Τι είναι ΔΕΠΥ; ADHD και ενήλικες

ΔΕΠΥ και Ενήλικες

Τι είναι ΔΕΠΥ;

Το ADHD (ΔΕΠΥ στα ελληνικά, δηλαδή Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής - Υπερκινητικότητας) είναι μια συχνή διαταραχή η οποία μπορεί να επηρεάζει την συγκέντρωση, τον έλεγχο των παρορμήσεων και τις συναισθηματικές αντιδράσεις. Συχνά η διάγνωση τίθεται στην παιδική ηλικία, ωστόσο δεν είναι λίγες οι φορές που η διάγνωση μπορεί να τεθεί αργότερα, στην εφηβεία ή ακόμα και στην ενήλικη ζωή. Αντίθετα με την άποψη που επικρατεί στο κοινό, η ΔΕΠΥ δεν αφορά πάντα την υπερκινητικότητα όπως εξηγουμε παρακάτω. Έπιπρόσθετα, η ΔΕΠΥ (Attention Deficit Hyperactivity Disorder, ADHD) δεν ανήκει στις διαταραχές του αυτισμού (διαταραχές αυτιστικού φάσματος) παρόλο που υπάρχουν κοινά στοιχεία, κάνοντας την διαφοροδιάγνωση δύσκολη κάποιες φορές.

Στο ιατρείο μας έρχονται πολλοί ενήλικες με το ερώτημα αν πάσχουν από ΔΕΠΥ ή όχι, καθώς μεταφράζουν την όποια διάσπαση προσοχής παρουσιάζουν και την ανησυχία τους, ως διάγνωση ΔΕΠΥ. Τις περισσότερες φορές όμως, δεν πρόκειται για ΔΕΠΥ αλλά για διαταραχές άγχους ή κατάθλιψη με έντονα στοιχεία άγχους (αγχώδης κατάθλιψη).

Ψυχίατρος για ΔΕΠΥ ενηλίκων

Η διάγνωση της ΔΕΠΥ ενηλίκων απαιτεί ειδική γνώση και κλινική εμπειρία. Για αυτό πολλές περιπτώσεις ασθενών με ΔΕΠΥ παραμένουν αδιάγνωστες ή και αντίστροφα, άνθρωποι απλά με "αγχώδη διαταραχή" φορτώνονται λανθασμένα μια διάγνωση "ΔΕΠΥ".

Αυτό συμβαίνει γιατί ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΟΛΟΙ οι ψυχίατροι ή ψυχολόγοι καταρτισμένοι για τη διάγνωση της ΔΕΠΥ, για αυτό είναι προτιμότερο να απευθύνεται κανείς σε δημόσιες δομές (παρόλο τις αναμονές), όπου υπάρχει η ανάλογη κλινική εμπειρία για μια έγκυρη διάγνωση σχετικά με τη ΔΕΠΥ, μέσω μιας διαδικασίας που περιλαμβάνει ερωτηματολόγια, τεστ, προσεκτική διερεύνηση του ιστορικού και εξέταση.

Υπάρχουν τρείς τύποι ΔΕΠΥ

Οι πυλώνες στους οποίους βασίζεται η διάγνωση της ΔΕΠΥ είναι τα στοιχεία της διάσπασης προσοχής, η υπερκινητικότητα και η παρορμητικότητα. Όμως αυτά τα χαρακτηριστικά μπορεί να συνυπάρχουν σε διαφορετικούς βαθμούς, οδηγώντας σε διαφορετικές μορφές ΔΕΠΥ (διαφορετικοί φαινότυποι). Σε κάποιους λοιπόν μπορεί να υπάρχει ένας ισόποσος συνδυασμός αυτών των χαρακτηριστικών, ενώ σε άλλους να κυριαρχεί ένας συγκεκριμένος τομέας. Το αποτέλεσμα είναι ουσιαστικά να εμφανίζονται τρείς τύποι ΔΕΠΥ: (α) ο απρόσεκτος τύπος, (β) ο υπερκινητικός-παρορμητικός τύπος, και (γ) ο μικτός τύπος.

Επίσης, με το πέρασμα της ηλικίας, μπορεί κάποιος να εμφανίζει διαφορετικά χαρακτηριστικά από ότι σε μικρότερη ηλικία. Επίσης, η κλινική εικόνα στις γυναίκες μπορεί να διαφέρει από αυτή των ανδρών.

Χαρακτηριστικά ΔΕΠΥ στους ενήλικες

ΠΡΟΣΟΧΗ	ΠΑΡΟΡΜΗΤΙΚΟΤΗΤΑ	ΥΠΕΡΚΙΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑ
Δυσκολεύεται να διατηρήσει την προσοχή	Χαμηλός έλεγχος των παρορμήσεων	Πολλές νευρικές κινήσεις
Διασπάται εύκολα	Δεν μπορεί να ελέγξει τις συναισθηματικές αντιδράσεις	Μιλά υπερβολικά
Δεν ακούει τους άλλους	Προβλήματα με την οδήγηση	Υποκειμενικό αίσθημα κινητικής ανησυχίας

Οι ενήλικες με ΔΕΠΥ συναντούν πολλά προβλήματα στη ζωή τους, όπως:

• Ιστορικό πολλαπλών αποτυχιών σε διάφορους τομείς (πχ αδυναμία ολοκλήρωσης σπουδών, εργασιών)
• Μεγάλη δυσκολία στην επικοινωνία με άλλους ανθρώπους, ανάπτυξη και διατήρηση στενών σχέσεων
• Διαχείριση χρόνου και χρημάτων, οργάνωση καθηκόντων
• Διατήρηση εργασίας (αλλάζουν πολύ συχνά εργασίες)

Η ΔΕΠΥ μπορεί να οδηγήσει σε προκλήσεις στην καθημερινότηα, όπως προβλήματα λειτουργικότητας και η παρορμητικότητα. Συχνά υπάρχει συννοσηρότητα, δηλαδή άγχος και κατάθλιψη.

Διάγνωση ΔΕΠΥ στους ενήλικες

Για να μπορέσει να τεθεί η διάγνωση της ΔΕΠΥ πρέπει να διερευνηθεί η έναρξης των συμπτωμάτων στην παιδική ηλικία και η εκτίμηση των συμπτωμάτων που αντιμετωπίζει ο ενήλικας, και οι επιπτώσεις τους στη ζωή του. Εξετάζονται διάφοροι τομείς, όπως ο προσωπικός τομέας (διαπροσωπικές σχέσεις, σπίτι, κα) η εργασία, σπουδές, κα. Γενικά πάντως, η απροσεξία είναι ένα χαρακτηριστικό που επιμένει σε όλες τις μορφές ΔΕΠΥ και σε όλες τις ηλικίες.

Ενώ οι άνδρες είναι πιο πιθανό να διαγνωστούν με ΔΕΠΥ στην παιδική ηλικία, οι γυναίκες τείνουν να διαγιγνώσκονται με ΔΕΠΥ αργότερα στη ζωή τους, συχνά στα 30 ή στα 40 τους.

Οι ενήλικες με ΔΕΠΥ συχνά εμφανίζουν συχνά χαμη­λή αυτοπεποίθηση, χαμηλή αυτοεκτίμηση, συναισθηματική αστάθεια και ευερεθιστότητα, πεσμένη διάθεση και συχνή απογοήτευση, εύκολη βαρεμάρα, με αποτέλεσμα αυτά τα συμπτώματα συχνά να συγχέονται με κατάθλιψη, δυσθυμία, κυκλοθυμία, καθώς και άλλες διαταραχές της διάθεσης και της προσωπικότητας.

Που οφείλεται η ΔΕΠΥ;

Τα στοιχεία δείχνουν ότι η ΔΕΠΥ συνδέεται με χαμηλά επίπεδα νορεπινεφρίνης, ενός νευροδιαβιβαστή στον εγκέφαλο. Η δράση της νορεπινεφρίνης συνδέεται με τη ντοπαμίνη. Η ΔΕΠΥ είναι μια πολύπλοκη νευρολογική πάθηση και η νορεπινεφρίνη και η ντοπαμίνη σίγουρα δεν είναι οι μόνοι νευροδιαβιβαστές που εμπλέκονται στη ΔΕΠΥ, αυτοί οι δύο νευροδιαβιβαστές παίζουν ουσιαστικό ρόλο στην προσοχή και τη σκέψη.

Θεραπεία ΔΕΠΥ στους ενήλικες

Η θεραπεία ΔΕΠΥ των ενηλίκων είναι πολυεπίπεδη. Περιλαμβάνει ψυχοεκπαίδευση (του ασθενούς και της οικογένειας), ψυχοθεραπεία (ατομική και οικογένειας) και φαρμακευτική αγωγή εκεί όπου είναι έντονα τα συμπτώματα της ΔΕΠΥ και σοβαρές οι επιπτώσεις στη ζωή του ασθενούς.

Φάρμακα: τα φάρμακα δεν προσφέρουν μια οριστική θεραπεία για τη ΔΕΠΥ, αλλά μπορεί να βοηθήσουν κάποιον να συγκεντρωθεί καλύτερα, να είναι λιγότερο παρορμητικός, να αισθάνεται πιο ήρεμος και να διευκολύνουν την εκμάθηση και εφαρμογή νέων δεξιοτήτων. Τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται πρωτίστως είναι η μεθυλφαινυδάτη (Ritalin, Concerta), η ατομοξετίνη (Strattera),  συνδυασμοί φαρμάκων (Adderall) και δευτερευόντως ορισμέ­να αντικαταθλιπτικά, όπως η βουπροπιόνη (Wellbutrin), η βενλαφαξίνη (Efexor) και νεότερα φάρμακα όπως το viloxazine (Qelbree). Βεβαίως αναπτύσσονται και άλλες νέες θεραπείες για τη ΔΕΠΥ.

Διατροφή: ορισμένοι άνθρωποι μπορεί να παρατηρήσουν μια σχέση μεταξύ των τύπων τροφών και της επιδείνωσης των συμπτωμάτων ΔΕΠΥ. Εάν συμβαίνει αυτό, κρατήστε ένα ημερολόγιο για το τι τρώτε και πίνετε και τι συμπεριφορά ακολουθεί, ώστε να μπορέσετε να το συζητήσετε με τον γιατρό που σας παρακολουθεί.

Συμπληρώματα: ορισμένες μελέτες δείχνουν ότι τα συμπληρώματα ωμέγα-6 και ωμέγα-3 λιπαρών οξέων μπορεί να είναι ωφέλιμα για άτομα με ΔΕΠΥ, αν και τα στοιχεία που το υποστηρίζουν είναι πολύ περιορισμένα.

Σωματική άσκηση: η άσκηση μπορεί να είναι πολύτιμη για τη διαχείριση των συμπτωμάτων ΔΕΠΥ σε ενήλικες. Η τακτική σωματική δραστηριότητα έχει βρεθεί ότι έχει θετικές επιπτώσεις στη γνωστική λειτουργία, τη μνήμη, τη μάθηση, τη διάθεση και την εκτελεστική λειτουργία σε άτομα με ΔΕΠΥ.

Στρατηγικές οργάνωσης: υπάρχουν πολλές στρατηγικές οργάνωσης, που μπορούν να βοηθήσουν τους ενήλικες με ΔΕΠΥ να διαχειριστούν τις επιπτώσεις της ΔΕΠΥ. Εφαρμόζοντας αυτές τις τεχνικές και βρίσκοντας αυτές που λειτουργούν καλύτερα για τον καθένα ξεχωριστά, οι ενήλικες με ΔΕΠΥ μπορούν να βελτιώσουν τις οργανωτικές τους δεξιότητες και να δημιουργήσουν μια πιο δομημένη ημέρα και περιβάλλον.