Κεταμίνη και κατάθλιψη – Spravato, αντικαταθλιπτικά νέας γενιάς

Κεταμίνη, ένα αντικαταθλιπτικό νέας γενιάς

Η κεταμίνη είναι ένα αντικαταθλιπτικό νέας γενιάς που εγκρίθηκε για χρήση σε Ευρώπη, Ελλάδα και Αμερική το 2019. Η κεταμίνη είναι ουσιαστικά ένα μίγμα δύο εναντιομερών, της (R)-κεταμίνης (ή αρκεταμίνη) και της (S)-κεταμίνης (ή εσκεταμίνη) και από το 1962 που ανακαλύφθηκε χρησιμοποιούταν ως αναισθητικό και ως φάρμακο για την θεραπεία του χρόνιου πόνου. Υπάρχουν πολλές μορφές κατάθλιψης με διαφορετική παθοφυσιολογία, και η κεταμίνη φαίνεται να βοηθά στις περιπτώσεις ανθεκτικής κατάθλιψης. Το 2019 εγκρίθηκε ως νέο αντικαταθλιπτικό η χρήση του Spravato, δηλαδή του ρινικού σπρέι της εσκεταμίνης (S-κεταμίνη), για τη θεραπεία της ανθεκτικής κατάθλιψης.

Τύποι κεταμίνης

Δύο είναι οι κύριοι τύποι κεταμίνης που χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία της μείζονος κατάθλιψης που δεν ανταποκρίνεται στην τυπική φαρμακευτική αγωγή (ανθεκτική στη θεραπεία κατάθλιψη), όπως για παράδειγμα στα SSRI αντικαταθλιπτικά ή στα τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά TCA.

• Η κεταμίνη συνήθως εγχέεται ενδοφλεβίως στην κυκλοφορία του αίματος. Χρειάζονται επαναλαμβανόμενες εγχύσεις ανά διαστήματα για να διατηρηθεί το θετικό αποτέλεσμα. Η ρακεμική κεταμίνη είναι μίγμα δύο μορίων, της (R)-κεταμίνης και της (S)-κεταμίνης.
• Η εσκεταμίνη (Spravato), είναι ένα ρινικό σπρέι και περιέχει μόνο την (S)-κεταμίνη.

Οι δύο μορφές της κεταμίνης δρουν με διαφορετικό τρόπο στους υποδοχείς του εγκεφάλου. Η μορφή της κεταμίνης και ο τύπος της καθορίζουν την αποτελεσματικότητα του φαρμάκου και τις παρενέργειες. Η κεταμίνη αυξάνει τον αριθμό των υποδοχέων 1Β της σεροτονίνης. Η κεταμίνη έχει το πλεονέκτημα ότι δρα πολύ γρήγορα, αλλά την ίδια στιγμή είναι ένα φάρμακο που μπορεί να προκαλέσει εξάρτηση. Η κεταμίνη δρα στους υποδοχείς NMDA.

Καθώς η χρήση της κεταμίνης ως αντικαταθλιπτικό είναι κάτι καινούργιο, ακόμα γίνονται μελέτες για το δοσολογικό σχήμα που μπορεί να βοηθήσει τους ασθενείς με ανθεκτική κατάθλιψη. Γίνονται ήδη έρευνες για άλλες οδούς τρόπους χορήγησης, όπως μέσω της ενδομυϊκής και της υποδόριας οδού.

Κεταμίνη και κατάθλιψη

Αυτό που πρέπει να ξέρετε είναι ότι η κεταμίνη αποτελεί κομμάτι ενός ολοκληρωμένου θεραπευτικού πλάνου για την κατάθλιψη. Η κεταμίνη έχει άμεσα αποτελέσματα και μπορεί να συμπεριληφθεί στο γενικό θεραπευτικό πλάνο, αλλά η κεταμίνη (R- και S-κεταμίνη) από μόνη της δεν είναι αρκετή για την θεραπεία της κατάθλιψης.

Η εσκεταμίνη (S-κεταμίνη) επίσης, είναι μόνο ένα κομμάτι της θεραπείας της κατάθλιψης. Μέχρι σήμερα έχει αποδειχθεί ότι είναι αποτελεσματική όταν συνδυάζεται με άλλα αντικαταθλιπτικά. Για αυτούς τους λόγους η εσκεταμίνη δεν θεωρείται θεραπεία πρώτης γραμμής για την κατάθλιψη. Συστήνεται σε ανθρώπους με μέτρια και σοβαρή κατάθλιψη που δεν έχουν ωφεληθεί αρκετά από τουλάχιστον άλλα δύο αντικαταθλιπτικά φάρμακα (πχ SSRI, SNRI, TCA). Γενικά φαίνεται να διευκολύνει τη δημιουργία νέων νευρικών μονοπατιών ώστε να προληφθεί η υποτροπή της κατάθλιψης. Η κεταμίνη είναι πιο αποτελεσματική όταν συνδυάζεται με την ψυχοθεραπεία, που βοηθά τους ασθενείς να υιοθετούν πιο θετικές πεποιθήσεις και συμπεριφορές.

Η κεταμίνη φαίνεται ότι σε μικρές δόσεις δρα άμεσα στην ανθεκτική κατάθλιψη, σε αντίθεση με τους επιλεκτικούς αναστολείς της επαναπρόσληψης της σεροτονίνης και τα τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά, που γενικά χρειάζονται αρκετές εβδομάδες για να δράσουν. Η ισχυρή αντικαταθλιπτική δράση και οι αντι-αυτοκτονική δράση της κεταμίνης την καθιστούν κατάλληλη για την θεραπεία της ανθεκτικής κατάθλιψης και της διπολικής διαταραχής.

Επίσης μικρές δόσεις βοηθούν στην ανακούφιση από τον πόνο. Η κεταμίνη έχει καταπραϋντική δράση και ίσως να βοηθά τους ανθρώπους να παίρνουν λιγότερα παυσίπονα, όπως η μορφίνη μετά από ένα χειρουργείο ή για την φροντίδα εγκαυμάτων.

ΑΝΤΙΚΑΤΑΘΛΙΠΤΙΚΑ

Είναι η ΚΕΤΑΜΙΝΗ το ΣΩΣΤΟ φάρμακο για εσάς;

Αντενδείξεις

Η χρήση της κεταμίνης αντενδείκνυται για ασθενείς με καρδιαγγειακά προβλήματα, ψυχωσικές διαταραχές, όσους έχουν κίνδυνο εμφάνισης ενδοκρανιακής υπέρτασης, αυξημένη πίεση στους οφθαλμούς και σε ασθενείς με οξεία πορφυρία.

Παρενέργειες

Η χρήση της κεταμίνης μπορεί να έχει πολλές ανεπιθύμητες παρενέργειες, όπως:

• Υπνηλία
• Αλλαγές στην αντίληψη των χρωμάτων ή του ήχου
• Η κεταμίνη και η εσκεταμίνη έχουν αποσυνδετική επίδραση. Ωστόσο, πρόσφατες μελέτες έδειξαν ότι η αρκεταμίνη είναι αποτελεσματική στη θεραπεία της κατάθλιψης, και προκαλεί πιο ήπια αποσυνδετικά συμπτώματα. Σε κάποιες περιπτώσεις αναφέρεται ότι η αρκεταμίνη δεν προκαλεί κανένα σύμπτωμα  αποσύνδεσης.
• Παραισθήσεις, σύγχυση και παραλήρημα
• Ταραχή
• Δυσκολία συγκέντρωσης
• Ναυτία
• Διεσταλμένες κόρες των ματιών και διαταραχές οράσεως
• Αδυναμία ελέγχου της κίνησης των ματιών
• Ακούσιες μυϊκές κινήσεις και μυϊκή δυσκαμψία
• Μπερδεμένη ομιλία
• Μούδιασμα
• Αμνησία
• Βραδυκαρδία
• Συμπεριφορικές αλλαγές
• Αυξημένη ενδοκράνια πίεση και στους οφθαλμούς

Μπορεί επίσης να προκαλέσει απώλεια όρεξης, αναστάτωση στο στομάχι και εμετό.

Διαθέσιμα σκευάσματα κεταμίνης

• Spravato (εσκεταμίνη, σε ρινικό σπρέι), της εταιρείας Janssen. Κυκλοφορεί στην Ελλάδα ως SPRAVATO nasal spray 28mg/δόση από την Janssen με τιμή 255 ευρώ.

Προβληματισμοί για το Spravato

Παρότι το Spravato έχει εγκριθεί, υπάρχουν πολλοί ψυχίατροι και οργανισμοί που εκφράζουν τα ερωτηματικά τους σχετικά με την κλινική αποτελεσματικότητα του φαρμάκου, καθώς και το μεγάλο οικονομικό κόστος του (για παράδειγμα το NHS/NICE στην Αγγλία, δεν έχει το εγκρίνει ως αποτελεσματικό). Επίσης υπάρχουν ερωτηματικά σχετικά με τη διακοπή χρήσης του φαρμάκου και το αν τα οφέλη της αντικαταθλιπτικής θεραπείας θα διατηρηθούν, καθώς και για τις διαδικασίες λήψης έγκρισης κυκλοφορίας, ιδίως στην Αμερική.