Ανηδονία

Ανηδονία

Έχετε ξυπνήσει κάποια στιγμή το πρωί χωρίς κανένα συναίσθημα, κίνητρο ή ενδιαφέρον; Δεν σας νοιάζει τίποτε; Να νιώθετε συναισθηματικά κενό; Όλοι μας μπορεί να έχουμε κάποιες κακές ημέρες, αλλά αν αυτό το συναίσθημα είναι παρατεταμένο (εβδομάδες ή μήνες), τότε μιλάμε για ανηδονία. Ανηδονία σημαίνει ότι ένα άτομο δεν μπορεί να νιώσει ευχαρίστηση, και αποτελεί σύμπτωμα ψυχιατρικών διαταραχών, όπως η κατάθλιψη και η σχιζοφρένεια. Η ανηδονία προκαλεί απάθεια και απώλεια ενδιαφέροντος για δραστηριότητες και χόμπι που πριν ήταν ευχάριστα, όπως το φαγητό, η κοινωνική ζωή, το άγγιγμα, οι φιλίες, οι σχέσεις, η μουσική, οι εκδηλώσεις, οι συζητήσεις και ακόμη και το σεξ. Είναι σαν το κέντρο ευχαρίστησης/ικανοποίησης του εγκεφάλου να σβήνει τελείως.

Τυπικά, όταν νιώθουμε ευχάριστα συναισθήματα, η ντοπαμίνη (νευροδιαβιβαστής του εγκεφάλου) ενεργοποιεί το μηχανισμό επιβράβευσης στον εγκέφαλο. Κάποιες μελέτες δείχνουν ότι η ανηδονία σχετίζεται με την χαμηλή ενεργοποίηση του έσω προμετωπιαίου φλοιού. Η αδυναμία κάποιου να βιώσει ευχαρίστηση (ή να διατηρήσει την καλή του διάθεση για πολύ καιρό) μπορεί να επηρεάσει σοβαρά την ποιότητα της ζωής τους.

Ποια είναι τα συμπτώματα της ανηδονίας;

Η ανηδονία μπορεί να εκδηλωθεί με τα εξής συμπτώματα και χαρακτηριστικά:

• Απόγνωση και συναισθήματα θλίψης και απελπισίας
• Δεν νιώθει το άτομο καλά ακόμη και όταν του προσφέρουν στοργή
• Είναι πρακτικά αδύνατο να γελάσει με οτιδήποτε, απάθεια
• Ανεξήγητη παράνοια, φοβίες, κοινωνική/συναισθηματική απομόνωση και νευρικότητα
• Το άτομο αρρωσταίνει συχνά με γρίπη, κρυολόγημα κλπ
• Δυσκολία στην προσαρμογή σε κοινωνικές εκδηλώσεις, το άτομο είναι παρατηρητικό με τους άλλους, αλλά χωρίς να ασχολείται κοινωνικά, σχεδόν σαν να μην υπάρχει στο δωμάτιο
• Δεν μπορεί να συμμετέχει σε μια συζήτηση, δεν το ενδιαφέρει να ακούσει
• Άρνηση να ζητήσει βοήθεια ή υποστήριξη
• Αρνητικά συναισθήματα για τον εαυτό του και τους άλλους
• Σημαντικά μειωμένες συναισθηματικές ικανότητες, δυσκολία στην έκφραση σκέψεων και συναισθημάτων
• Μειωμένη επιθυμία για σεξ και έλλειψη ενδιαφέροντος για σωματική οικειότητα
• Αυτοκτονικός ιδεασμός

Τύποι ανηδονίας

Ενώ η ανηδονία αποτελεί ένα σύμπτωμα και όχι μια ψυχική διαταραχή, υπάρχουν διάφοροι τύποι. Αυτό υποδεικνύει ότι η ανηδονία μπορεί να αφορά  μια συγκεκριμένη πτυχή της ζωής ή όλες τις πτυχές της ζωής:

• Σεξουαλική ανηδονία: ο συγκεκριμένος τύπο ανηδονίας είναι επίσης γνωστός ως οργασμική ανηδονία ή οργασμική δυσλειτουργία και επηρεάζει την ικανότητα ενός ατόμου να νιώσει ευχαρίστηση στη διάρκεια της σεξουαλικής κορύφωσης. Μολονότι η σεξουαλική ανηδονία μπορεί να οφείλεται σε θέματα ψυχικής υγείας όπως η κατάθλιψη, μπορεί να προκαλείται από χημικές και ορμονικές ανισορροπίες στο σώμα.
• Κοινωνική ανηδονία: οι άνθρωποι που δεν έχουν ενδιαφέρον για κοινωνικές εκδηλώσεις επειδή δεν τις έχουν συνδέσει με την ευχαρίστηση μπορεί να βιώνουν κοινωνική ανηδονία. Αυτός ο τύπος ανηδονίας παρατηρείται πιο συχνά στην σχιζοφρένεια.
• Μουσική ανηδονία: μερικά άτομα δεν νιώθουν ευχαρίστηση όταν ακούνε μουσική. Οι μελέτες έχουν δείξει ότι υπάρχουν περισσότερα από ένα μονοπάτια στον εγκέφαλο που επιτρέπουν στη μουσική να επηρεάζει την συναισθηματική μας απόκριση, αλλά η αποσύνδεση ανάμεσα στο κέντρο ακοής και επιβράβευσης στον εγκέφαλο να προκαλούν μουσική ανηδονία.

Αιτίες ανηδονίας

Σε κάποιες περιπτώσεις, ο τρόπος ζωής μπορεί να επηρεάσει την εμφάνιση ανηδονίας. Τα προβλήματα όπως η αναβλητικότητα συμβάλλουν στην ανηδονία, αν και οι περισσότερες αιτίες αφορούν τους νευροδιαβιβαστές του εγκεφάλου.

1. Κατάθλιψη

Η ανηδονία είναι πιο συχνή σε ανθρώπους με κατάθλιψη και αποτελεί ένα από τα αρχικά συμπτώματά της. Η ανηδονία μπορεί να είναι αυτοσυντηρούμενη. Ένα άτομο που απολαμβάνει να διαβάζει βιβλία, μπορεί ξαφνικά να ανακαλύψει ότι δεν απολαμβάνει την ανάγνωση. Μπορεί να νιώθει απελπισία επειδή δεν μπορεί να απολαύσει δραστηριότητες που πριν του προκαλούσαν ευχαρίστηση.

Αν και υπάρχουν πολλές θεωρίες για την αιτία της κατάθλιψης, η ανηδονία συνδέεται με το σύστημα επιβράβευσης στον εγκέφαλο. Η ντοπαμίνη, ένας νευροδιαβιβαστής συμβάλλει στα συναισθήματα επιβράβευσης ή ευχαρίστησης, ίσως να μην είναι σε κατάλληλα επίπεδα σε ανθρώπους με αυτό το σύμπτωμα της κατάθλιψης.

2. Διπολική διαταραχή

Η ανηδονία στην διπολική διαταραχή μπορεί να προέρχεται από την απορρύθμιση στο σύστημα επιβράβευσης. Ένα άτομο μα ανηδονία στη διάρκεια των καταθλιπτικών επεισοδίων, για παράδειγμα, μπορεί να μην απολαμβάνει μια δραστηριότητα που πριν του προσέφερε ευχαρίστηση, με αποτέλεσμα η δραστηριότητα να μοιάζει λιγότερο απολαυστική.

3. Σχιζοφρένεια

Η ανηδονία είναι δύσκολο να αντιμετωπιστεί σε ανθρώπους με σχιζοφρένεια. Περίπου το 80% των ανθρώπων με σχιζοφρένεια βιώνουν ανηδονία. Αποτελεί ένα αρνητικό σύμπτωμα, πράγμα που σημαίνει ότι είναι ενδεικτικό της απουσίας κάτι που συμβαίνει σε όλα τα υγιή άτομα (σε αυτή την περίπτωση, η ευχαρίστηση). Επειδή η ανηδονία είναι ένα αρνητικό σύμπτωμα της σχιζοφρένειας, είναι πιο δύσκολη και η θεραπεία της.

4. Μετατραυματικό στρες (PTSD)

Δεν είναι ασυνήθιστο για τα άτομα με μετατραυματικό στρες να βιώνουν ανηδονία. Όταν συμβαίνει ως σύμπτωμα του μετατραυματικού στρες, η ανηδονία επηρεάζει την εμπειρία του ατόμου στις σχέσεις, στο σεξ και στα συναισθήματά του. Επίσης παίζει ρόλο στο συναισθηματικό μούδιασμα που αποτελεί έναν μηχανισμό αντιμετώπισης της τραυματικής εμπειρίας . Κάποιες μελέτες δείχνουν ότι οι άνθρωποι με ανηδονία που οφείλεται στο μετατραυματικό στρες αντιδρούν λιγότερο θετικά σε καταστάσεις που πριν τους είχαν προκαλέσει θετικά συναισθήματα.

5. Άγχος

Όταν οι άνθρωποι με άγχος νιώθουν ανηδονία, είναι πιο επιρρεπείς στην κατάθλιψη. Στις περιπτώσεις άγχους, η ανηδονία μπορεί να εκδηλωθεί ως έλλειψη ευχαρίστησης για δραστηριότητες που προκαλούν στρες. Μια μελέτη έδειξε ότι το άγχος μπορεί να οδηγήσει στην κατάθλιψη μέσω της ανηδονίας επειδή τα άτομα είναι πιο επιρρεπή στην κατάθλιψη όταν μουδιάζουν συναισθηματικά λόγω άγχους.

Όταν κάποιος γνωρίζει τις αιτίες της ανηδονίας τότε μπορεί να κάνει κάποια βήματα για να την αντιμετωπίσει. Το να χάσετε το ενδιαφέρον σας για κάτι που πριν απολαμβάνατε μπορεί να είναι μια ανησυχητική εμπειρία, αλλά η ανηδονία δεν χρειάζεται να είναι μόνιμη. Με την βοήθεια ενός ψυχοθεραπευτή, μπορείτε να αντιμετωπίσετε αποτελεσματικά την ανηδονία.

Άλλες παθήσεις και καταστάσεις

Υπάρχουν και άλλες παθήσεις οι οποίες συνδέονται με την ανηδονία, όπως το Πάρκινσον, διαταραχές προσωπικότητας, κατάχρηση ουσιών (κάνναβη/χασίς, κα), Σακχαρώδης διαβήτης, ανορεξία, καρδιακές παθήσεις.

10 πράγματα που δεν γνωρίζετε για την ανηδονία

1. Η κατάθλιψη ίσως να μειώνει την ηδονή (ευχαρίστηση), αλλά οι μελέτες υποστηρίζουν την θεωρία ότι η ανηδονία δεν προκαλείται από την αδυναμία κάποιου να νιώσει ευχαρίτηση αλλά από τη δυσκολία να διατηρήσει τα θετικά του συναισθήματα.
2. Μερικοί άνθρωποι που υποφέρουν από ανηδονία δεν έχουν κάποιο θέμα ψυχικής υγείας.
3. Εκτός από την μείζονα κατάθλιψη και τη σχιζοφρένεια, η ανηδονία μπορεί να είναι αποτέλεσμα άλλων νοσημάτων όπως το Parkinson, η ψύχωση, η νευρική ανορεξία, και οι διαταραχές που σχετίζονται με την κατάχρηση ουσιών.
4. Η ανηδονία μπορεί να παίζει ρόλο στην επιθυμία για ριψοκίνδυνες συμπεριφορές, όπως το μπάντζι τζάμπινγκ ή η ελεύθερη πτώση.
5. Ένας από τους λόγους για τους οποίους η ανηδονία έχει τραβήξει την προσοχή είναι το γεγονός ότι μπορεί να είναι δείκτης για την αποτελεσματικότητα της θεραπείας στην κατάθλιψη. Τα αντικαταθλιπτικά τυπικά δεν λειτουργούν σε ανθρώπους που έχουν κατάθλιψη με ανηδονία και μπορεί να επιδεινώνουν τα συμπτώματα.
6. Κάποια στοιχεία δείχνουν ότι η ανηδονία αυξάνει τον κίνδυνο για απόπειρες αυτοκτονίας.
7. Πολλά άτομα με ανηδονία μπορεί να νιώθουν ευχαρίστηση. Το πρόβλημα είναι ότι αλλάζει η δυναμική ανάμεσα στο κίνητρο, την προσμονή και την επιβράβευση.
8. Η ανηδονία μπορεί να ρουφά την ενέργεια των ανθρώπων.
9. Η ανηδονία μπορεί να επιφέρει κάποια διαταραχή στη σκέψη , η οποία χαρακτηρίζεται από την διανοητική σύγχυση και την αποδιοργανωμένη ομιλία.
10. Προς το παρόν, δεν υπάρχει συγκεκριμένη θεραπεία για την ανηδονία.

Θεραπεία ανηδονίας

Χρειάζεται να αντιμετωπιστεί η υποκείμενη αιτία της ανηδονίας. Ο συνδυασμός ψυχοθεραπείας και φαρμακευτικής αγωγής είναι η πιο αποτελεσματική θεραπεία για την ανηδονία και την κατάθλιψη. Τα φάρμακα αλλάζουν τον τρόπο με τον οποίο ο εγκέφαλος επεξεργάζεται την επιβράβευση και είναι ιδιαίτερα βοηθητικά στην ανηδονία. Επίσης οι αλλαγές στον τρόπο ζωής όπως η ισορροπημένη διατροφή, ο διαλογισμός, η άσκηση συμβάλλουν στο να νιώθει κάποιος μεγαλύτερη ικανοποίηση από τη ζωή του.

Αν και οι επιλεκτικοί αναστολείς της επαναπρόσληψης της σεροτονίνης (SSRIs) είναι η πρώτη επιλογή για την κατάθλιψη, υπάρχουν και άλλα διαθέσιμα φάρμακα.