιχείων, αϋπνίας, ανησυχίας, κατάθλιψης, διπολικής διαταραχής, άγχους, κα.
* Ο αστερίσκος υποδηλώνει τα αντιψυχωσικά φάρμακα 1ης πρώτης γενιάς (τα παλαιότερα, "τυπικά αντιψυχωσικά"). Τα υπόλοιπα στον πίνακα ανήκουν στην νεότερη, 2η γενιά αντιψυχωσικών φαρμάκων ("άτυπα αντιψυχωσικά").
Τα περισσότερα είναι σε μορφή χαπιών, και πολύ λιγότερα σε διασπειρόμενα δισκία ή σταγόνες. Ωστόσο ορισμένα πρώτης και δεύτερης γενιάς αντιψυχωσικά φάρμακα μπορούν να χορηγηθούν και σε ενέσιμη μορφή μακράς δράσης (depot) τα οποία χορηγούνται σε περιπτώσεις μη συμμόρφωσης στη φαρμακευτική αγωγή.
Πως δρουν τα αντιψυχωσικά
Τα αντιψυχωσικά δρουν κυρίως επηρεάζοντας τη συγκέντρωση της ντοπαμίνης στον εγκέφαλο (κυρίως υποδοχείς ντοπαμίνης D2, αλλά και D1 όπως δείχνουν νεότερες μελέτες), και ιδίως στο ραβδωτό σώμα. Τα νεότερα αντιψυχωσικά φάρμακα επηρεάζουν δευτερευόντως και άλλους υποδοχείς.
Αντιψυχωσικά - παρενέργειες
Τα αντιψυχωσικά φάρμακα μπορεί να έχουν σημαντικές παρενέργειες. Τα 2ης γενιάς (νεότερα) αντιψυχωσικά έχουν πολύ λιγότερες παρενέργειες συγκρινόμενα με τα παλαιότερα 1ης γενιάς αντιψυχωσικά, ενώ διατηρούν την αποτελεσματικότητά τους απέναντι στα θετικά και αρνητικά συμπτώματα της σχιζοφρένειας, για αυτό είναι κατά πολύ ασφαλέστερα και προτιμότερα. Τα 1ης γενιάς αντιψυχωσικά χρησιμοποιούνται σήμερα στις περιπτώσεις εκείνες που δεν ανταποκρίνονται ικανοποιητικά στα νεότερα αντιψυχωσικά φάρμακα.
- 1ης γενιάς αντιψυχωσικά: η κυριότερη παρενέργειά τους αφορά την όψιμη δυσκινησία (ακούσιες κινήσεις) και γενικότερα εξωπυραμιδικά συμπτώματα.
- 2ης γενιάς αντιψυχωσικά: κυριότερες παρενέργειες είναι το μεταβολικό σύνδρομο (δηλαδή η αύξηση σωματικού βάρους και άλλων ουσιών, όπως η χοληστερίνη και τα τριγλυκερίδια) με αποτέλεσμα την παχυσαρκία και το διαβήτη. Προβλήματα όψιμης δυσκινησίας επίσης εμφανίζονται, αλλά σε μεγαλύτερα χρονικά διαστήματα και δόσεις.
- 3ης γενιάς αντιψυχωσικά: (όπως το Abilify) ακαθησία, αϋπνία ή υπνηλία, ξηροστομία, αύξηση βάρους.
Γενικότερα τα αντιψυχωσικά χάπια μπορούν να προκαλέσουν ακαθησία (ανησυχία και ανάγκη για συνεχή κίνηση), αρρυθμίες και άλλες καρδιαγγειακές παρενέργειες, καταστολή και υπνηλία, υπερπρολακτιναιμία (αύξηση επιπέδων προλακτίνης), σεξουαλική δυσλειτουργία, δυσκοιλιότητα.
Οι ηλικιωμένοι είναι πολύ περισσότερο ευαίσθητοι στις παρενέργειες των αντιψυχωσικών φαρμάκων, για αυτό είναι απαραίτητη η χρήση συγκεκριμένων αντιψυχωσικών φαρμάκων και χαμηλότερων δόσεων, σε σχέση με τους νεότερους ενήλικες.
Προλακτίνη και καρκίνος
Σε διάφορες μελέτες αντιψυχωσικών φαρμάκων σε γυναίκες, παρατηρήθηκε υψηλότερος κίνδυνος για καρκίνο του μαστού σε όσες έπαιρναν ορισμένα αντιψυχωσικά φάρμακα. Η αύξηση στον κίνδυνο για καρκίνο δεν αφορά όλα τα αντιψυχωσικά φάρμακα στον ίδιο βαθμό, ο κίνδυνος είναι ανάλογος της αύξησης των επιπέδων προλακτίνης που προκαλούν. Για αυτό στις περιπτώσεις μακροχρόνιας λήψης αντιψυχωσικών φαρμάκων σε γυναίκες, η προλακτίνη θα πρέπει να παρακολουθείται.