Ψυχοεκπαίδευση / Psychoeducation
Η ψυχοεκπαίδευση (psychoeducation) αναφέρεται στη διαδικασία παροχής πληροφοριών και εκπαίδευσης, σχετικά με θέματα που αφορούν την υγεία, όπως για παράδειγμα ψυχικές παθήσεις ή καταστάσεις που γενικότερα απειλούν ή επηρεάζουν σημαντικά τη ζωή (όπως καρκίνο, σχιζοφρένεια ή άλλες καταστάσεις). Μέσω της ψυχοεκπαίδευσης οι άνθρωποι ενημερώνονται για τις αιτίες, τα συμπτώματα, την πρόγνωση, τις θεραπευτικές επιλογές για την κατάσταση που αντιμετωπίζουν οι ίδιοι, ή κάποιος δικός τους. Μέσα από την ψυχοεκπαίδευση κάποιος μπορεί να μάθει τι αντιμετωπίζει με σαφήνεια, τι μπορεί να κάνει, πως μπορεί να το διαχειριστεί, και οτιδήποτε μπορεί να βελτιώσει την κατάστασή του ή αυτή των οικείων προσώπων του.
Η ψυχοεκπαίδευση είναι εκπαίδευση (πληροφόρηση) για όποια κατάσταση προκαλεί ψυχολογικό στρες. Δεν πρόκειται για ψυχοθεραπεία, και δεν αφορά μόνο μια ψυχολογική ή σωματική πάθηση, αλλά οποιαδήποτε κατάσταση που βιώνετε εσείς ή κάποιος φίλος/συγγενής. Για παράδειγμα, ενώ ο καρκίνος δεν είναι μια ψυχιατρική πάθηση, ένας άνθρωπος που πάσχει από καρκίνο μπορεί να αισθάνεται άγχος, να είναι αποκαρδιωμένος και φοβισμένος για το μέλλον. Για αυτούς τους λόγους λοιπόν ο καρκίνος είναι μια ψυχοπιεστική κατάσταση (προκαλεί δηλαδή έντονο ψυχολογικό στρες).
Υπάρχουν πολλοί τρόποι να αντιμετωπίσει κάποιος τους ψυχοπιεστικούς παράγοντες, ένας από αυτούς είναι να μάθει περισσότερα για την κατάσταση την οποία αντιμετωπίζει και τις επιλογές του. Όταν κάποιος καταλάβει περισσότερα για το τι αντιμετωπίζει, νιώθει πως έχει περισσότερο τον έλεγχο και αυτό μειώνει το στρες που προκαλείται από την στρεσογόνο κατάσταση. Κάθε άνθρωπος νιώθει πιο χαλαρά και πως ελέγχει τις καταστάσεις όταν κατανοεί περισσότερο το τι αντιμετωπίζει, και η ψυχοεκπαίδευση μειώνει το άγχος και κάνει τους ανθρώπους πιο αποτελεσματικούς και ήρεμους.
Ποιος μπορεί να ωφεληθεί από την ψυχοεκπαίδευση;
Ο κάθε άνθρωπος που αντιμετωπίζει κάποιο πρόβλημα υγείας ή λαμβάνει κάποια αγωγή, μπορεί να ωφεληθεί από την ψυχοεκπαίδευση. Για παράδειγμα, εάν έχετε διαγνωστεί με κατάθλιψη, η ψυχοεκπαίδευση θα σας βοηθήσει να μάθετε πολλά σχετικά με την κατάστασή σας αυτή και πως μπορείτε να τη διαχειριστείτε καλύτερα. Έτσι η ψυχοεκπαίδευση μπορεί να ωφελήσει:
- ασθενείς
- γονείς
- δασκάλους
- ανθρώπους που φροντίζουν ασθενείς
Συνήθως, ότι τίθεται μία διάγνωση οι άνθρωποι βρίσκονται προ εκπλήξεως. Δεν ξέρουν αρκετά για την κατάσταση που αντιμετωπίζουν, και ακόμα και αν την έχουν ακουστά, οι πληροφορίες που έχουν από την τηλεόραση, το ίντερνετ (Dr Google) και τους φίλους, είναι συχνά αντικρουόμενες και αναξιόπιστες. Ο πρώτος στόχος της ψυχοεκπαίδευσης είναι να μάθουν οι ασθενείς τι σημαίνει πραγματικά η διάγνωση, και ακόμα πιο συγκεκριμένα, τι σημαίνει για εσάς.
Η ποιότητα της ζωής τόσο για τους ασθενείς όσο και για τους συγγενείς/φροντιστές αυξάνεται κατά πολύ όταν πληροφορούνται για τις επιλογές τους, όταν έχουν καλύτερη κατανόηση για το τι αντιμετωπίζουν, για το τι μπορούν να περιμένουν, και περισσότερες διαθέσιμες λύσεις για τα διάφορα προβλήματα που μπορεί να παρουσιαστούν.
Ατομικές συνεδρίες ή οικογενειακές
Η ψυχοεκπαίδευση είναι απαραίτητο μέρος της ψυχοθεραπείας και παρέχεται τόσο σε ατομικές συνεδρίες, όσο και σε οικογενειακές. Δεν πρόκειται για μία "θεραπεία" αυτή καθεαυτή, αλλά για πληροφόρηση που είναι ένα εξαιρετικά σημαντικό βήμα στην αντιμετώπιση του προβλήματος που έχει παρουσιαστεί, καθώς παρέχει πληροφορίες για το πως θα μπορέσουν άτομα/οικογένειες να υποστηρίξουν καλύτερα τον εαυτό τους ή έναν ασθενή. Για παράδειγμα μπορεί να αφορά την οικογένεια ενός ανθρώπου με σχιζοφρένεια, ώστε να γνωρίζουν τι μπορούν να περιμένουν, τις προκλήσεις που θα αντιμετωπίσουν, και πως μπορούν να συμπεριφέρονται καλύτερα και πιο αποτελεσματικά ώστε να βοηθήσουν τον ασθενή, αλλά και τον εαυτό τους.
Συνήθως ψυχοεκπαίδευση παρέχουν οι ειδικοί της ψυχικής υγείας, δηλαδή καταρχήν ένας ψυχίατρος ή ψυχολόγος, αλλά και άλλοι γιατροί, νοσηλευτές, κοινωνικοί λειτουργοί.