Ψυχοσωματικά συμπτώματα/σωματοποίηση

Σωματοποίηση

Υπάρχει μια σύνδεση ανάμεσα στο μυαλό και στο σώμα και είναι γνωστό ότι το μυαλό μας επηρεάζει τις λειτουργίες του σώματος και τα σωματικά συμπτώματα. Τα ψυχοσωματικά συμπτώματα είναι ένας όρος που χρησιμοποιείται για να περιγράψει μια σωματική νόσο που προκαλείται ή επιδεινώνεται από ψυχολογικούς παράγοντες. Ο όρος χρησιμοποιείται όταν ψυχικοί παράγοντες προκαλούν σωματικά συμπτώματα χωρίς να υπάρχει κάποια παθολογική αιτία. Για παράδειγμα, ο πόνος στο στήθος μπορεί να προκληθεί από το στρες χωρίς να υπάρχει κάποια υποκείμενη σωματική αιτία. Μερικά νοσήματα επιδεινώνονται από το στρες και την ανησυχία. Σε οποιαδήποτε χρονική στιγμή, η ψυχική κατάσταση ενός ατόμου μπορεί να επηρεάσει την σοβαρότητα μιας σωματικής νόσου. Τα σωματικά συμπτώματα που οφείλονται σε ψυχικούς παράγοντες ονομάζονται σωματοποίηση. Αυτά τα συμπτώματα οφείλονται στην αυξημένη δράση των νευρικών σημάτων που αποστέλλονται από τον εγκέφαλο σε άλλα τμήματα του σώματος. Υπάρχει μια βαθιά σύνδεση ανάμεσα στο μυαλό (τις πεποιθήσεις, τις σκέψεις και τα συναισθήματα) και τα διάφορα μέρη του σώματος και των σωματικών προβλημάτων.

Ένας αριθμός παραγόντων παίζει ρόλο στα ψυχοσωματικά συμπτώματα, όπως τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας, οι γενετικοί παράγοντες ή το οικογενειακό περιβάλλον, οι βιολογικοί παράγοντες, η συμπεριφορά και πολλά άλλα. Όταν κάτι από όλα αυτά δεν πάει καλά τότε εμφανίζονται τα νοσήματα. Και τα νοσήματα μπορεί να αντιστραφούν (τελείως ή μερικώς) απλά αλλάζοντας τον τρόπο σκέψης και τον τρόπο ζωής. Τα ψυχοσωματικά συμπτώματα αφορούν κυρίως λειτουργικές παρά δομικές αλλαγές, αν και δομικές αλλαγές μπορούν να συμβούν αργότερα. Βασίζονται συνήθως σε μια επώδυνη εμπειρία του παρελθόντος.

Τι είναι τα ψυχοσωματικά συμπτώματα;

Τα σωματικά συμπτώματα που δεν έχουν κάποια προφανή αιτία συχνά αποκαλούνται ψυχοσωματικά, πράγμα που σημαίνει ότι η πηγή του προβλήματος είναι στο μυαλό και όχι στο σώμα. Πολλοί πιστεύουν ότι τα ψυχοσωματικά συμπτώματα είναι στο μυαλό κάποιου, και ότι θα υποχωρήσουν αν κάποιος απλά αποφασίσει ότι δεν τα βιώνει πλέον.

Η πραγματικότητα όμως είναι πολύ πιο περίπλοκη από αυτό. Στις μέρες μας γνωρίζουμε ότι τα θέματα ψυχικής υγείας όπως το άγχος, η ανησυχία και η κατάθλιψη μπορεί να οδηγήσουν σε πολλά σοβαρά συμπτώματα όπως ο πόνος, τα προβλήματα του πεπτικού, τα δερματικά προβλήματα και άλλα. Αυτά τα προβλήματα είναι πραγματικά και πρέπει να παρακολουθούνται και να θεραπεύονται με σεβασμό. Επίσης, πολλές καταστάσεις επιδεινώνονται από το στρες και την ανησυχία, από αυτή την οπτική κάθε νόσημα έχει ψυχοσωματικά στοιχεία. Για παράδειγμα, τα επώδυνα συμπτώματα της αρθρίτιδας γίνονται πιο έντονα και παρεμβαίνουν στη λειτουργικότητα ενός ατόμου αν  αντιμετωπίζει άγχος ή κατάθλιψη.

Τα ψυχοσωματικά συμπτώματα συχνά εκδηλώνονται με συμπτώματα που συνδέονται με σοβαρά προβλήματα υγείας. Ο πόνος στο στήθος, μπορεί να είναι δείκτης κάποιου νοσήματος του καρδιαγγειακού ή μπορεί να είναι αποτέλεσμα ενός ψυχοσωματικού προβλήματος.

Σωματοποίηση

Η σωματοποίηση συμβαίνει όταν ψυχολογικά θέματα μετατρέπονται σε σωματικά συμπτώματα. Τα σωματικά συμπτώματα ποικίλουν από τον πόνο στις αρθρώσεις μέχρι την προσωρινή απώλεια της όρασης. Αν και δεν υπάρχει κάποια υποκείμενη φυσική αιτία, τα σωματικά συμπτώματα είναι αληθινά.

Οι περισσότεροι άνθρωποι βιώνουν κάποια στιγμή στη ζωή τους την σωματοποίηση. Όλοι μας έχουμε βιώσει έναν πονοκέφαλο λόγω άγχους ή κόπωση μετά από ένα τραύμα. Τα σωματικά συμπτώματα δεν είναι ψεύτικα ή φανταστικά. Οι άνθρωποι που βιώνουν την σωματοποίηση δεν προσποιούνται ότι είναι άρρωστοι. Τα συμπτώματα μπορεί να μην έχουν φυσική αιτία αλλά ο πόνος είναι πραγματικός.

Υπάρχουν πολλές καταστάσεις που οφείλονται σε ψυχικούς παράγοντες όπως:

• το έκζεμα
• η ψωρίαση
• το έλκος στομάχου
• η υψηλή αρτηριακή πίεση
• τα νοσήματα του καρδιαγγειακού
• το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου

Οι ψυχοσωματικές διαταραχές έχουν αρνητικές επιδράσεις στο αναπνευστικό, στο γαστρεντερικό και στο καρδιαγγειακό σύστημα. Μπορεί να έχουν αρνητική επίδραση στην ποιότητα ζωής ενός ατόμου και στη λειτουργικότητα του.

Όταν υπάρχει κάποια φυσική αιτία που εμπλέκεται στα ψυχοσωματικά συμπτώματα τότε συστήνεται η ανάλογη θεραπεία. Επίσης η ψυχοθεραπεία βοηθά στην αντιμετώπισης της ρίζας των ψυχικών παραγόντων που προκαλούν τα συμπτώματα.

Αιτίες σωματοποίησης

Υπάρχουν πολλοί παράγοντες που εμπλέκονται στη σωματοποίηση και σε αυτούς περιλαμβάνονται:

• Βιολογική ευαλωτότητα: ένα άτομο μπορεί να έχει έντονη ευαισθησία σε συγκεκριμένες αισθήσεις, όπως ο πόνος ή η ναυτία. Επίσης ένα άτομο μπορεί να παρερμηνεύει τα ψυχολογικά συμπτώματα, όπως η εφίδρωση λόγω άγχους, και να τα αποδίδει σε φυσικές αιτίες.
• Ψυχολογικό τραύμα και στρες: οι μελέτες έχουν δείξει ότι οι άνθρωποι που έχουν βιώσει κάποιο τραύμα είναι πιο ευάλωτοι στη σωματοποίηση. Το ψυχολογικό τραύμα μπορεί να οδηγεί σε αύξηση των επιπέδων της κορτιζόλης και άλλων ορμονών. Αυτές οι ουσίες αποδυναμώνουν το ανοσοποιητικό σύστημα και προκαλούν σωματικά συμπτώματα όπως η ζαλάδα.
• Ασυνείδητο: η σωματοποίηση μπορεί να είναι ένας αμυντικός μηχανισμός που προστατεύει ένα άτομο από τα έντονα συναισθήματα. Μερικά ψυχολογικά συμπτώματα μπορεί να είναι τόσο επώδυνα που ένα άτομο δεν μπορεί να τα αντιμετωπίσει συνειδητά.  Αυτά τελικά βρίσκουν διέξοδο και εκδηλώνονται με την μορφή σωματικών συμπτωμάτων.
• Περιβάλλον: μερικοί άνθρωποι μεγαλώνουν σε περιβάλλοντα που στιγματίζουν την έκφραση των συναισθημάτων. Ένα άτομο λαμβάνει περισσότερη προσοχή και συμπόνια όταν παρουσιάζει κάποιο σωματικό σύμπτωμα παρά όταν έχει ψυχολογικά θέματα. Τότε το μυαλό και το σώμα του ατόμου μαθαίνει να σωματοποιεί τα συναισθήματα ώστε να βοηθηθεί.

Θεραπεία ψυχοσωματικών συμπτωμάτων

Επειδή πολλά ψυχοσωματικά συμπτώματα συνδέονται με προβλήματα όπως το άγχος, η ανησυχία και η κατάθλιψη, μπορείτε να μάθετε τεχνικές που θα σας βοηθήσουν να ελέγχετε τα συμπτώματα σας. Ο διαλογισμός, οι βαθιές αναπνοές είναι τεχνικές με αποδεδειγμένα κλινικά αποτελέσματα που βοηθούν σε αυτές τις διαταραχές και στα ψυχοσωματικά συμπτώματα.

Η θεραπεία των ψυχοσωματικών συμπτωμάτων είναι γενικά  μια πρόκληση. Μετά τον αποκλεισμό των φυσικών αιτιών των συμπτωμάτων, χρειάζεται να δημιουργηθεί μια σχέση εμπιστοσύνης ανάμεσα στον ασθενή και στο γιατρό. Ο γιατρός θα προτείνει στον ασθενή φαρμακευτική αγωγή για την ανακούφιση των συμπτωμάτων όπως η κόπωση, ο πονοκέφαλος ή τα προβλήματα του γαστρεντερικού. Επίσης θα προτείνει στο ασθενή έναν ψυχοθεραπευτή ώστε να μπορέσει να διαχειριστεί τις ρίζες των συμπτωμάτων του. Η ψυχοθεραπεία είναι αποτελεσματική στην ανακούφιση των υποκείμενων ψυχολογικών παραγόντων που προκαλούν τα σωματικά συμπτώματα. Η διαχείριση του στρες είναι πολύ σημαντική ώστε να μπορέσει το άτομο να αντιμετωπίσει τα σωματικά συμπτώματα.