ΔΕΠΥ – συχνά συμπτώματα που διαφεύγουν της διάγνωσης

ΔΕΠΥ - συχνά συμπτώματα που διαφεύγουν της διάγνωσης

Η διαταραχή ελλειμματικής προσοχής- υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ) είναι πολλά περισσότερα από την απροσεξία και την υπερκινητικότητα. Αν και αυτά είναι τα συμπτώματα που οδηγούν συχνότερα στη διάγνωση. Πολλά από τα λιγότερο συχνά συμπτώματα της ΔΕΠΥ, είναι τα ελλείμματα στη μνήμη και στις εκτελεστικές λειτουργίες. Επίσης, η δυσκολία στον ύπνο, η ευερεθιστότητα, εμφανίζονται επίσης με διαταραχές της διάθεσης, με τον αυτισμό, το άγχος.

Η ακριβής διάγνωση συχνά εξαρτάται από την κατανόηση του ασθενή και την αξιολόγηση 10 συμπτωμάτων τα οποία συνήθως οδηγούν σε λανθασμένη διάγνωση της ΔΕΠΥ. Ποια είναι όμως αυτά τα συμπτώματα;

1. Εναλλαγές στη διάθεση

Οι εναλλαγές στη διάθεση συχνά σχετίζονται με την διπολική διαταραχή, μια κατάσταση η οποία χαρακτηρίζεται από δραματικές αλλαγές στην διάθεση, που κυμαίνονται από την ευφορία και τη μανία μέχρι την κατάθλιψη. Όμως, οι άνθρωποι με διαταραχής ελλειμματικής προσοχής-υπερκινητικότητας εμφανίζουν επίσης εναλλαγές στη διάθεση. Είναι παθιασμένοι, έχουν έντονες συναισθηματικές αντιδράσεις που μπορούν να αλλάξουν την διάθεσή τους δραματικά. Τα άτομα με διπολική διαταραχή, από την άλλη πλευρά, τυπικά αλλάζουν διάθεση χωρίς κάποιο ερέθισμα και είναι πιο αργή η μετάβαση από την κατάθλιψη στη μανία, ή το αντίστροφο. Για να γίνει η σωστή διάγνωση, ο γιατρός πρέπει να ανακαλύψει τις αιτίες των εναλλαγών της διάθεσης.

2. Προβλήματα στον ύπνο

Η πλειοψηφία των παιδιών και των ενηλίκων με ΔΕΠΥ αναφέρουν ότι έχουν κάποιες δυσκολίες στον ύπνο, για παράδειγμα οι σκέψεις τους τρέχουν την ώρα που πάνε να κοιμηθούν, έχουν ανήσυχα άκρα τη  νύχτα, ακολουθούν συγκεκριμένα τελετουργικά όταν ξυπνούν το πρωί. Τυπικά, αυτές οι διαταραχές στον ύπνο οφείλονται στο μίγμα της υπερκινητικότητας, της έλλειψης συγκέντρωσης, και σε κάποιες περιπτώσεις στα διεγερτικά φάρμακα. Αλλά η αϋπνία δεν σημαίνει πάντα ότι κάποιος έχει ΔΕΠΥ. Υπάρχουν και άλλες διαταραχές του ύπνου που μπορούν να μιμηθούν τα συμπτώματα της ΔΕΠΥ στη διάρκεια της ημέρας. Η υπνική άπνοια μπορεί λανθασμένα να διαγιγνώσκεται ως ΔΕΠΥ και το αντίστροφο. Ευτυχώς, σήμερα υπάρχουν κάποιες απλές εξετάσεις για την διάγνωση της κατάστασης, έτσι τα παιδιά λαμβάνουν την κατάλληλη θεραπεία.

3. Προβλήματα στο σχολείο

Όταν τα παιδιά δεν ολοκληρώνουν τις εργασίες τους για το σχολείο, οι γονείς αλλά και οι δάσκαλοι μπορεί να υποθέτουν ότι φταίει η ΔΕΠΥ για αυτό. Ωστόσο, τα προβλήματα στο σχολείο μπορεί να οφείλονται σε πολλές καταστάσεις, όπως για παράδειγμα οι μαθησιακές δυσκολίες, το άγχος ή η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή. Όταν ένα παιδί δυσκολεύεται στο σχολείο, τότε είναι σημαντικό να εξεταστούν και άλλες πιθανές αιτίες. Ειδικά αν δεν ανταποκρίνεται στην φαρμακευτική αγωγή για τη ΔΕΠΥ.

4. Κατάθλιψη

Η κλινική κατάθλιψη είναι πολύ συχνή στους ενήλικες με ΔΕΠΥ, και υπολογίζεται ότι περίπου το 47% των ενηλίκων με ΔΕΠΥ και το 14% των παιδιών με ΔΕΠΥ εμφανίζουν κατάθλιψη, αλλά τα καταθλιπτικά συμπτώματα δεν είναι πάντα δείκτης της κατάθλιψης. Οι χρόνιες δυσκολίες που αντιμετωπίζουν τα άτομα με ΔΕΠΥ μπορεί να προκαλούν δευτερογενής κατάθλιψη.  Η δευτερογενής κατάθλιψη προκαλείται από την απογοήτευση για την διαχείριση των συμπτωμάτων της ΔΕΠΥ, ειδικά όταν αυτή παραμένει χωρίς θεραπεία.

Αν ένα άτομο νιώθει πεσμένο ψυχολογικά, χωρίς ενέργεια, και δεν έχει ενδιαφέρον για πράγματα που πριν απολάμβανε, είναι σημαντικό να παρατηρεί πότε ξεκίνησαν αυτά τα συναισθήματα και ποιες είναι οι πιθανές αιτίες τους. Όλα αυτά τα στοιχεία θα βοηθήσουν να γίνει η διάγνωση της πρωτογενούς ή της δευτερογενούς κατάθλιψης.

5. Εναντιωματική διαταραχή

Περίπου το 40% των παιδιών με ΔΕΠΥ αναπτύσσουν εναντιωματική διαταραχή. Ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει ότι όλες οι αντιδραστικές συμπεριφορές είναι δείκτης της διαταραχής, και ένα παιδί που κουβαλά την ταμπέλα "προκλητικό" μπορεί και να μην είναι. Μερικά παιδιά καταφεύγουν σε προκλητικές συμπεριφορές για να καλύψουν το άγχος τους. Άλλα παιδιά που εμφανίζονται προκλητικά είναι στην πραγματικότητα παρορμητικά. Για αυτό είναι πολύ σημαντικό οι γιατροί να ψάχνουν να βρουν την ρίζα της συμπεριφοράς και να μην βγάζουν γρήγορα συμπεράσματα για την εναντιωματική διαταραχή.

6. Ανησυχία

Όταν ένα άτομο παραπονιέται ότι ανησυχεί υπερβολικά, τότε το μυαλό των γιατρών πάει άμεσα στις διαταραχές άγχους. Το άγχος έχει ξεπεράσει την κατάθλιψη, και αποτελεί το κύριο θέμα ψυχικής υγείας. Ωστόσο, το άγχος δεν στέκεται μόνο του, είναι ένα χαρακτηριστικό σύμπτωμα της ΔΕΠΥ, και επηρεάζει το 30% των παιδιών και το 53% των ενηλίκων με ΔΕΠΥ. Αν ένα παιδί δυσκολεύεται εξαιτίας της ΔΕΠΥ, για παράδειγμα, θα είναι νευρικό σε καταστάσεις που πριν μπορούσε να διαχειριστεί. Αν ένα παιδί νιώθει ξαφνικά άγχος, καλό είναι να εξετάζονται όλες οι πιθανές αιτίες. Μπορεί να είναι ένα σημάδι της ΔΕΠΥ.

7. Ανωριμότητα

Τα στοιχεία δείχνουν ότι τα παιδιά με ΔΕΠΥ μένουν σε ποσοστό 30% πίσω αναπτυξιακά συγκριτικά με τους συμμαθητές τους, πράγμα που πρακτικά σημαίνει ότι ένα παιδί 10 ετών θα συμπεριφέρεται όπως ένα παιδί 7 ετών. Ωστόσο, η καθυστέρηση στην ανάπτυξη και η ανωριμότητα δεν είναι πάντα ενδείξεις της ΔΕΠΥ. Μπορεί να είναι σημάδια του αυτισμού, των διαταραχών άγχους ή ακόμη και θέματα στην αισθητηριακή επεξεργασία.

8. Διάσπαση της προσοχής

Τα παιδιά με διάσπαση προσοχής συχνά κοιτούν έξω από το παράθυρο ή χαζεύουν ενώ πρέπει να κάνουν τα μαθήματά τους. Κάποια ονειροπόλα άτομα έχουν ΔΕΠΥ, αλλά η διάσπαση της προσοχής είναι ένα κοινό σύμπτωμα της ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής, για παράδειγμα. Ποια είναι η διαφορά; Τα παιδιά με ΔΕΠΥ συνήθως αποσπώνται από χαρούμενες σκέψεις, όπως μια πρόσφατη νίκη τους σε ένα άθλημα. Τα παιδιά με ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή, από την άλλη πλευρά, συνεχώς έχουν πρυσφεύουσες σκέψεις (ιδεοληψίες) πράγμα που τους αποσπά την προσοχή και δεν μπορούν να συγκεντρωθούν σε όσα πρέπει να κάνουν.

9. Κοινωνική αδεξιότητα

Όταν ένα παιδί δεν μπορεί να φερθεί σωστά σε κοινωνικές καταστάσεις, αυτό είναι ένα χαρακτηριστικό σύμπτωμα των διαταραχών στο φάσμα του αυτισμού. Με τα ποσοστά του αυτισμού να είναι σε άνοδο, οι γονείς ίσως να φοβούνται όταν το παιδί δυσκολεύεται κοινωνικά. Αλλά αυτό είναι και ένα γνώρισμα της ΔΕΠΥ. Αν ένα παιδί δυσκολεύεται να κάνει φίλους, οι γονείς μπορεί να κάνουν υποθέσεις. Μήπως αυτό συμβαίνει επειδή είναι υπερβολικά προσηλωμένο σε ένα ασυνήθιστο ενδιαφέρον; Ή επειδή πάντα διακόπτει και μιλάει πάνω από τους άλλους; Το πρώτο ίσως να οφείλεται σε κάποια διαταραχή στο φάσμα του αυτισμού, το δεύτερο οφείλεται στη ΔΕΠΥ. Ένα άτομο μπορεί να έχει και τις δύο καταστάσεις. Οι μελέτες δείχνουν ότι το 30-50% των ατόμων με αυτισμό έχουν συμπτώματα της ΔΕΠΥ. Επίσης, περίπου τα 2/3 των ατόμων με ΔΕΠΥ έχουν χαρακτηριστικά αυτισμού.

10. Κακή μνήμη

Οι άνθρωποι με ΔΕΠΥ δεν έχουν καλή μνήμη, με αποτέλεσμα για παράδειγμα να χάνουν τα γυαλιά τους, να ξεχνούν ονόματα, και να έχουν κενά μνήμης στη διάρκεια των εξετάσεων. Ωστόσο, οι μαθησιακές δυσκολίες μπορεί να συμβάλλουν στα προβλήματα μνήμης.