5-HTP και αντικαταθλιπτικά (SSRI) για τη θεραπεία της κατάθλιψης

5-HTP (5-Υδροξυτρυπτοφάνη) και αντικαταθλιπτικά

Οι νευροδιαβιβαστές είναι ειδικές ουσίες που τα νευρικά κύτταρα χρησιμοποιούν για να επικοινωνήσουν. Η σεροτονίνη είναι ένας από τους δέκα κυριότερους νευροδιαβιβαστές του εγκεφάλου. Η ανεπάρκεια της σεροτονίνηςστον εγκέφαλο έχει συνδεθεί με ένα μεγάλο αριθμό διαφορετικών καταστάσεων, όπως η κατάθλιψη (και η αγχώδης κατάθλιψη), το άγχος, οι αυτοκτονικές τάσεις, η βίαιη συμπεριφορά, το προεμμηνορροϊκό σύνδρομο, η παχυσαρκία, ο παθολογικός τζόγος, η αϋπνία, η επιθυμία για υδατάνθρακες, η εποχική κατάθλιψη και η ημικρανία.

Η σεροτονίνη προάγει συναισθήματα όπως η ευεξία, η ηρεμία, η προσωπική ασφάλεια, η χαλάρωση, η αυτοπεποίθηση και η συγκέντρωση. Η σεροτονίνη επίσης βοηθά στην εξισορρόπηση δύο άλλων κύριων νευροδιαβιβαστών στον εγκέφαλο, της ντοπαμίνης και της νοραδρεναλίνης, που συνδέονται μεταξύ άλλων με την υπερεγρήγορση, το φόβο, το θυμό, την ένταση, την επιθετικότητα, τη βία, τις ιδεοψυχαναγκαστικές πράξεις, τη βουλιμία, το άγχος και τις διαταραχές στον ύπνο.

Πολλοί άνθρωποι υποφέρουν από χαμηλά επίπεδα σεροτονίνης στον εγκέφαλο, με αποτέλεσμα γνωσιακά, συναισθηματικά και συμπεριφορικά προβλήματα.

Για να κατανοήσουμε γιατί η ανεπάρκεια τη σεροτονίνης στον εγκέφαλο είναι πιο συχνή στις σύγχρονες κοινωνίες, είναι απαραίτητο να δούμε πως ο εγκέφαλος συνθέτει τη σεροτονίνη.

Η λειτουργία της σεροτονίνης

Η σεροτονίνη (5-ΗΤ), η ντοπαμίνη και η νοραδρεναλίνη είναι οι τρεις κύριοι μονοαμινικοί νευροδιαβιβαστές –ονομάζονται έτσι γιατί αποτελούνται από ένα μόνο, ειδικό αμινοξύ. Η σεροτονίνη προέρχεται από την τρυπτοφάνη, ενώ η ντοπαμίνη και η νοραδρεναλίνη από την τυροσίνη και τη φαινυλαλανίνη. Ο φραγμός που υπάρχει μεταξύ της κυκλοφορίας του αίματος και του εγκεφάλου εμποδίζει τη σεροτονίνη του αίματος να εισέρχεται στον εγκέφαλο, και ως εκ τούτου όλη η σεροτονίνη που χρησιμοποιείται από τα κύτταρα του εγκεφάλου πρέπει να συντίθεται εντός του εγκεφάλου. Φυσιολογικά ο αιματοεγκεφαλικός φραγμός προστατεύει τον εγκέφαλο από τις τοξίνες. Αλλά αυτή η προστασία έχει ένα κόστος, καθώς ακόμα και ʺφιλικάʺ προς τον εγκέφαλο μόρια, όπως τα αμινοξέα που είναι αναγκαία για τη λειτουργία του εγκεφάλου, περιορίζονται από αυτό το φραγμό.

Όταν τα θρεπτικά συστατικά χρειάζεται να διαπεράσουν τον αιματοεγκεφαλικό φραγμό, πρέπει να μεταφερθούν από ειδικά μόρια μεταφοράς, όπως για παράδειγμα οι επιβάτες που μετακινούνται με το λεωφορείο. Αυτή η διαδικασία δημιουργεί ένα ʺμπλοκάρισμαʺ για τη σεροτονίνη. Η σεροτονίνη από μόνη της δεν μπορεί να διαπεράσει τον αιματοεγκεφαλικό φραγμό, αλλά μόνο η πρόδρομη ουσία, η τρυπτοφάνη, μπορεί να εισέλθει στον εγκέφαλο μαζί με άλλα πέντε αμινοξέα, τη λευκίνη, την ισολευκίνη, την τυροσίνη, τη βαλίνη και τη φαινυλαλανίνη.

Είτε κάποιος ακολουθεί μια ισορροπημένη διατροφή, είτε μια διατροφή πλούσια σε πρωτεΐνη, είτε είναι χορτοφάγος, η τρυπτοφάνη είναι το λιγότερο άφθονο από τα είκοσι αμινοξέα που χρειάζεται ο ανθρώπινος οργανισμός. Η τρυπτοφάνη υπερέχει αριθμητικά σε αναλογία 9:1 και ανταγωνίζεται να εξασφαλίσει τη μεταφορά της μέσω του αιματοεγκεφαλικού φραγμού μέσα στον εγκέφαλο. Όταν κάποιος τρώει πολλή πρωτεΐνη σε μια προσπάθεια να αυξήσει τα επίπεδα της τρυπτοφάνης (μια τυπική διατροφή έχει μόνο 1-1,5 γραμμάρια/ημέρα) το μόνο που καταφέρνει είναι να αυξήσει τον ανταγωνισμό ακόμη περισσότερο.Η ειρωνεία είναι ότι ο μοναδικός τρόπος να αυξηθεί η τρυπτοφάνη στον εγκέφαλο είναι η κατανάλωση υδατανθράκων και τα χαμηλά επίπεδα πρωτεΐνης. Όταν καταναλώνουμε πολλούς υδατάνθρακες, το σώμα εκκρίνει υψηλά ποσοστά ινσουλίνης για να μειωθούν τα επίπεδα της γλυκόζης στο αίμα. Επίσης η ινσουλίνη μειώνει τον αριθμό των υπολοίπων αμινοξέων που ανταγωνίζονται την τρυπτοφάνη και θέλουν να εισέλθουν στον εγκέφαλο. Το αποτέλεσμα είναι ότι η τρυπτοφάνη έχει το μέσο μεταφοράς, και έτσι άφθονη τρυπτοφάνη φθάνει στον εγκέφαλο.

Υδατάνθρακες για την αντιμετώπιση του στρες

Αυτή η διατροφή ακολουθείται από πολλούς ανθρώπους οι οποίοι τρώνε πολλούς υδατάνθρακες, συμπεριλαμβανομένων των γλυκών, του ψωμιού, των παγωτών, των τσιπς και άλλων τροφών, όταν αισθάνονται άγχος, κατάθλιψη ή ανησυχία. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση των επιπέδων της σεροτονίνης στον εγκέφαλο που καταστέλλουν την ανησυχία και το άγχος, και προάγουν (προσωρινά) την αίσθηση της ευεξίας και της ασφάλειας. Δυστυχώς αυτή η στρατηγική έχει μεγάλο κόστος. Η ινσουλίνη που αυξάνει τα επίπεδα της σεροτονίνης στον εγκέφαλο επίσης αυξάνει την μετατροπή των λιπαρών οξέων, των υδατανθράκων και των αμινοξέων σε λίπος! Έτσι λοιπόν εξηγείται η σύνδεση υδατανθράκων, παχυσαρκίας και σεροτονίνης.

Τρυπτοφάνη έναντι 5-HTP

Το 1970, ξεκίνησε να προβάλλεται μια εναλλακτική μέθοδος για την πρόσληψη περισσότερης τρυπτοφάνης από τον εγκέφαλο, δηλαδή τα συμπληρώματα διατροφής με τρυπτοφάνη. Πολλοί άνθρωποι είδαν ότι με την πρόσληψη 500-3000mg τρυπτοφάνης καθημερινά ανακουφίζονταν από την κατάθλιψη, το προεμμηνορυσιακό σύνδρομο, την αϋπνία και την ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή. Το 1989, στην Αμερική αυτά τα συμπληρώματα αποσύρθηκαν εξαιτίας της εμφάνισης αυξημένων περιστατικών μιας σπάνιας αλλά σοβαρής πάθησης, της ηωσινοφιλίας-μυαλγίας (EMS). Αυτή η επιδημία ανιχνεύθηκε μόνο σε όσους είχαν λάβει μια μολυσμένη παρτίδα τρυπτοφάνης από έναν συγκεκριμένο παραγωγό. Τριάντα χρόνια αργότερα, αν και η τρυπτοφάνη έχει αποδειχθεί ότι είναι ασφαλής (και είναι διαθέσιμη σε πολλά παιδικά γεύματα, ενδοφλέβια διαλύματα σίτισης και κτηνιατρικά προϊόντα) ακόμη δεν έχει ξαναδοθεί στην Αμερική έγκριση για την κυκλοφορία της τρυπτοφάνης σαν συμπλήρωμα διατροφής.

Ευτυχώς πλέον, μια ασφαλής, φυσική και αποτελεσματική εναλλακτική στην τρυπτοφάνη έχει μελετηθεί για πάνω από 30 χρόνια. Αυτή η ουσία είναι η L-5-υδροξυτρυπτοφάνη (5-HTP). Η 5-HTP δεν παράγεται από βακτηριακή ζύμωση (όπως συνέβη με την παραπάνω παρτίδα της τρυπτοφάνης στην οποία αναφερθήκαμε) ούτε με χημικό τρόπο, αλλά είναι ένα εκχύλισμα από τους σπόρους του φυτού Griffonia.

Η μετατροπή της τρυπτοφάνης σε σεροτονίνη

Όταν οι νευρώνες μετατρέπουν την τρυπτοφάνη σε σεροτονίνη, πρέπει πρώτα να χρησιμοποιήσουν ένα ένζυμο που εξαρτάται από τη βιταμίνη Β3 για να μετατρέψουν την τρυπτοφάνη σε 5-HTP. Στη συνέχεια ένα ένζυμο που εξαρτάται από τη βιταμίνη Β6 χρησιμοποιείται για να μετατρέψει την 5-HTP σε σεροτονίνη. Υπάρχουν πολλά πλεονεκτήματα της L-5-HTP έναντι της L-τρυπτοφάνης όπως το γεγονός ότι η L-5-HTP δεν αποικοδομείται από την πυρολάση της τρυπτοφάνης σε κυνουρενίνη, που αποτελεί το κύριο μονοπάτι για την περιφερική αποικοδόμηση της L-τρυπτοφάνης (σε ποσοστό 98%).

Η L-5-HTP διαπερνά με ευκολία τον αιματοεγκεφαλικό φραγμό και επιπλέον η 5-HTP δεν ενσωματώνεται σε πρωτεΐνες όπως η τρυπτοφάνη, ούτε χρησιμοποιείται στη σύνθεση της βιταμίνης Β3 όπως η τρυπτοφάνη.

Συγκριτικά λοιπόν με την τρυπτοφάνη, η 5-HTP είναι ουσιαστικά ένα ʺκατευθυνόμενο σήμαʺ που στοχεύει άμεσα στην αύξηση των επιπέδων της σεροτονίνης στον εγκέφαλο.

Σε κάποιες μελέτες αναφέρεται ότι έχει καλύτερα αποτελέσματα η χρήση 200-300mg 5-HTP ημερησίως σαν αντικαταθλιπτικό από ότι 2000-3000mg τρυπτοφάνης ημερησίως.

Σε μια μελέτη του 1992 βρέθηκε ότι η χρήση της 5-HTP σε καθημερινή δόση των 900mg έχει εξαιρετικά αποτελέσματα στη θεραπεία της παχυσαρκίας, με ελάχιστες παρενέργειες (η πιο σοβαρή παρενέργεια ήταν η διάρροια ή η ενόχληση στο στομάχι). Σε μια άλλη μελέτη συγκρίθηκε η αντικαταθλιπτική δράση της 5-HTP συγκριτικά με τη φλουβοξαμίνη, ένα άλλο αντικαταθλιπτικό φάρμακο (Dumyrox). Οι ασθενείς που λάμβαναν 5-HTP είχαν λίγο καλύτερη απόκριση στη θεραπεία από τους ασθενείς που λάμβαναν φλουβοξαμίνη, και είχαν λιγότερες και λιγότερο σοβαρές παρενέργειες. Σχετικά με την ανοχή και την ασφάλεια, η 5-HTP αποδείχθηκε ανώτερη από την φλουβοξαμίνη όπως πρόεκυψε από τις παρενέργειες ανάμεσα στις δύο ουσίες. Η μελέτη επιβεβαίωσε την αποτελεσματικότητα της 5-HTP σαν αντικαταθλιπτικό.

Αντικαταθλιπτικά SSRIs

Στη σύγχρονη κοινωνία πολλοί άνθρωποι θεωρούν ότι οι επιλεκτικοί αναστολείς της επαναπρόσληψης της σεροτονίνης (αντικαταθλιπτικά SSRI) όπως η φλουοξετίνη (Ladose), αποτελούν το ʺχρυσό χάπιʺ για την αντιμετώπιση της ανεπάρκειας της σεροτονίνης. Ακόμη και οι περιπτώσεις που αντιμετωπίζονται με επιτυχία με τους SSRIs (αγνοώντας πολλές φορές τις παρενέργειες) εξαρτώνται από την ικανότητα του εγκεφάλου να παράγει επαρκείς ποσότητες σεροτονίνης από την τρυπτοφάνη ή την 5-HTP.

Οι SSRIs δρουν διατηρώντας τα υπάρχοντα επίπεδα της σεροτονίνης στον εγκέφαλο και διατηρούν τη σεροτονίνη στις συνάψεις μεταξύ των νευρώνων. Αυτό το επιτυγχάνουν εμποδίζοντας την ενζυματική αποικοδόμηση της σεροτονίνης στις συνάψεις των νευρώνων (δηλαδή οι SSRIs δεν ενισχύουν την παραγωγή της σεροτονίνης, αλλά την επαναπρόσληψή της). Σε μελέτες που έχουν γίνει, οι καταθλιπτικοί ασθενείς που λάμβαναν θεραπεία με διατροφή φτωχή σε τρυπτοφάνη που συμπληρώνονταν με υψηλές δόσειςτων αμινοξέων (τα οποία ανταγωνίζονταν με την τρυπτοφάνη για τη μεταφορά μέσω του αιματοεγκεφαλικού φραγμού) και σε ασθενείς που λάμβαναν σεροτονεργικά αντικαταθλιπτικά (όπως η φλουοξετίνη-Ladose,η φλουβοξαμίνη) και στη συνέχεια χορηγήθηκε διατροφή με χαμηλά ποσοστά σε τρυπτοφάνη και συμπληρώματα με αμινοξέα οδηγήθηκαν στην υποτροπή σε σοβαρή κλινική κατάθλιψη. Ότανακολουθήθηκεηθεραπείαμετρυπτοφάνηοιασθενείςανάρρωσαν.

Αντικαταθλιπτικά ή 5-HTP

Οι πολλές μελέτες που έχουν γίνει σχετικά με την 5-HTP δείχνουν ότι η 5-HTP αυξάνει φυσικά τα επίπεδα της σεροτονίνης στον εγκέφαλο και πως μπορεί να ανακουφίσει από καταστάσεις που οφείλονται σε χαμηλά επίπεδα σεροτονίνης, χωρίς την παράλληλη χορήγηση SSRI. Η επιτυχία των αντικαταθλιπτικών SSRI εξαρτάται από την ικανότητα του εγκεφάλου να παράγει επαρκείς ποσότητες σεροτονίνης (είτε από την τρυπτοφάνη είτε από την 5-HTP) και η παραγωγή της σεροτονίνης στον εγκέφαλο ελέγχει ή περιορίζει τη δράση των SSRIs. Πολλοί ερευνητές λοιπόν προτείνουν ότι η πιο λογική (και οικονομική) επιλογή για την ανακούφιση των συμπτωμάτων που προκαλούνται από την ανεπάρκεια της σεροτονίνης, είναι η λήψη 5-HTP.