Κυκλοθυμικός: συμπτώματα, αιτίες, θεραπεία

Τι σημαίνει κυκλοθυμικός;

Αν δει κανείς στο λεξικό, ο όρος "κυκλοθυμία" αφορά τη συχνή εναλλαγή της διάθεσης, από την θλίψη στην ευθυμία και αντίστροφα. Θα πρέπει όμως αρχικά να διαχωρίσουμε την "κυκλοθυμία" ως ένα κλινικό όρο που χρησιμοποιείται στην ψυχιατρική, με το κυκλοθυμικός χαρακτήρας που χρησιμοποιούμε στην καθημερινότητά μας αναφερόμενοι στην απλή εναλλαγή της διάθεσης ή των απόψεων!

Κυκλοθυμία

Οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν ακουστά για τη διπολική διαταραχή (μανιοκατάθλιψη), όπου οι άνθρωποι βιώνουν εναλλαγές φάσεων μανίας (ή υπομανίας) και κατάθλιψης. Αλλά τι είναι η κυκλοθυμία; Η κυκλοθυμία είναι μια σχετικά σπάνια διαταραχή της διάθεσης που έχει παρόμοια χαρακτηριστικά με τη διπολική διαταραχή, αλλά σε πιο ήπιο βαθμό και χρόνια μορφή.

Πιο συγκεκριμένα, στην κυκλοθυμία υπάρχουν εναλλαγές φάσεων υψηλής και πεσμένης διάθεσης που επιμένουν για τουλάχιστον δύο χρόνια. Στην κυκλοθυμική διαταραχή, όταν η διάθεση είναι πεσμένη μοιάζει με ήπια κατάθλιψη, χωρίς τα χαρακτηριστικά της μείζων κατάθλιψης. Όταν η διάθεσή είναι υπερθυμική, εμφανίζονται συμπτώματα υπομανίας, μια λιγότερο σοβαρή μορφή μανίας. Στη φάση της υψηλής διάθεσης, η διάθεσή ανυψώνεται για κάποιο χρονικό διάστημα πριν επιστρέψει στα αρχικά επίπεδα. Κατά τη διάρκεια της χαμηλής διάθεσης ο ασθενής νιώθει ήπια κατάθλιψη. Ανάμεσα σε αυτές τις δύο καταστάσεις, πιθανόν υπάρχουν περίοδοι νορμοθυμίας.

Υπολογίζεται ότι οι περιπτώσεις της κυκλοθυμίας στο γενικό πληθυσμός είναι μεταξύ 0,5%-1% και επηρεάζει το ίδιο τους άνδρες και τις γυναίκες. Οι γυναίκες, ωστόσο, είναι πιο πιθανό να ζητήσουν βοήθεια. Καθώς τυπικά η έναρξη της διαταραχής συμβαίνει κατά τη διάρκεια της εφηβείας, είναι πολύ δύσκολο να αναγνωριστεί.

Συμπτώματα κυκλοθυμίας

Τα διαγνωστικά κριτήρια που πρέπει να πληρούνται για να χαρακτηριστεί κάποιος κλινικά ως "κυκλοθυμικός" είναι τα ακόλουθα:

• Πολλές περίοδοι με συμπτώματα υπομανίας (που δεν πληρούν τα κριτήρια για μανιακό επεισόδιο) και πολλές περίοδοι με καταθλιπτικά συμπτώματα (που δεν πληρούν τα κριτήρια για μείζον καταθλιπτικό επεισόδιο) για τουλάχιστον δύο χρόνια.
• Στη διάρκεια των δύο ετών, τα συμπτώματα της υπομανίας και της κατάθλιψης είναι παρόντα για τουλάχιστον τον μισό χρόνο, και δεν παρατηρείται μια χρονική περίοδος διάρκειας περισσότερο από δύο συνεχείς μήνες χωρίς συμπτώματα.
• Τα κριτήρια για το μείζον καταθλιπτικό επεισόδιο, το μανιακό επεισόδιο ή το υπομανιακό επεισόδιο δεν πληρούνται.
• Άλλες ψυχικές διαταραχές (π.χ. σχιζοφρένεια, παραληρητική διαταραχή) δεν αποτελούν παράγοντες που συμβάλλουν στα υπομανιακά και στα καταθλιπτικά συμπτώματα.
• Τα συμπτώματα της υπομανίας και της κατάθλιψης δεν προκαλούνται από τη φαρμακευτική αγωγή, κατάχρηση ουσιών ή άλλα ιατρικά προβλήματα.
• Τα συμπτώματα της υπομανίας και της κατάθλιψης προκαλούν σημαντική αναστάτωση στις κοινωνικές, στις επαγγελματικές και προσωπικές σχέσεις.

Τα συμπτώματα στη φάση της κατάθλιψης περιλαμβάνουν τα ακόλουθα:

• Θλίψη, κενό και απελπισία
• Ευερεθιστότητα
• Κλάμα
• Αϋπνία, διαταραχές ύπνου, κοιμάστε πολύ λιγότερο ή περισσότερο από το συνηθισμένο
• Ανησυχία
• Αίσθημα αναξιότητας και ενοχών
• Κόπωση
• Έλλειψη συγκέντρωσης
• Αυτοκτονικές σκέψεις
• Απώλεια ενδιαφέροντος για δραστηριότητες που πριν απολαμβάνατε
• Αλλαγές στο βάρος, εξαιτίας της υπερφαγίας ή της λιγότερης κατανάλωσης φαγητού
• Έλλειψη κινήτρου
• Δυσκολία στην κρίση, στον προγραμματισμό ή στην επίλυση προβλημάτων
• Χαμηλή αυτοεκτίμηση
• Απαισιοδοξία
• Μοναξιά
• Υποταγή
• Κοινωνική απομόνωση
• Δυσκολία στην διαχείριση διαφωνιών
• Έλλειψη νοήματος και στόχου στη ζωή

Τα συμπτώματα στη φάση της υπομανίας περιλαμβάνουν τα ακόλουθα:

• Έντονη ευφορία, υπερβολική αίσθηση ευεξίας και χαράς
• Αυξημένη αυτοεκτίμηση
• Έντονη αισιοδοξία
• Ευερεθιστότητα και επιθετικότητα
• Μειωμένη ανάγκη για ύπνο
• Βομβαρδισμός σκέψεων
• Φτωχή κρίση με αποτέλεσμα ριψοκίνδυνες συμπεριφορές
• Περισσότερη ομιλία από το συνηθισμένο
• Έντονη σωματική δραστηριότητα
• Εύκολη διάσπαση της προσοχής
• Έλλειψη συγκέντρωσης
• Αυξημένη προσπάθεια για την επίτευξη των στόχων
• Υπερδιέγερση, δεν μπορείτε να μείνετε ακίνητοι
• Συναισθηματική αστάθεια, αντιδράτε υπερβολικά σε όσα συμβαίνουν
• Επιθυμία για έντονες συγκινήσεις (π.χ. αθλήματα, τζόγος)
• Παρορμητικές συμπεριφορές, ριψοκίνδυνες συμπεριφορές
• Ανευθυνότητα

Αιτίες και παράγοντες κινδύνου

Όπως συμβαίνει με τις περισσότερες διαταραχές της ψυχικής υγείας, η ακριβής αιτία της κυκλοθυμίας είναι άγνωστη. Ωστόσο, το γενετικό υπόβαθρο της κυκλοθυμίας είναι ισχυρό. Το οικογενειακό ιστορικό της μείζονος κατάθλιψης και της διπολικής διαταραχής αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης της κυκλοθυμίας. Οι μελέτες που έχουν γίνει σε δίδυμα έχουν δείξει ότι ο κίνδυνος εμφάνισης της κυκλοθυμίας είναι 2-3 φορές μεγαλύτερος σε μονοζυγωτικά δίδυμα, και αυτό υπογραμμίζει το γενετικό υπόβαθρο της κυκλοθυμίας.

Οι περιβαλλοντικοί παράγοντες επίσης συμβάλλουν στην εμφάνιση της κυκλοθυμίας. Όπως συμβαίνει με την διπολική διαταραχή και τη μείζονα κατάθλιψη, συγκεκριμένα γεγονότα στη ζωή ίσως να αυξάνουν τις πιθανότητες για την εμφάνιση της κυκλοθυμίας. Αυτά τα γεγονότα περιλαμβάνουν σωματική ή σεξουαλική κακοποίηση ή άλλες τραυματικές εμπειρίες ή παρατεταμένες περιόδους άγχους.

Διάγνωση της κυκλοθυμίας

Όλοι μας έχουμε τα πάνω και τα κάτω μας. Τι είναι αυτό που διαχωρίζει την κυκλοθυμία από τις φυσιολογικές εναλλαγές της διάθεσης; Οι εναλλαγές στη διάθεση παρεμβαίνουν στην καθημερινότητά και στις σχέσεις, για αυτό είναι ουσιαστικό να ζητήσει κάποιος βοήθεια πριν η διαταραχή εκδηλωθεί πλήρως και κάνει ένα κυκλοθυμικό ασθενή τελείως δυσλειτουργικό. Επίσης, η κυκλοθυμία αυξάνει τις πιθανότητες εμφάνισης της διπολικής διαταραχής (υπολογίζεται ότι ο κίνδυνος για την εμφάνιση διπολικής διαταραχής αυξάνεται 20-50% όταν κάποιος έχει κυκλοθυμία).

Αν σκέφτεστε ότι ίσως έχετε κυκλοθυμία ή διαπιστώνετε μία αστάθεια της διάθεσης, ζητήστε τη βοήθεια ενός ψυχιάτρου. Ο γιατρός σας θα εξετάσει τα συμπτώματα και το ιστορικό σας ώστε να διαπιστώσει αν υπάρχουν καταθλιπτικά, μανιακά ή υπομανιακά επεισόδια, και πως οι αιτίες των πιθανών καταθλιπτικών και υπομανιακών συμπτωμάτων δεν οφείλονται σε υποκείμενες ιατρικές καταστάσεις (πχ θυροειδής), στη φαρμακευτική αγωγή ή σε εξαρτησιογόνες ουσίες (πχ κάνναβη) που τυχόν λαμβάνετε.

Ο ψυχίατρος θα κάνει την κλινική διάγνωση της κυκλοθυμίας με βάση το ιστορικό της διάθεσής σας, και θα μπορέσει να κάνει τη διαφοροδιάγνωση από άλλα νοσήματα ή ένα κυκλοθυμικό χαρακτήρα. Κατά τη διάρκεια της ψυχολογικής αξιολόγησης, ο γιατρός θα σας κάνει ερωτήσεις για το οικογενειακό ιστορικό των διαταραχών διάθεσης.

Θεραπεία της κυκλοθυμίας

Η φαρμακευτική αγωγή και η ψυχοθεραπεία είναι οι πιο συχνές θεραπευτικές επιλογές για την κυκλοθυμική διαταραχή. Η θεραπεία είναι συνήθως μια χρόνια, εφόρου ζωής διαδικασία, και ο στόχος είναι να μειωθούν τα συμπτώματα της κατάθλιψης και της υπομανίας και ο κίνδυνος για την εμφάνιση της διπολικής διαταραχής.

Μέχρι τώρα, δεν είναι γνωστά κάποια ειδικά ψυχοφάρμακα που να δρουν αποτελεσματικά στην θεραπεία της κυκλοθυμίας, και ο ψυχίατρος θα σας χορηγήσει φάρμακα που χρησιμοποιούνται για την θεραπεία της διπολικής διαταραχής για να μειωθούν τα συμπτώματα και η συχνότητα των επεισοδίων. Τα φάρμακα συνήθως περιλαμβάνουν σταθεροποιητικά και άτυπα αντιψυχωσικά, όπως το λίθιο και η κουετιαπίνη αντίστοιχα. Τα αντικαταθλιπτικά δεν θεωρούνται αποτελεσματικά στη θεραπεία της κυκλοθυμίας.

Κάποιες μέθοδοι ψυχοθεραπείας που χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία της διπολικής διαταραχής χρησιμοποιούνται και για τη θεραπεία της κυκλοθυμίας, και περιλαμβάνουν:

• Τη γνωσιακή συμπεριφορική ψυχοθεραπεία (CBT), που επικεντρώνεται στην αλλαγή του αρνητικού τρόπου σκέψης και των πεποιθήσεων σε θετικές, σε τεχνικές διαχείρισης του στρες και στην αναγνώριση των αιτιών του στρες.
• Τη διαλεκτική συμπεριφορική ψυχοθεραπεία (DBT), που επικεντρώνεται στην ενίσχυση της επίγνωσης, της αντοχής στο στρες και της συναισθηματικής σταθερότητας και ρύθμισης.

Κυκλοθυμία και διπολική διαταραχή

Στατιστικώς, λιγότερα από τα μισά άτομα με κυκλοθυμία εμφανίζουν τελικά διπολική διαταραχή. Για τους περισσότερους, η κυκλοθυμία είναι μια χρόνια διαταραχή που μαθαίνουν να την διαχειρίζονται. Για άλλους, η κυκλοθυμία επιλύεται μόνη της με την πάροδο του χρόνου.

Οι επιδράσεις της κυκλοθυμικής διαταραχής μπορεί να είναι επιζήμιες για τις κοινωνικές, οικογενειακές, επαγγελματικές και συντροφικές σχέσεις. Επιπλέον παρορμητικές συμπεριφορές που μπορεί να συνδέονται με τα συμπτώματα της υπομανίας, μπορεί να οδηγήσουν ένα κυκλοθυμικό άνθρωπο σε παρορμητικές και λανθασμένες επιλογές ζωής (οικονομικές επιλογές και επενδύσεις, επιλογή συντρόφου για γάμο), προβλήματα με το νόμο, κα. Οι μελέτες έχουν δείξει ότι αν έχετε κυκλοθυμία, είναι πιο πιθανό να αντιμετωπίζετε κάποια εξάρτηση από αλκοόλ και ουσίες.