Τι είναι η νεύρωση;

Νεύρωση

Εάν τρομάζετε εύκολα, μένετε ξύπνιοι τις νύχτες επειδή ανησυχείτε και σκέφτεστε υπερβολικά, τότε ίσως να είστε “νευρωτικοί”.  Τι σημαίνει όμως ότι κάποιος έχει “νεύρωση“;

Η “νεύρωση” είναι ένας όρος που χρησιμοποιήθηκε αρχικά για να περιγράψει νοητικές, συναισθηματικές ή σωματικές αντιδράσεις οι οποίες θεωρούνταν υπερβολικές και παράλογες. Ουσιαστικά, μια νευρωτική συμπεριφορά είναι μία αυτόματη, ασυνείδητη προσπάθεια διαχείρισης του έντονου άγχους. Από τη δεκαετία του ’80, ο όρος “νεύρωση” δεν χρησιμοποιούταν σαν διάγνωση, και όλα τα συμπτώματα που αφορούσαν τις νευρώσεις μπήκαν ουσιαστικά στην ίδια κατηγορία με τις αγχώδεις ή καταθλιπτικές διαταραχές. Με άλλα λόγια, ότι παλιότερα αποκαλούταν “νεύρωση”, πλέον κατατάσεται στην “άγχος” ή “κατάθλιψη“.

Νεύρωση και άγχος

Η νεύρωση είναι μια διαταραχή που χαρακτηρίζεται κυρίως από άγχος το οποίο μπορεί είτε να βιώνεται άμεσα και να κυριαρχεί στην κλινική εικόνα, είτε να ελέγχεται ασυνείδητα και να διαμορφώνεται από διάφορους αμυντικούς μηχανισμούς ώστε να παράγει άλλα υποκειμενικά δυσφορικά και ξένα προς το “εγώ” συμπτώματα. Προκαλεί αυξημένα επίπεδα άγχους, φόβο και παράλογες συμπεριφορές και ψυχοσωματικά συμπτώματα χωρίς να υπάρχει κάποια σημαντική αιτία και συχνά δείχνει την ανάγκη για την επανάληψη κάποιων πράξεων χωρίς να υπάρχει κανένας λόγος. Στις μέρες μας σύμφωνα με την ψυχαναλυτική προσέγγιση, η νεύρωση σημαίνει μια διαταραχή του νευρικού συστήματος και είναι στο αντίθετο άκρο του φάσματος της ψύχωσης (οι άνθρωποι με νεύρωση έχουν ακόμη την αντίληψη της πραγματικότητας, ενώ οι άνθρωποι με ψύχωση δεν την έχουν).

Ο νευρωτικός βασανίζεται από εσωτερικές συγκρούσεις. Ο κάθε νευρωτικός, βρίσκεται σε πόλεμο με τον εαυτό του. Karen Horney

Σύμφωνα με τα παλαιότερα διαγνωστικά κριτήρια η νεύρωση αποτελούσε μια ψυχική νόσο. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας περιλαμβάνει πλέον στην ίδια κατηγορία τη νεύρωση, τις διαταραχές άγχους και τις σωματόμορφες διαταραχές (για παράδειγμα, χρόνια δυσλειτουργία του στομάχου γνωστή ως “νεύρωση στομάχου” ή “νευρική δυσπεψία”). Αυτή η κατηγορία περιλαμβάνει τις φοβίες, τις διαταραχές άγχους (συχνά αναφερόμαστε σε αυτές ως αγχώδης νεύρωση), τη διαταραχή πανικού, την ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή, τις διαταραχές αποσύνδεσης, την υποχονδρίαση και τις ψυχοσωματικές διαταραχές. Οι νευρωτικές διαταραχές είναι μη ειδικές. Ωστόσο, η νεύρωση ταξινομείται ως ένα από τα πέντε κύρια χαρακτηριστικά της προσωπικότητας (παράλληλα με την εξωστρέφεια, την δεκτικότητα στις εμπειρίες, την ευχαρίστηση και την ευσυνειδησία).

Οι αιτίες της νεύρωσης και η παιδική ηλικία

Οι αιτίες για την εμφάνιση της νεύρωσης εντοπίζονται στην παιδική ηλικία, και συχνά συνδέονται με κάποιο ψυχολογικό τραύμα. Αυτοί οι λόγοι μπορεί να σχετίζονται με τις ανάγκες του παιδιού που δεν καλύφθηκαν με τον τρόπο που χρειαζόταν ή που ήθελε. Ίσως επειδή οι γονείς ήταν απορροφημένοι στο δικό τους κόσμο ή επειδή ήταν επικριτικοί, ανεπαρκείς, ασυνεπείς, υπερβολικοί, βίαιοι ή απλά δεν αφουγκράζονταν τις ανάγκες του παιδιού, τις σκέψεις και τους φόβους του. Έτσι το παιδί ένιωθε ότι δεν το ακούνε και δεν μπορούσε να εκφράσει τα πραγματικά του συναισθήματα. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα το παιδί να μεγαλώνει χωρίς την αίσθηση της ασφάλειας και ότι κάπου ανήκει. Αντιθέτως, ένιωθε συνεχώς αυξανόμενη ανησυχία και ανασφάλεια, δεν μπορούσε να αλληλεπιδράσει αυθόρμητα με τους άλλους και έτσι ανέπτυξε στρατηγικές για να μειώσει το άγχος του.

Αυτές οι στρατηγικές ή οι αμυντικοί μηχανισμοί, μπορεί να γίνουν αρκετά δυσπροσαρμοστικές με την πάροδο του χρόνου, τόσο για το παιδί, αλλά και για τον ενήλικα στον οποίο θα εξελιχθεί. Ο κόσμος μπορεί να μοιάζει σαν ένα τρομακτικό μέρος για κάποιον με νεύρωση, και αυτές οι νευρωσικές αμυντικές στρατηγικές βοηθούν το άτομο να επιβιώσει στον κόσμο, αλλά με ένα ψυχικό κόστος.

Ένας άνθρωπος που βρίσκεται σε μια νευρωτική κατάσταση, μπορεί να συγκριθεί με ένα “μαγεμένο άτομο”, γιατί οι άνθρωποι που έχουν πιαστεί στα δίχτυα της νεύρωσης συμπεριφέρονται με ένα τρόπο εχθρικό και καταστροφικό προς τον εαυτό τους και τους άλλους. Marie-Louise von Franz

Κάποια σημάδια της νεύρωσης είναι τα εξής:

• Έχετε επίμονο άγχος που συνοδεύεται από υπερβολική ανησυχία. Το μυαλό σας δεν μπορεί να απελευθερωθεί και να απολαύσει τη στιγμή επειδή ανησυχείτε για το τι θα πείτε, πώς θα πάρουν οι άλλοι αυτά που θα πείτε και τι επιδράσεις θα έχει αυτό στο μέλλον σας.
• Έχετε χαμηλή αυτοεκτίμηση. Αμφιβάλλετε για τον εαυτό σας και τις ικανότητές σας. Ίσως να νιώθετε θλίψη επειδή δεν μπορείτε να εκφραστείτε και να είστε ο εαυτός σας.
• Επικεντρώνεστε στην επιβεβαίωση από τους άλλους, εκτιμάτε ιδιαίτερα τις εξωτερικές επιτυχίες και τα επιτεύγματα σας, αντί να ακούτε την εσωτερική σας φωνή και το ένστικτό σας.
• Έχετε έντονες εναλλαγές διάθεσης.
• Είστε υπερευαίσθητοι, κλαίτε εύκολα, δεν μπορείτε να ελέγξετε τα συναισθήματά σας.
• Χρησιμοποιείτε συχνά τη λέξη ʺπρέπειʺ, τα πράγματα που πρέπει να κάνετε και τις προσδοκίες που έχετε από τους άλλους.
• Είστε τελειομανείς, συχνά ασκείτε αυστηρή κριτική στον εαυτό σας όταν αποτυγχάνετε να φτάσετε στα αποτελέσματα που θέλετε.
• Μπορεί οι σχέσεις να είναι τοξικές ή να είστε προσκολλημένοι σε αυτές, είτε πρόκειται για φίλους, είτε για την οικογένεια είτε για τους συντρόφους σας. Μπορείτε να ξοδέψετε ώρες για να διαβάσετε ξανά και ξανά μηνύματα για να καταλάβετε τι πραγματικά σημαίνουν, και για να βεβαιωθείτε ότι όλα είναι εντάξει.
• Ανησυχείτε για την υγεία σας στο σημείο της υποχονδρίασης, και συχνά έχετε πονοκεφάλους ή θέματα με το στομάχι σας που οφείλονται σε ασαφείς αιτίες που οι γιατροί δεν μπορούν να εντοπίσουν (νεύρωση στομάχου).
• Περιγράφετε τον εαυτό σας ως ιδεοψυχαναγκαστικό σε συγκεκριμένες πτυχές της ζωής σας και νιώθετε ενοχές και ανησυχία αν δεν επιτυγχάνετε τα υψηλά πρότυπα που έχετε στο μυαλό σας.

Ψυχοθεραπεία για τη νεύρωση

Οι άνθρωποι με νεύρωση αναζητούν βοήθεια επειδή το πρόβλημά τους δεν είναι ουσιαστικά η αίσθηση της ασφάλειας, αλλά επειδή βρίσκονται σε διαρκή σύγκρουση μεταξύ αυτών που θέλουν και των εμποδίων που οι ίδιοι βάζουν στον εαυτό τους για την επίτευξη των στόχων τους. Με άλλα λόγια, οι νευρωτικοί δημιουργούν ασυνείδητα προβλήματα στον εαυτό τους και δεν έχουν τις δεξιότητες να τα αντιμετωπίσουν. Η λειτουργικότητά τους είναι σε καλό επίπεδο, αλλά η ζωή τους δεν είναι εύκολη ή τόσο ικανοποιητική όσο θα ήθελαν να είναι.