Γονείς που σκοτώνουν: το Σύνδρομο Μυνχάουζεν δια αντιπροσώπου – θεραπεια

Τι είναι το σύνδρομο Μινχάουζεν – διά αντιπροσώπου

Το σύνδρομο Μυνχάουζεν διά αντιπροσώπου σύνδρομο (by proxy) είναι ένα πρόβλημα ψυχικής υγείας στο οποίο ένας γονιός (ή φροντιστής γενικότερα), εσκεμμένα δημιουργεί ή προκαλεί ασθένεια, συμπτώματα ή τραυματισμό σε ένα άτομο υπό τη φροντίδα του, όπως ένα παιδί, έναν ηλικιωμένο ενήλικα ή ένα άτομο με κάποια αναπηρία. Το σύνδρομο Μυνχάουζεν διά αντιπροσώπου (σύνδρομο Munchausen by proxy) είναι ουσιαστικά μια μορφή κακοποίησης παιδιών (ή ηλικιωμένων) καθώς τα θύματα είναι ευάλωτα άτομα. Είναι μια ψυχική διαταραχή κατά την οποία το άτομο επινοεί ή προκαλεί συμπτώματα σε ένα άλλο πρόσωπο (ενώ το σύνδρομο Μινχάουζεν, αφορά το ίδιο το πρόσωπο, ψέματα και συμπτώματα που προκαλεί στον εαυτό του).

Το σύνδρομο Μινχάουζεν διά αντιπροσώπου πλέον κατηγοριοποιείται στις “διαταραχές προσποίησης”, και πρόκειται ουσιαστικά για προβληματικά μοτίβα συμπεριφοράς του φροντιστή και όχι για ένα ψυχιατρικό (οργανικό) σύνδρομο.

Οι περισσότερες περιπτώσεις συνδρόμου Μινχάουζεν διά αντιπροσώπου είναι μεταξύ ενός φροντιστή (για παράδειγμα, μιας ψυχρής συναισθηματικά μητέρας) και ενός παιδιού (συνήθως κάτω των 5 ετών). Αλλά είναι σημαντικό να θυμάστε ότι το σύνδρομο Μυνχάουζεν διά αντιπροσώπου μπορεί να περιλαμβάνει οποιοδήποτε ευάλωτο άτομο που έχει φροντιστή. 

Ο φροντιστής που πάσχει από σύνδρομο Μινχάουζεν μπορεί:

• να πει ψέματα για τα συμπτώματα του παιδιού
• να παρέμβει σε αποτελέσματα οργανικών εξετάσεων για να κάνει ένα παιδί να φαίνεται άρρωστο
• να προκαλέσει σωματική βλάβη στο παιδί, ώστε να προκαλέσει συμπτώματα

Τα θύματα είναι τις περισσότερες φορές είναι μικρά παιδιά. Μπορεί να υποβάλονται σε επώδυνες ιατρικές εξετάσεις που δεν χρειάζονται. Μπορεί ακόμη και να αρρωστήσουν σοβαρά ή να τραυματιστούν ή να πεθάνουν εξαιτίας των πράξεων του φροντιστή. Τα παιδιά που είναι θύματα μπορεί να έχουν δια βίου σωματικά και συναισθηματικά προβλήματα και μπορεί τα ίδια να εμφανίζουν τα ίδια σύνδρομο Μινχάουζεν ως ενήλικες. Το σύνδρομο Μινχάουζεν είναι μια διαταραχή κατά την οποία ένα άτομο προκαλεί ή αναφέρει ψευδώς τα δικά του συμπτώματα.

Από που πήρε το όνομα Μυνχάουζεν;

Ως όρος το “Σύνδρομο Μυνχάουζεν” χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά το 1951 από τον ψυχίατρο Richard Asher, ο οποίος εμπνεύστηκε από τον γερμανό Βαρόνο Φον Μυνχάουζεν. Ο βαρόνος Μινχάουζεν ήταν υπαρκτό πρόσωπο, γνωστός “παραμυθάς”, ο οποίος κατασκεύαζε υπερβολικές-φανταστικές ιστορίες (υπάρχουν πολλά σχετικά βιβλία και πολλές ταινίες). Επίσης, η σειρά “Sharp Objects” (HBO, 2018) ήταν η πρώτη που προέβαλε στην τηλεόραση το σύνδρομο Μινχάουζεν δια αντιπροσώπου, και ακολούθησαν άλλες (The Act, 2019, αφιερωμένο στην Gypsy Rose).

Που οφείλεται το σύνδρομο Μινχάουζεν διά αντιπροσώπου;

Συνήθως συνδέεται με προβλήματα και ψυχικά τραύματα κατά την παιδική ηλικία του θύτη. Συχνά έχουν χαμηλή αυτοεκτίμηση και δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν το στρες ή το άγχος. Η προσοχή που λαμβάνουν ως φροντιστές με τα ψέματα και το να έχουν ένα άρρωστο παιδί είναι αυτό που ενθαρρύνει τη συμπεριφορά τους. Τραβούν την προσοχή όχι μόνο από γιατρούς, νοσηλευτές και το ιατρικό προσωπικό γενικά, αλλά και από άλλους στον περίγυρό τους. Για παράδειγμα, οι γείτονες μπορεί να προσπαθήσουν να βοηθήσουν την οικογένεια με πολλούς τρόπους—όπως κάνοντας δουλειές, φέρνοντας γεύματα ή δίνοντας χρήματα.

Το βασικό κίνητρο στο σύνδρομο αυτό, είναι η συμπάθεια και η προσοχή που εισπράττει ο δράστης από το ιατρονοσηλευτικό προσωπικό και το προσωπικό κοινωνικής φροντίδας ή από άλλες οικογένειες, εμφανιζόμενος σαν αφοσιωμένος φροντιστής.

Πώς ενεργεί κάποιος με σύνδρομο Μινχάουζεν διά αντιπροσώπου;

Ένας γονιός που πάσχει από το σύνδρομο συχνά:

• Είναι απόμακρος συναισθηματικά από τα παιδιά.
• Έχει ιατρικές γνώσεις και εμπειρία.
• Φαίνεται αφοσιωμένος στο παιδί του.
• Αναζητά τη συμπάθεια και την προσοχή.
• Προσπαθεί πολύ να είναι φιλικός και σε στενή επαφή με το ιατρικό προσωπικό.
• Νιώθει την ανάγκη να αισθάνεται δυνατός και να έχει τον έλεγχο.
• Δεν αντιλαμβάνεται τη συμπεριφορά του ως επιβλαβή.

Η ιστορία της Gypsy Rose και της μητέρας της Dee Dee 

Μια από τις πιοχαρακτηριστικές και γνωστές περιπτώσεις συνδρόμου Μινχαουζεν διά αντιπροσώπου στις ΗΠΑ, είναι η Dee Dee Blanchard και η κόρη της Gypsy Rose. Η Dee Dee κακοποιούσε ψυχολογικά την κόρη της Gypsy Rose, υποβάλλοντάς τη συνεχώς σε ιατρικές εξετάσεις και δίνοντάς της βαριά φάρμακα. Είχε καταφέρει να πείσει όλους ότι η μικρή είχε καρκίνο, μυϊκή ατροφία, επιληψία και άλλες σοβαρές ασθένειες, ενώ υποστήριζε πως μόνο τα φάρμακα μπορούσαν να τη διατηρήσουν ζωντανή. Η Dee Dee είχε καταφέρει να κερδίσει την αγάπη του κόσμου και εισέπραττε τεράστια ποσά από εράνους και επιδόματα. Η Gypsy Rose σε ηλικία 24 ετών στην προσπάθειά της να ελευθερωθεί από τη μητέρα της, σε συνέργεια με τον σύντροφό της, δολοφόνησε τη μητέρα της και εν τέλει καταδικάστηκε σε 10 χρόνια φυλάκιση. Η αληθινή αυτή ιστορία Μινχαουζεν διά αντιπροσώπου με την τραγική αυτή εξέλιξη, έγινε γνωστή μέσα από το ντοκυμαντέρ Mommy Dead and Dearest (2017) και τη σειρά The Act (2019).

Ποιες είναι οι ενδείξεις ότι ένα άτομο μπορεί να έχει σύνδρομο Μυνχάουζεν διά αντιπροσώπου;

Ο έλεγχος των ιατρικών αρχείων ενός παιδιού για προηγούμενες εξετάσεις, θεραπείες και παραμονή στο νοσοκομείο μπορεί να βοηθήσει έναν γιατρό να ανακαλύψει εάν ένα πρόβλημα υγείας είναι πραγματικό.

Οι γιατροί (ή ιατρονοσηλευτικό προσωπικό) μπορεί να υποψιαστούν ότι υπάρχει πρόβλημα με κάποιον γονιό (ή φροντιστή) όταν:

• Ένα παιδί έχει μια επαναλαμβανόμενα προβλήματα ή ανεξήγητα συμπτώματα, χωρίς να μπορεί να βρεθεί κάποια αιτία.
• Το παιδί δεν βελτιώνεται, ακόμη και με θεραπείες που θα έπρεπε να βοηθούν. Τα συμπτώματα εμφανίζονται μόνο όταν ο φροντιστής είναι παρόν ή ήταν πρόσφατα μαζί με το παιδί. Και τα συμπτώματα βελτιώνονται ή υποχωρούν όταν ο φροντιστής δεν είναι εκεί ή παρακολουθείται στενά.
• Ο άλλος γονέας (συνήθως ο πατέρας) δεν συμμετέχει στη θεραπεία του παιδιού, παρόλο που η κατάσταση του παιδιού μπορεί να είναι σοβαρή.
• Ένας φροντιστής αλλάζει ξαφνικά γιατρό και λέει ψέματα για προηγούμενες εξετάσεις και θεραπεία.
• Τα φυσιολογικά αποτελέσματα των εξετάσεων δεν καθησυχάζουν τον φροντιστή. Και μπορεί να είναι παράξενα ήρεμος ή χαρούμενος όταν η κατάσταση του παιδιού χειροτερεύει.
• Ο φροντιστής φαίνεται (ή βιντεοσκοπείται) να βλάπτει το παιδί ή να προκαλεί συμπτώματα.
• Ένα άλλο παιδί στην οικογένεια είχε ανεξήγητη ασθένεια, συμπτώματα ή θάνατο.

Σύνδρομο Μινχάουζεν – θεραπεία

Είναι απαραίτητο για το θύμα αλλά και το θύτη, να λάβουν επαρκή ψυχική βοήθεια, που θα τους βοηθήσει να επουλώσουν και να ξεπεράσουν το τραύμα αυτής της σχέσης.

Οι κοινωνικές υπηρεσίες προστασίας των παιδιών, η αστυνομία και οι γιατροί εμπλέκονται στην αντιμετώπιση και θεραπεία του συνδρόμου Μυνχάουζεν διά αντιπροσώπου. Οι φροντιστές που έχουν αυτή την πάθηση χρειάζονται μακροχρόνια συμβουλευτική θεραπεία. Όμως μπορεί να αρνηθούν τη θεραπεία ή ότι υπάρχει πρόβλημα. Τα φάρμακα δεν χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπιση του συνδρόμου. Επειδή ακόμη και μετά τη θεραπεία μπορεί να επαναλάβουν τη συμπεριφορά τους, οι γιατροί, οι κοινωνικές υπηρεσίες και τα υπόλοιπα μέρη της ευρύτερης οικογένειας πρέπει να παρακολουθούν στενά το πως αλληλεπιδρούν με τα παιδιά τους.

Για τα θύματα, το πρώτο βήματης θεραπείας είναι η προστασία του παιδιού μεταφέροντάς το σε ασφαλές μέρος. Στη συνέχεια, ένας γιατρός θα παρακολουθεί το παιδί για τυχόν συμπτώματα. Τις περισσότερες φορές, τα συμπτώματα του παιδιού σταματούν αφού το παιδί είναι μακριά από τον φροντιστή. Μερικά παιδιά χρειάζονται ψυχοθεραπεία.

Τι πρέπει να κάνετε εάν νομίζετε ότι κάποιος έχει σύνδρομο Μινχάουζεν διά αντιπροσώπου;

Το σύνδρομο Μυνχάουζεν διά αντιπροσώπου αφορά ουσιαστικά παιδική κακοποίηση. Εάν υποψιάζεστε ότι ένα παιδί είναι θύμα, μην κατηγορήσετε τον ύποπτο γονιό, καθώς κάτι τέτοιο μπορεί να επιδεινώσει το πρόβλημα. Αντίθετα, νόημα έχει να κρατήσετε ένα ημερολόγιο με τα συμπτώματα του παιδιού και άλλα σχετικά συμβάντα, να μιλήστε με το γιατρό του παιδιού για τις ανησυχίες σας και να αναφέρετε τις ανησυχίες σας στις κοινωνικές υπηρεσίες παιδικής μέριμνας.