Ψυχολογικά προβλήματα

Ψυχολογικά προβλήματα

Τα τελευταία χρόνια όλο και μεγαλύτερος αριθμός ανθρώπων αντιμετωπίζει ψυχολογικά προβλήματα. Ο όρος αυτός χρησιμοποιείται από το κοινό για δύο διαφορετικές κατηγορίες προβλημάτων:

1. για ψυχιατρικά προβλήματα, εννοώντας κλινική συμπτωματολογία και παθήσεις
2. για προσωπικά προβλήματα, θέματα που αφορούν την ψυχολογία και τον εαυτό

Τι είναι ένα ψυχολογικό πρόβλημα;

Στην ψυχιατρική, ένα “ψυχολογικό πρόβλημα” ή μια ψυχική διαταραχή ορίζεται ως ένα συνεχές, δυσλειτουργικό μοτίβο σκέψης, συναισθημάτων και συμπεριφοράς που προκαλεί σημαντική αναστάτωση και θεωρείται αποκλίνον από την κοινωνία ή την κουλτούρα. Τα ψυχολογικά προβλήματα έχουν πολλά κοινά με άλλα θέματα υγείας. Είναι πολλές φορές έξω από τον έλεγχο των ασθενών και συνήθως η θεραπεία περιλαμβάνει ψυχιατρικά φάρμακα ή/και ψυχοθεραπεία. Όπως συμβαίνει και με τα άλλα θέματα υγείας, τα ψυχολογικά προβλήματα έχουν βιολογική φύση και περιβαλλοντικές επιρροές. Αυτές οι αιτιολογικές επιρροές αντανακλώνται στο βιοψυχοκοινωνικό μοντέλο των νοσημάτων.

Ποιες είναι όμως οι πιο συχνές κατηγορίες ψυχολογικών προβλημάτων πιο αναλυτικά;

ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ	ΨΥΧΟΠΙΕΣΤΙΚΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ	ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΕΑΥΤΟΥ & ΣΧΕΣΕΩΝ
Κατάθλιψη Συναισθηματικές διαταραχές Κρίσεις πανικού Αγχώδεις διαταραχές Φοβίες Αϋπνία, διαταραχές ύπνου Burnout Μετατραυματικό στρες (PTSD) Ψυχοσωματικά συμπτώματα	Τραυματικές εμπειρίες Θάνατος – πένθος Χωρισμός Διαζύγιο Εργασιακό στρες Bullying Ανεργία Ενδοοικογενειακή βία Προβλήματα υγείας	Χαμηλή αυτοπεποίθηση Χαμηλή αυτοεκτίμηση Αρνητική εικόνα εαυτού Μοναξιά Eσωστρέφεια Ζήλεια Διαχείριση θυμού Δυσκολίες επικοινωνίας Προβλήματα με γονείς ή αδέλφια

Το βιοψυχοκοινωνικό μοντέλο είναι ένας τρόπος για την κατανόηση των όλων διαταραχών που υποθέτει ότι οι παθήσεις προκαλούνται από βιολογικούς, ψυχολογικούς και κοινωνικούς παράγοντες. Οι βιολογικοί παράγοντες αφορούν την επίδραση που έχει στις διαταραχές η λειτουργία του ανθρώπινου σώματος. Πιο συγκεκριμένα, υπάρχουν γενετικά χαρακτηριστικά που κάνουν τους ανθρώπους πιο ευάλωτους σε κάποιες διαταραχές από ότι σε άλλες και επηρεάζουν τους νευροδιαβιβαστές του εγκεφάλου. Οι ψυχολογικοί παράγοντες του μοντέλου αναφέρονται στην επίδραση που προκύπτει από το ίδιο το άτομο, όπως ο αρνητικός τρόπος σκέψης και η αντίδραση στο στρες. Οι κοινωνικοί παράγοντες περιλαμβάνουν τις επιδράσεις των κοινωνικών και πολιτισμικών παραγόντων σε μια διαταραχή, όπως η κοινωνικοοικονομική κατάσταση, η έλλειψη στέγης, η κακοποίηση και οι διακρίσεις.

Για παράδειγμα, η σχιζοφρένεια συνδέεται με την ντοπαμίνη και έχει βιολογική βάση καθώς είναι γνωστό ότι συγκεκριμένα γονίδια κάνουν ένα άτομο πιο ευάλωτο στη διαταραχή. Αλλά εάν ένα άτομο θα εμφανίσει τη διαταραχή λόγω της βιολογικής ευαλωτότητας εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από ψυχολογικούς παράγοντες όπως η αντίδραση ενός ατόμου στο στρες ή οι εμπειρίες του, όπως επίσης και από κοινωνικούς παράγοντες όπως η έκθεση σε ψυχοπιεστικές καταστάσεις στην παιδική ηλικία ή η έλλειψη υποστήριξης.

Πώς μπορεί να γίνει η διάγνωση των ψυχολογικών προβλημάτων;

Αν και τα ψυχολογικά προβλήματα έχουν πολλά κοινά με άλλα θέματα υγείας, είναι σημαντικό να μπορεί κάποιος να κάνει το διαχωρισμό. Πολλές φορές η διάγνωση ενός ψυχολογικού προβλήματος είναι δύσκολη. Αν και ένας γιατρός μπορεί να διαγνώσει τον καρκίνο των πνευμόνων με τη βοήθεια της μαγνητικής τομογραφίας, δεν υπάρχει κάποια εξειδικευμένη εργαστηριακή εξέταση για τα ψυχιατρικά προβλήματα. Η διάγνωση των ψυχολογικών προβλημάτων γίνεται κυρίως μέσα από συνεντεύξεις με ειδικούς (ψυχιάτρους, κλινικούς ψυχολόγους) και σε κάποιες περιπτώσεις συμπληρωματικά με ερωτηματολόγια. Υπάρχουν επίσης online ψυχολογικά τεστ που μπορεί να κάνει κανείς για μια πρώτη εκτίμηση.

Επειδή δεν υπάρχει μια ξεκάθαρη βιολογική διάγνωση, οι ψυχολογικές διαταραχές βασίζονται στην κλινική παρατήρηση των συμπεριφορών ενός ατόμου. Αυτές οι παρατηρήσεις δείχνουν ότι μια συναισθηματική κατάσταση και συμπεριφορά που είναι συνεχής, μπορεί να είναι φυσιολογική και αποδεκτή ως αποκλίνουσα και απαράδεκτη. Οι συμπεριφορές που έχουν σχέση με μια ψυχική διαταραχή είναι σε πολλές περιπτώσεις οι ίδιες συμπεριφορές στις οποίες κάποιος δεσμεύεται στην καθημερινότητα. Αν και το να πλένει κάποιος τα χέρια του είναι απολύτως φυσιολογικό, αυτό μπορεί να γίνεται σε υπερβολικό βαθμό στην περίπτωση της ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής. Δεν είναι ασυνήθιστο κάποιος να ανησυχεί για την εικόνα του σώματός του και να προσπαθεί να την βελτιώσει. Πόσο λεπτός μπορεί να είναι κάποιος; Πότε αυτή η συνεχής ενασχόληση με το βάρος αποτελεί ένα ψυχολογικό πρόβλημα; Οι ψυχοθεραπευτές πιστεύουν ότι ένα πρόβλημα ξεκινά όταν η συμπεριφορά προκαλεί στρες και είναι δυσλειτουργική για ένα άτομο.

Αν μια δεδομένη συμπεριφορά αποτελεί ψυχολογικό πρόβλημα καθορίζεται από το εάν αυτή η συμπεριφορά είναι ασυνήθιστη ή όχι (π.χ. αν προκαλεί ήπιο άγχος ή υπερβολικό άγχος), αλλά επίσης αν η συμπεριφορά είναι δυσπροσαρμοστική, δηλαδή σε βαθμό που προκαλεί δυσφορία (π.χ. πόνο) και δυσλειτουργία (προβλήματα σε μια ή περισσότερες σημαντικές πτυχές της λειτουργικότητας).

Τα πιο συχνά ψυχολογικά προβλήματα και διαταραχές

Όπως προαναφέρθηκε, οι ψυχικές διαταραχές μπορούν να επηρεάζουν τον τρόπο σκέψης, τα συναισθήματα και τις συμπεριφορές ενός ατόμου. Επίσης, μπορεί να έχουν αρνητικές επιδράσεις στις σχέσεις και στην λειτουργικότητα ενός ατόμου. Κάποια από αυτά τα προβλήματα είναι προσωρινά και κάποια άλλα διαρκούν μια ζωή.

Σύμφωνα με το βιοψυχοκοινωνικό μοντέλο, οι διαταραχές άγχους και οι διαταραχές της διάθεσης προκαλούνται σε ένα βαθμό από γενετικούς παράγοντες όπως οι ορμόνες και οι νευροδιαβιβαστές, και ψυχολογικούς παράγοντες, όπως τα μοτίβα σκέψης, τα ψυχικά τραύματα και από κοινωνικούς παράγοντες όπως το περιβάλλον που μεγαλώνει κάποιος.

Σύμφωνα με τα στοιχεία 1 στους 5 ενήλικες εμφανίζει κάποιο ψυχολογικό πρόβλημα κάθε χρόνο. Αν και είναι δύσκολο να ζει κάποιος με μια ψυχική διαταραχή, υπάρχουν θεραπείες. Η ψυχοθεραπεία, η φαρμακευτική αγωγή, η αυτοφροντίδα είναι κάποιες από τις στρατηγικές που συμβάλλουν στην αντιμετώπιση των ψυχικών διαταραχών.

1. Διαταραχές άγχους – αγχώδεις διαταραχές

Όλοι μας νιώθουμε στρες κάποιες φορές, και το άγχος αποτελεί φυσιολογικό κομμάτι της ζωής μας. Αλλά οι άνθρωποι με διαταραχές άγχους βιώνουν επίμονο στρες και ανησυχία που επηρεάζει σημαντικά την καθημερινή τους λειτουργικότητα. Πολλές φορές, το άγχος μπορεί να είναι δυσανάλογο με μια κατάσταση.

Οι διαταραχές άγχους είναι οι πιο συχνές νευροαναπτυξιακές καταστάσεις, και επηρεάζουν περίπου το 30% των ενηλίκων. Αν και ο καθένας μπορεί να εμφανίσει κάποια διαταραχή άγχους, είναι πιο συχνές στις γυναίκες από ότι στους άνδρες.

Οι πιο κοινές διαταραχές άγχους περιλαμβάνουν:

• Την διαταραχή γενικευμένου άγχους
• Το άγχος υγείας (τα προηγούμενα χρόνια ονομαζόταν “υποχονδρίαση”)
• Το κοινωνικό άγχος
• Τις φοβίες
• Την διαταραχή πανικού (κρίσεις πανικού)

Τα συμπτώματα διαφέρουν για κάθε διαταραχή, αλλά συνήθως περιλαμβάνουν:

• ανήσυχες σκέψεις ή πεποιθήσεις και απώλεια του ελέγχου
• ταραχή
• δυσκολία στη συγκέντρωση
• ευερεθιστότητα

Η ψυχοθεραπεία είναι η θεραπεία πρώτης γραμμής για τις διαταραχές άγχους. Σε κάποιες περιπτώσεις, η φαρμακευτική αγωγή, όπως τα ηρεμιστικά ή τα αντικαταθλιπτικά, μπορεί να βοηθούν στην ανακούφιση των συμπτωμάτων.

Οι αλλαγές στον τρόπο ζωής, όπως η διατήρηση μιας ρουτίνας και ο υγιεινός τρόπος ζωής, είναι αναγκαίες για την μείωση του άγχους.

2. Διαταραχές της διάθεσης – συναισθηματικές διαταραχές

Οι διαταραχές της διάθεσης περιλαμβάνουν:

• Την κατάθλιψη και τις διάφορες μορφές αυτής, όπως η μείζων κατάθλιψη, η επιλόχειος κατάθλιψη, η εποχική κατάθλιψη.
• Την δυσθυμία (χρόνια, ήπια κατάθλιψη)
• Την κυκλοθυμία
• Την διπολική διαταραχή (μανιοκατάθλιψη).
• Την προεμμηνορροϊκή δυσφορική διαταραχή, που περιλαμβάνει τα σοβαρά συμπτώματα του προεμμηνορροϊκού συνδρόμου (PMS), ειδικά τα συμπτώματα που αφορούν τη διάθεση.

Τα συμπτώματα μπορεί να περιλαμβάνουν:

• καταθλιπτικά συμπτώματα, όπως η επίμονη λύπη, η ανηδονία, η απελπισία ή η απάθεια.
• συμπτώματα μανίας, τα οποία συμβαίνουν στη διάρκεια ενός μανιακού επεισοδίου στην διπολική διαταραχή, και περιλαμβάνουν περιόδους με υψηλά επίπεδα ενέργειας, νευρικότητα και ταραχή.

Οι διαταραχές της διάθεσης μπορούν να αντιμετωπιστούν με τη βοήθεια της ψυχοθεραπείας και της φαρμακευτικής αγωγής (αντικαταθλιπτικά, αντιψυχωσικά φάρμακα και σταθεροποιητές της διάθεσης).

Εναλλακτικές θεραπείες όπως η φωτοθεραπεία, ο βελονισμός και η ομοιοπαθητική συμβάλλουν στην ανακούφιση των συμπτωμάτων.

Ψυχικά τραύματα

Οι τρεις διαταραχές που έχουν σχέση με τα ψυχικά τραύματα και το στρες είναι η κατάθλιψη, οι αγχώδεις διαταραχές γενικά και η διαταραχή μετατραυματικού στρες ειδικότερα.

Τα συμπτώματα της διαταραχής μετατραυματικού στρες περιλαμβάνουν:

• αποφυγή ανθρώπων ή τοποθεσιών ή πραγμάτων που υπενθυμίζουν το τραυματικό γεγονός
• κατάθλιψη
• αναστάτωση στη σκέψη του γεγονότος
• δυσκολία στο να θυμηθεί κάποιος το τραυματικό γεγονός
• συναισθήματα ενοχών, ανησυχίας
• αίσθημα ταραχής
• αναδρομές, εφιάλτες
• ευερεθιστότητα και θυμός
• κρίσεις πανικού
• μειωμένο ενδιαφέρον για ευχάριστες δραστηριότητες

Η κύρια θεραπεία για τη διαταραχή μετατραυματικού στρες είναι η ψυχοθεραπεία. Σε κάποιες περιπτώσεις βοηθά η ομαδική ψυχοθεραπεία. Επίσης, τα αντικαταθλιπτικά και τα αγχολυτικά φάρμακα βοηθούν στην μείωση των συμπτωμάτων.