Η επιλόχειος κατάθλιψη είναι μια μορφή κατάθλιψης που επηρεάζει περίπου το 10-15% των νέων μητέρων, και δυστυχώς, ένα πολύ υψηλό ποσοστό 50% δεν αναζητά βοήθεια. Όταν ένα μωρό έρχεται στον κόσμο, οι προσδοκίες από τις μαμάδες είναι να είναι χαρούμενες και ευτυχισμένες. Όμως για πολλές γυναίκες η γέννηση ενός παιδιού προκαλεί περίεργα συναισθήματα και εναλλαγές στη διάθεση. Στην επιλόχειο κατάθλιψη η νέα αυτή αρχή δεν είναι όπως την είχαν φανταστεί. Βλέπετε στις ταινίες και στα παραμύθια όλα υποτίθεται ότι είναι “χαρούμενα και τέλεια” μόλις αποκτήσεις ένα μωρό, αλλά στην πραγματικότητα αυτό δεν συμβαίνει τις περισσότερες φορές. Η απόκτηση ένα παιδιού είναι ένα εκπληκτικό γεγονός, αλλά φέρνει πολλές αλλαγές στη ζωή του ζευγαριού, αλλαγές στους ρόλους και πολύ, πολύ κόπωση, ιδίως το πρώτο διάστημα. Η επιλόχειος κατάθλιψη κάποιες φορές αποτελεί τη συνέχεια κατάθλιψης που προϋπήρχε από την κύηση (και δεν είχε διαγνωστεί) και άλλοτε πρωτοεμφανίζεται μετά τον τοκετό. Συνήθως η επιλόχειος κατάθλιψη εμφανίζεται τις πρώτες 6-8 εβδομάδες μετά τον τοκετό, και στο 90% των περιπτώσεων εκδηλώνεται εντός των πρώτων 6 μηνών μετά τον τοκετό.
Τα συμπτώματα της επιλόχειου κατάθλιψης είναι παρόμοια με εκείνα της κατάθλιψης. Η επιλόχειος κατάθλιψη είναι μια σοβαρή, εξουθενωτική νόσος που οι μητέρες δεν μπορούν να ελέγξουν. Όπως συμβαίνει και με άλλες μορφές κατάθλιψης, δεν είναι αποτέλεσμα αδυναμίας. Είναι μια σοβαρή ψυχική νόσος που χρειάζεται προσοχή και θεραπεία.
Οι νέες μητέρες με επιλόχειο κατάθλιψη μπορεί να εμφανίζουν θλίψη, σκέψεις ανεπάρκειας για τον μητρικό ρόλο (ότι απέτυχαν ως μητέρες), απουσία θετικών συναισθημάτων και σύνδεση με το βρέφος, ιδεοληψίες (σκέψεις ή εικόνες ότι μπορεί να βλάψουν το μωρό και οι οποίες προκαλούν υπερβολικό άγχος, τύψεις και ενοχές), ακόμα και αυτοκτονικό ιδεασμό.
Αν αυτά τα συναισθήματα και οι σκέψεις αυτές δεν υποχωρήσουν από μόνα τους μέσα σε δύο εβδομάδες μετά τη γέννηση του παιδιού, είναι πολύ πιθανή η διάγνωση της επιλόχειος κατάθλιψης.
Υπολογίζεται ότι 70% των περιπτώσεων επιλόχειας κατάθλιψης παραμένουν αδιάγνωστες, είτε γιατί οι γυναίκες δεν συνειδητοποιούν ότι πάσχουν (πολλά από τα συμπτώματα της κατάθλιψης αποδίδονται στις “φυσιολογικές” αλλαγές και διακυμάνσεις της λοχείας (αϋπνία, κόπωση από φροντίδα του παιδιού και το νέο ρόλο της μητέρας), είτε γιατί νιώθουν ότι θα θεωρηθεί ότι απέτυχαν ως μητέρες και δεν ζητούν βοήθεια.
Οι μητέρες υποφέρουν από τα παραπάνω και εντονότατες ενοχές και τύψεις για τα συναισθήματά τους και τις σκέψεις τους.
Καμία γυναίκα όταν περιμένει να φέρει στον κόσμο το παιδάκι της δεν θέλει να είναι “ανεπαρκής” μαμά. Όλες οι γυναίκες θέλουν να γεννήσουν το μωράκι τους, να είναι υγιές, να επανέλθουν στα φυσιολογικά κιλά τους γρήγορα, να είναι ξεκούραστες, το σπίτι τους να είναι πάντα καθαρό και τακτοποιημένο, το φαγητό να είναι έτοιμο για την οικογένεια , το μωράκι να μεγαλώσει και να ξεκινήσει τις δραστηριότητες. Όλα αυτά μπορεί να ακούγονται υπερβολικά, αλλά πολλές γυναίκες έχουν πολύ υψηλές προσδοκίες από τον εαυτό τους στη διάρκεια της εγκυμοσύνης και μετά τη γέννηση του παιδιού τους. Όταν αυτές οι προσδοκίες δεν καλύπτονται, και στην πραγματικότητα αυτό γίνεται σπάνια, οι γυναίκες νιώθουν απογοήτευση, χάνουν την πίστη στον εαυτό τους, και συνεχώς αισθάνονται ότι αποτυγχάνουν.
Πολλές φορές οι γυναίκες με επιλόχειο κατάθλιψη πιστεύουν ότι απλά έχουν εναλλαγές στη διάθεση λόγω των συναισθηματικών αλλαγών που παρατηρούνται μετά τη γέννηση. Αλλά τα συμπτώματα της επιλόχειου κατάθλιψης διαρκούν περισσότερο και είναι πιο έντονα. Η κατάθλιψη επηρεάζει την ικανότητα κάποιου να ανταπεξέλθει σε καθημερινές δραστηριότητες και έτσι η νέα μαμά δεν μπορεί να φροντίσει το μωρό της. Τα συμπτώματα της επιλόχειου κατάθλιψης εμφανίζονται μέσα στις πρώτες εβδομάδες μετά τον τοκετό, αλλά πολλές φορές ξεκινούν αργότερα, μέχρι και έξι μήνες μετά τη γέννηση.
Μπορεί να έχετε επιλόχειο κατάθλιψη αν παρουσιάζετε πέντε ή περισσότερα από τα παρακάτω συμπτώματα και τα οποία διαρκούν περισσότερο από δύο εβδομάδες. Τα σημάδια μπορείτε να τα αναγνωρίσετε εσείς ή κάποιος που σας ξέρει καλά. Μπορεί να είναι συμπτώματα τα οποία εσείς νιώθετε αλλά δεν μπορεί να τα δει κάποιος άλλος και περιλαμβάνουν:
Αλλαγές στα συναισθήματα:
Αλλαγές στην καθημερινότητα:
Αλλαγές στον τρόπο σκέψης για τον εαυτό σας ή το μωρό σας:
Αν έχετε παρατηρήσει αυτά τα συμπτώματα καλό θα ήταν να επικοινωνήσετε άμεσα με έναν ψυχίατρο ώστε να λάβετε την κατάλληλη θεραπεία. Μπορείτε επίσης να κάνετε το σχετικό τεστ για την κατάθλιψη (κατάθλιψη τεστ) για μια πρώτη εκτίμηση σχετικά με το αν εμφανιζετε συμπτώματα κατάθλιψης.
Οι γυναίκες που έχουν ιστορικό διπολικής διαταραχής ή κατάθλιψης έχουν περισσότερες πιθανότητες να βιώσουν διαταραχές στη διάθεση κατά τη διάρκεια ή μετά την εγκυμοσύνη.
Δεν υπάρχει μονάχα ένας λόγος που μια νέα μαμά εμφανίζει επιλόχεια κατάθλιψη αλλά υπάρχουν κάποιες αιτίες και παράγοντες κινδύνου που συμβάλλουν στην εμφάνισή της. Ορμονικοί παράγοντες έχει θεωρηθεί ότι εμπλέκονται, κυρίως η ταχεία αλλαγή του επιπέδου των οιστρογόνων και της προγεστερόνης. Οι γυναίκες με διαταραχές του θυρεοειδούς αδένα και θετικά αντιθυρεοειδικά αντισώματα έχουν αυξημένο κίνδυνο για επιλόχειο κατάθλιψη.
Η κατάθλιψη κατά τη διάρκεια της λοχείας, εκτός από την υγεία της μητέρας, μπορεί να επηρεάσει την ανάπτυξη του παιδιού μέσω του δεσμού μητέρας-βρέφους. Οι μητέρες πάσχουν από κατάθλιψη δυσκολεύονται να φροντίσουν τον εαυτό τους, και ούτε φυσικά μπορούν να ανταποκριθούν κατάλληλα στις ανάγκες των παιδιών τους. Είναι πιο αποσυρμένες, ψυχρές και πιο επιθετικές. Ο τρόπος που το βρέφος συνδέεται με τους άλλους μπορεί λοιπόν να επηρεαστεί από αυτή την πρώιμη δυσκολία στη σχέση του με μια καταθλιπτική μητέρα, και διάφορες μελέτες έχουν αναδείξει μαθησιακά προβλήματα σε παιδιά καταθλιπτικών μητέρων (ιδίως στα αγόρια).
Αν η επιλόχειος κατάθλιψη παραμείνει αθεράπευτη μπορεί να προκαλέσει τα εξής:
Αν νιώθετε ότι τα συμπτώματα που νιώθετε δεν υποχωρούν θα πρέπει να ζητήσετε βοήθεια ώστε να λάβετε την κατάλληλη θεραπεία.
Αντικαταθλιπτικά: αν η επιλόχειος κατάθλιψη παρεμβαίνει στη λειτουργικότητά σας, και δεν μπορείτε να φροντίσετε τον εαυτό σας ή το μωρό σας, τα αντικαταθλιπτικά φάρμακα είναι η πρώτη επιλογή. Φυσικά ο ψυχίατρος πρέπει να σας παρακολουθεί στενά και για να έχετε τα καλύτερα δυνατά αποτελέσματα μπορείτε να κάνετε ταυτόχρονα ψυχοθεραπεία. Για τη θεραπεία μπορεί να χρειαστεί ψυχοθεραπεία ή/και αντικαταθλιπτικά φάρμακα. Πολλές νέες μητέρες ανησυχούν για τα αντικαταθλιπτικά και το θηλασμό, αλλά υπάρχουν ασφαλείς επιλογές που δεν δημιουργούν προβλήματα στο νεογνό.
Νέα φάρμακα: τον Αύγουστο 2023 εγκρίθηκε στην Αμερική ένα νέο φάρμακο για την αντιμετώπιση της επιλόχειου κατάθλιψης, το Zurzuvae (zuranolone, ζουρανολόνη).
Ατομική ψυχοθεραπεία: ένας ψυχίατρος-ψυχοθεραπευτής θα σας βοηθήσει να προσαρμοστείτε στις νέες συνθήκες του ρόλου της μητρότητας.
Ψυχοθεραπεία ζεύγους: Αν νιώθετε ότι έχετε θέματα με το σύντροφό σας ή δεν έχετε υποστήριξη στο σπίτι (πράγμα που πολύ συχνά νιώθουν οι περισσότερες μητέρες), θα επωφεληθείτε από την ψυχοθεραπεία ζεύγους η οποία θα βελτιώσει την επικοινωνία σας.
Ορμονοθεραπεία: η αποκατάσταση των οιστρογόνων μερικές φορές βοηθά στην επιλόχειο κατάθλιψη. Τα οιστρογόνα μπορούν να συνδυαστούν με τα αντικαταθλιπτικά. Υπάρχουν κίνδυνοι από την ορμονοθεραπεία για αυτό καλό θα ήταν να μιλήσετε με το γιατρό σας για την καλύτερη και πιο ασφαλή λύση.
Ομοιοπαθητική: σε πολλές περιπτώσεις η ομοιοπαθητική μπορεί να βοηθήσει σημαντικά στην επιλόχειο κατάθλιψη και να αποφύγει η γυναίκα τα φάρμακα.
EMDR: στις περιπτώσεις εκείνες που η επιλόχειος κατάθλιψη οφείλεται κυρίως σε κάποια τραυματική εμπειρία (της εγκυμοσύνης ή του τοκετού), το EMDR μπορεί να δώσει τη λύση.
Το πιο σημαντικό είναι να ζητήσετε βοήθεια και μαζί με τον ψυχίατρό σας να σχεδιάσετε την κατάλληλη για εσάς θεραπεία. Επίσης θα σας κάνουν καλό τα εξής:
Μείνετε υγιείς:
Ζητήστε και δεχτείτε βοήθεια:
Μειώστε το στρες
Μπορείτε να βοηθήσετε τη σύντροφό σας με τους εξής πρακτικούς τρόπους:
Αν ένα αγαπημένο σας πρόσωπο βιώνει επιλόχειο κατάθλιψη, είναι απαραίτητο να μιλήσει με ένα ΨΥΧΙΑΤΡΟ. Αυτό είναι το καλύτερο για την ίδια και για το μωρό. Μπορεί να χρειαστούν αντικαταθλιπτικά φάρμακα ή/και ψυχοθεραπεία, ή να βοηθηθεί από άλλες εναλλακτικές μεθόδους.
Συμπληρωματικά, βοηθήστε την πρακτικά με το μωρό, ακούστε την και δείξετε κατανόηση και υπομονή.