Θυροειδής αδένας: διαταραχές, διάγνωση και αντιμετώπιση

Θυρεοειδής Αδένας

Ο θυρεοειδής αδένας παράγει ορμόνες που παίζουν σημαντικό ρόλο σε διαφορετικές λειτουργίες του σώματος. Όταν ο θυρεοειδής αδένες παράγει αυξημένες ή μειωμένες ποσότητες από αυτές τις ορμόνες, τότε εμφανίζονται οι παθήσεις του θυρεοειδή.  Υπάρχουν πολλές παθήσεις του θυρεοειδή που περιλαμβάνουν τον υπερθυρεοειδισμό, τον υποθυρεοειδισμό, την θυρεοειδίτιδα και την θυρεοειδίτιδα Hashimoto.

Τι είναι ο θυρεοειδής αδένας;

Ο θυρεοειδής αδένας είναι ένα μικρό όργανο που βρίσκεται στο λαιμό και έχει σχήμα πεταλούδας. Αδένες έχουμε σε όλο μας το σώμα , που συνθέτουν και απελευθερώνουν ορμόνες που βοηθούν το σώμα να κάνει συγκεκριμένες λειτουργίες. Ο θυρεοειδής αδένας συνθέτει ορμόνες που βοηθούν στον έλεγχο πολλών ζωτικών λειτουργιών στο σώμα.

Όταν ο θυρεοειδής αδένας δεν λειτουργεί σωστά, μπορεί να επηρεάσει όλο μας το σώμα. Αν το σώμα παράγει αυξημένη ποσότητα ορμονών του θυρεοειδή, τότε εμφανίζεται ο υπερθυρεοειδισμός. Αν το σώμα συνθέτει μικρότερη ποσότητα ορμονών, τότε εμφανίζεται ο υποθυρεοειδισμός. Και οι δύο καταστάσεις είναι σοβαρές και είναι ανάγκη να θεραπευτούν.

Ο θυρεοειδής αδένας παράγει ορμόνες που ρυθμίζουν ζωτικές λειτουργίες στο σώμα και περιλαμβάνουν:

• Την αναπνοή
• Τον ρυθμό της καρδιάς
• Το κεντρικό και το περιφερικό νευρικό σύστημα
• Το σωματικό βάρος
• Τη μυϊκή δύναμη
• Την έμμηνο ρύση
• Τη θερμοκρασία του σώματος
• Τα επίπεδα της χοληστερόλης

Πώς λειτουργεί ο θυρεοειδής αδένας;

Ο θυρεοειδής αδένας είναι κομμάτι του ενδοκρινικού συστήματος, που αποτελείται από αδένες οι οποίοι συνθέτουν, αποθηκεύουν και απελευθερώνουν ορμόνες στην κυκλοφορία του αίματος ώστε να φτάσουν στα κύτταρα-στόχους. Ο θυρεοειδής αδένας χρησιμοποιεί το ιώδιο που προέρχεται από τις τροφές που καταναλώνουμε για να συνθέσει δύο κύριες ορμόνες:

• Την τριιωδοθυρονίνη (Τ3)
• Την θυροξίνη (Τ4)

Είναι πολύ σημαντικό τα επίπεδα των ορμονών Τ3 και Τ4 να μην είναι πολύ υψηλά ή πολύ χαμηλά. Δύο αδένες στον εγκέφαλο, ο υποθάλαμος και η υπόφυση επικοινωνούν για τη διατήρηση της ισορροπίας στις ορμόνες Τ3 και Τ4.

Ο υποθάλαμος παράγει την ορμόνη TRH που δίνει σήμα στην υπόφυση ώστε να παράγει ο θυρεοειδής περισσότερη ή λιγότερη Τ3 και Τ4 είτε να αυξήσει ή να μειώσει την απελευθέρωση της ορμόνης TSH.

• Όταν τα επίπεδα των ορμονών Τ3 και Τ4 στο αίμα είναι χαμηλά, η υπόφυση απελευθερώνει περισσότερη TSH για να μπορέσει ο θυρεοειδής να συνθέσει μεγαλύτερη ποσότητα ορμονών.
• Αν τα επίπεδα των ορμονών Τ3 και Τ4 είναι υψηλά, η υπόφυση απελευθερώνει λιγότερη TSH ώστε ο θυρεοειδής αδένας να μειώσει την παραγωγή αυτών των ορμονών.

Ο θυρεοειδής αδένας έχει να κάνει μια πολύ σημαντική δουλειά στο σώμα, να απελευθερώνει και να ελέγχει τις ορμόνες που ρυθμίζουν το μεταβολισμό. Ο μεταβολισμός είναι μια διαδικασία κατά την οποία η τροφή μετατρέπεται σε ενέργεια. Αυτή η ενέργεια χρησιμοποιείται από ολόκληρο το σώμα ώστε να λειτουργεί σωστά.

Διαταραχές θυρεοειδή αδένα

Ο θυρεοειδής αδένας τυπικά παράγει ορμόνες για να μπορεί το σώμα να λειτουργεί φυσιολογικά. Όταν ο θυρεοειδής συνθέτει μεγαλύτερη ποσότητα ορμονών, τότε το σώμα χρησιμοποιεί την ενέργεια πολύ γρήγορα. Αυτό ονομάζεται υπερθυρεοειδισμός. Σε αυτή την περίπτωση μπορεί να νιώθετε κουρασμένοι, η καρδιά σας να χτυπά πιο γρήγορα, να χάνετε βάρος χωρίς προσπάθεια και να νιώθετε νευρικοί. Υπάρχει όμως και η πιθανότητα ο θυρεοειδής να παράγει μικρότερη ποσότητα ορμονών και αυτό ονομάζεται υποθυρεοειδισμός. Σε αυτή την περίπτωση μπορεί να νιώθετε κόπωση, να παίρνετε βάρος και να μην αντέχετε το κρύο.

Ποιοι επηρεάζονται από τις παθήσεις του θυρεοειδή αδένα;

Οι παθήσεις του θυρεοειδή μπορεί να εμφανιστούν σε οποιονδήποτε, άνδρες, γυναίκες, παιδιά, εφήβους και ηλικιωμένους. Μπορεί να υπάρχουν από τη γέννηση ή να αναπτυχθούν με την πάροδο των χρόνων (συνήθως μετά την εμμηνόπαυση στις γυναίκες).

Οι παθήσεις του θυρεοειδή είναι πολύ συχνές και οι γυναίκες έχουν 5-8 φορές περισσότερες πιθανότητες να εμφανίσουν κάποια πάθηση του θυρεοειδή από ότι οι άνδρες.

Είστε σε υψηλότερο κίνδυνο αν:

• Έχετε οικογενειακό ιστορικό μιας πάθησης του θυρεοειδή.
• Έχετε κάποιο νόσημα όπως η κακοήθης αναιμία, ο διαβήτης τύπου 1, η πρωτοπαθής ανεπάρκεια των επινεφριδίων, ο λύκος, η ρευματοειδής αρθρίτιδα, το σύνδρομο Turner.
• Παίρνετε φαρμακευτική αγωγή με ιώδιο.
• Είστε πάνω από 60 ετών.
• Έχετε κάνει θεραπεία για παθήσεις του θυρεοειδή ή καρκίνο (θυρεοειδεκτομή ή ακτινοβολία).

Αιτίες παθήσεων του θυρεοειδή αδένα

Οι δύο κύριες παθήσεις του θυρεοειδή είναι ο υποθυρεοειδισμός και ο υπερθυρεοειδισμός. Και οι δύο καταστάσεις μπορεί να οφείλονται σε άλλα νοσήματα που επηρεάζουν τη λειτουργία των ορμονών του θυρεοειδή.

Καταστάσεις που μπορεί να προκαλέσουν υποθυρεοειδισμό περιλαμβάνουν:

• Θυρεοειδίτιδα: αυτή η κατάσταση είναι μια φλεγμονή στο θυρεοειδή αδένα. Η θυρεοειδίτιδα μπορεί να μειώσει τα ποσοστά των ορμονών που παράγει ο θυρεοειδής.
• Θυρεοειδίτιδα Hashimoto: η θυρεοειδίτιδα Hashimoto είναι ένα αυτοάνοσο νόσημα στο οποίο τα κύτταρα του σώματος επιτίθενται και καταστρέφουν το θυρεοειδή. Είναι ένα νόσημα που κληρονομείται.
• Επιλόχειος θυρεοειδίτιδα: αυτή η κατάσταση παρατηρείται στο 5-9% των γυναικών μετά τη γέννηση ενός παιδιού. Είναι συνήθως μια προσωρινή κατάσταση.
• Ανεπάρκεια ιωδίου: το ιώδιο χρησιμοποιείται από το θυρεοειδή για την παραγωγή των ορμονών. Η ανεπάρκεια του ιωδίου είναι μια κατάσταση που επηρεάζει εκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον κόσμο.
• Μη λειτουργικός θυρεοειδής αδένας: μερικές φορές, ο θυρεοειδής δεν λειτουργεί σωστά από τη γέννηση. Αυτή η κατάσταση παρατηρείται σε 1 στα 4000 βρέφη. Αν η κατάσταση δεν θεραπευτεί, το παιδί μπορεί να έχει θέματα σωματικής και ψυχικής υγείας στο μέλλον. Όλα τα νεογέννητα κάνουν εξετάσεις αίματος για να ελεγχθεί η λειτουργία του θυρεοειδή.

Καταστάσεις που μπορούν να προκαλέσουν υπερθυρεοειδισμό περιλαμβάνουν:

• Νόσος Graves: είναι μια νόσος στην οποία ο θυρεοειδής αδένας μπορεί να είναι υπερδραστήριος και να παράγει υπερβολική ποσότητα ορμονών. Αυτή η κατάσταση μπορεί να οδηγήσει σε βρογχοκήλη(διογκωμένος θυρεοειδής αδένας).
• Όζοι: ο υπερθυρεοειδισμός μπορεί να οδηγήσει στην δημιουργία όζων μέσα στο θυρεοειδή.
• Θυρεοειδίτιδα: αυτή η διαταραχή μπορεί να είναι επώδυνη ή να μην έχει κανένα σύμπτωμα. Στη θυρεοειδίτιδα , ο θυρεοειδής απελευθερώνει ορμόνες που είναι αποθηκευμένες σε αυτόν. Αυτή η κατάσταση μπορεί να διαρκέσει μερικές εβδομάδες ή μήνες.
• Αυξημένα επίπεδα ιωδίου: όταν έχετε υψηλά ποσοστά ιωδίου (το μεταλλικό στοιχείο που είναι απαραίτητο για την παραγωγή των ορμονών του θυρεοειδή) στο σώμα, ο θυρεοειδής συνθέτει μεγαλύτερη ποσότητα ορμονών από αυτή που χρειάζεται. Υψηλά ποσοστά ιωδίου υπάρχουν σε κάποια φάρμακα και σιρόπια για το βήχα.

Συμπτώματα παθήσεων του θυρεοειδή αδένα

Υπάρχουν πολλά συμπτώματα που μπορεί να εμφανιστούν εξαιτίας των παθήσεων του θυρεοειδή. Τα συμπτώματα των παθήσεων του θυρεοειδή μπορεί να μοιάζουν με αυτά άλλων νοσημάτων. Αυτό κάνει δύσκολο να αναγνωρίσετε αν τα συμπτώματα σχετίζονται με το θυρεοειδή ή κάτι άλλο.

Τα συμπτώματα των παθήσεων του θυρεοειδή χωρίζονται σε δύο μεγάλες κατηγορίες , αυτά που σχετίζονται με την υπερβολική παραγωγή ορμονών (υπερθυρεοειδισμός) και αυτά που σχετίζονται με την μειωμένη ποσότητα των ορμονών (υποθυρεοειδισμός).

Τα συμπτώματα ενός υπερδραστήριου θυρεοειδή αδένα (υπερθυρεοειδισμός) περιλαμβάνουν:

• Άγχος, ευερεθιστότητα και νευρικότητα
• Δυσκολίες στον ύπνο
• Απώλεια βάρους
• Διογκωμένο θυρεοειδή αδένα ή βρογχοκήλη
• Μυϊκή αδυναμία και τρέμουλο
• Ακανόνιστη έμμηνο ρύση
• Ευαισθησία στη ζέστη
• Προβλήματα στην όραση ή ερεθισμό στα μάτια

Τα συμπτώματα ενός υπολειτουργικού θυρεοειδή αδένα (υποθυρεοειδισμός) περιλαμβάνουν:

• Κόπωση
• Αύξηση βάρους
• Προβλήματα μνήμης
• Βαριά έμμηνο ρύση
• Ξηρά μαλλιά
• Βραχνή φωνή
• Δυσανεξία στο κρύο

Η απώλεια των μαλλιών είναι ένα σύμπτωμα των παθήσεων του θυρεοειδή, ειδικά του υποθυρεοειδισμού. Αν παρατηρείτε ότι τα μαλλιά σας πέφτουν περισσότερο τότε μιλήστε με το γιατρό σας.

Στις περισσότερες περιπτώσεις, οι παθήσεις του θυρεοειδή δεν προκαλούν επιληπτικές κρίσεις. Αν έχετε σοβαρό υποθυρεοειδισμό που δεν έχει διαγνωστεί ή θεραπευτεί, ο κίνδυνος χαμηλού νατρίου στον ορό του αίματος αυξάνεται. Και αυτή η κατάσταση μπορεί να οδηγήσει σε επιληπτικές κρίσεις.

Πώς γίνεται η διάγνωση των παθήσεων του θυρεοειδή αδένα ;

Μερικές φορές, οι παθήσεις του θυρεοειδή μπορεί να είναι δύσκολο να διαγνωστούν επειδή τα συμπτώματα συγχέονται με αυτά άλλων καταστάσεων. Μπορεί να έχετε πανόμοια συμπτώματα στην εγκυμοσύνη. Μπορείτε όμως να κάνετε εξετάσεις για να δείτε αν έχετε κάποιο πρόβλημα στο θυρεοειδή σας. Αυτές οι εξετάσεις περιλαμβάνουν:

• Εξετάσεις αίματος
• Απεικονιστικές μεθόδους
• Φυσική εξέταση

Εξετάσεις αίματος

Ένας από τους πιο αποτελεσματικούς τρόπους για την διάγνωση των παθήσεων του θυρεοειδή είναι οι εξετάσεις αίματος. Οι εξετάσεις αίματος για την ανίχνευση των ποσοστών των ορμονών του θυρεοειδή δείχνουν αν ο θυρεοειδής λειτουργεί σωστά. Οι εξετάσεις αίματος δείχνουν αν έχετε υπερθυρεοειδισμό ή υποθυρεοειδισμό, θυρεοειδίτιδα, θυρεοειδίτιδα Hashimoto, βρογχοκήλη, όζους ή καρκίνο του θυρεοειδή.

Πιο συγκεκριμένα οι εξετάσεις αίματος περιλαμβάνουν:

• Επίπεδα TSH: η συγκεκριμένη ορμόνη παράγεται από την υπόφυση και ρυθμίζει την ισορροπία των ορμονών του θυρεοειδή, Τ3 και Τ4 στην κυκλοφορία του αίματος. Αυτή είναι η πρώτη εξέταση για τον έλεγχο των ορμονών του θυρεοειδή. Στις περισσότερες περιπτώσεις, ο υποθυρεοειδισμός συνδέεται με τα αυξημένα επίπεδα της TSH, ενώ ο υπερθυρεοειδισμός με χαμηλά επίπεδα TSH. Οι φυσιολογικές τιμές της TSH στους ενήλικες είναι 0,40-4,50 mIU/mL.
• T4: η θυροξίνη εξετάζεται για τον υποθυρεοειδισμό και τον υπερθυρεοειδισμό. Τα χαμηλά επίπεδα Τ4 συναντώνται στον υποθυρεοειδισμό και τα υψηλά επίπεδα Τ4 στον υπερθυρεοειδισμό. Οι φυσιολογικές τιμές της Τ4 στους ενήλικες κυμαίνονται από 5-10 ug/dL.
• FT4: η ελεύθερη θυροξίνη. Οι φυσιολογικές τιμές στους ενήλικες κυμαίνονται από 0,9-1,7 ng/dL.
• T3: η τριιωδοθυρονίνη βοηθά στη διάγνωση του υπερθυρεοειδισμού ή δείχνει την σοβαρότητα του υπερθυρεοειδισμού. Τα χαμηλά επίπεδα Τ3 παρατηρούνται στον υποθυρεοειδισμό και αυξημένα στον υπερθυρεοειδισμό. Οι φυσιολογικές τιμές της Τ3 κυμαίνονται από 100-200 ng/dL.
• FT3: η ελεύθερη τριιωδοθυρονίνη. Οι φυσιολογικές τιμές κυμαίνονται από 2,3-4,1 pg/mL.

Στις απεικονιστικές μεθόδους περιλαμβάνονται οι υπέρηχοι που βοηθούν στην απεικόνιση του θυρεοειδή αδένα. Η φυσική εξέταση βοηθά το γιατρό να αξιολογήσει αν υπάρχει κάποια διόγκωση στο θυρεοειδή.

Θεραπεία παθήσεων του θυρεοειδή αδένα

Ο στόχος της θεραπείας των παθήσεων του θυρεοειδή είναι να αποκατασταθούν τα φυσιολογικά επίπεδα των ορμονών. Αυτό μπορεί να γίνει με πολλούς τρόπους και κάθε θεραπεία εξαρτάται από την αιτία της νόσου.

Αν έχετε υψηλά επίπεδα ορμονών του θυρεοειδή (υπερθυρεοειδισμό), οι θεραπευτικές επιλογές περιλαμβάνουν:

• Αντιθυρεοειδικά φάρμακα: αυτά είναι φάρμακα που σταματούν την παραγωγή των ορμονών από το θυρεοειδή.
• Ραδιενεργό ιώδιο: αυτή η θεραπεία καταστρέφει τα κύτταρα του θυρεοειδή, προλαμβάνοντας την σύνθεση υψηλών ποσοστών των ορμονών του θυρεοειδή.
• Β-αναστολείς: αυτά τα φάρμακα δεν αλλάζουν τα επίπεδα των ορμονών στο σώμα αλλά βοηθούν στον έλεγχο των συμπτωμάτων.
• Χειρουργική επέμβαση: μια πιο μόνιμη θεραπεία είναι η αφαίρεση του θυρεοειδή (θυρεοειδεκτομή). Με αυτό τον τρόπο σταματά η παραγωγή των ορμονών. Ωστόσο, θα χρειαστεί να παίρνετε υποκατάστατα των ορμονών για όλη την υπόλοιπη ζωή σας.

Αν έχετε χαμηλά επίπεδα ορμονών του θυρεοειδή (υποθυρεοειδισμό) , η κύρια θεραπευτική επιλογή είναι:

• Φάρμακα αντικατάστασης των ορμονών του θυρεοειδή: αυτά τα φάρμακα είναι ένας τρόπος αύξησης των ορμονών του θυρεοειδή στο σώμα. Με αυτά τα φάρμακα μπορείτε να ελέγχετε την λειτουργία του θυρεοειδή σας και να ζείτε μια φυσιολογική ζωή.