Ζέστη και καύσωνας – επιπτώσεις στην ψυχολογία μας

Ζέστη και καύσωνας – επιπτώσεις στην ψυχολογία μας

Στη χώρα μας είμαστε συνηθισμένοι σε αυξημένες θερμοκρασίες και σε κύματα καύσωνα, ωστόσο λόγω της κλιματικής αλλαγής αυτά τα καιρικά φαινόμενα γίνονται πλέον όλο και πιο έντονα και πιο συχνά. Η κατάσταση δεν θα βελτιωθεί στο μέλλον, το αντίθετο μάλιστα. Τα δεδομένα προβλέψεων δείχνουν ότι μέχρι το έτος 2050, οι καύσωνες θα διαρκούν διπλάσιο χρόνο. Καθώς η υπερθέρμανση του πλανήτη επιδεινώνεται, το οικολογικό άγχος μπορεί να επιδεινώσει άλλα συμπτώματα στρες, άγχους, κατάθλιψης ή ακόμα και συμπτώματα διαταραχής μετατραυματικού στρες που σχετίζονται με καταστροφές.

Αν και πιο συχνά αναφέρονται οι επιπτώσεις τους στην σωματική μας υγεία, η έντονη ζέστη μπορεί να έχει σοβαρές επιπτώσεις στην ψυχολογία και στην ψυχική μας υγεία γενικότερα.

Υψηλές θερμοκρασίες και εγκέφαλος

Οι επιπτώσεις των υψηλών θερμοκρασιών στον εγκέφαλο ακόμα μελετούνται, και υπάρχουν διάφορες θεωρίες για τους μηχανισμούς που εμπλέκονται. Ορισμένοι ερευνητές έχουν υποθέσει ότι η θερμότητα μπορεί να προκαλέσει φλεγμονή στον εγκέφαλο ή ανισορροπία στη σηματοδότηση του εγκεφάλου.

Η υπερθερμία στην περιφέρεια (του σώματος δηλαδή) μπορεί να επηρεάσει την αποτελεσματικότητα της διαδικασίας ψύξης του εγκεφάλου. Η θερμοκρασία επηρεάζει τη σύνδεση της αιμοσφαιρίνης με το οξυγόνο, και οι αλλαγές στη θερμοκρασία του αίματος αλλάζουν επίσης τα επίπεδα κορεσμού οξυγόνου του αίματος. Κατά συνέπεια, η αύξηση της θερμοκρασίας του σώματος μπορεί να επηρεάσει την παροχή οξυγόνου σε διαφορετικές περιοχές του εγκεφάλου και ως εκ τούτου να επηρεάσει τη διαδικασία επεξεργασίας πληροφοριών του εγκεφάλου.

Μεταξύ των παθοφυσιολογικών επιδράσεων της υπερθερμίας, έχει αναφερθεί αυξημένη διαπερατότητα του αιματοεγκεφαλικού φραγμού. Ο αιματοεγκεφαλικός φραγμός προστατεύει τον εγκέφαλο από παθολογικούς οργανισμούς. Η αυξημένη διαπερατότητα κατά την υπερθερμία μπορεί να αυξήσει την ευπάθεια του εγκεφάλου τόσο σε παθογόνους οργανισμούς όσο και σε τοξικές ουσίες. Η παθολογία της σοβαρής υπερθερμίας περιλαμβάνει οίδημα και κατεστραμένα νευρικά κύτταρα σε διάφορες περιοχές του εγκεφάλου και συχνά προκαλεί μη αναστρέψιμη νευρολογική βλάβη.

Η θερμότητα επηρεάζει την σεροτονίνη, έναν από τους πιο σημαντικούς ρυθμιστές της διάθεσης στον εγκέφαλο. Η σεροτονίνη συμμετέχει στη μετάδοση πληροφοριών σχετικά με τη θερμοκρασία του δέρματος στον υποθάλαμο του εγκεφάλου, ο οποίος συνεχίζει να ελέγχει τις αντιδράσεις του ρίγους και της εφίδρωσης όταν είναι απαραίτητο. Οι ασθενείς με κατάθλιψη συχνά αντιμετωπίζουν δυσκολίες με αυτή τη διαδικασία θερμορύθμισης. Το γεγονός ότι αυτά τα προβλήματα μπορούν να βελτιωθούν όταν οι ασθενείς λαμβάνουν αντικαταθλιπτικά SSRI υποδηλώνει μια σχέση μεταξύ της έκθεσης στη θερμότητα και της παραγωγής σεροτονίνης.

Μια άλλη θεωρία είναι ότι η ζέστη προκαλεί διαταραχές του ύπνου, οι οποίες με τη σειρά τους μπορούν να επιδεινώσουν όλα τα προβλήματα ψυχικής υγείας.

Υψηλές θερμοκρασίες και ψυχολογία

Τα στοιχεία πάντως δείχνουν ότι οι ακραίες θερμοκρασίες επηρεάζουν την ψυχολογία, από την καθημερινή διάθεση μέχρι την πιθανότητα εμφάνισης μιας κρίσης της ψυχικής υγείας, Η έντονη ζέστη και ο καύσωνας έχουν σημαντικό αντίκτυπο στην ψυχική υγεία και τη συμπεριφορά μας. Κατά τη διάρκεια ενός καύσωνα, υπάρχει σημαντική αύξηση του στρες, του άγχους και της κατάθλιψης, ιδίως στους ηλικιωμένους. Μπορεί να οδηγήσει ακόμη και σε κρίσεις πανικού, καθώς οι άνθρωποι φοβούνται πραγματικά ότι κάτι θα τους συμβεί και δεν θα μπορέσουν να επιβιώσουν από τις υψηλές θερμοκρασίες.

Πιο συγκεκριμένα, μερικές από τις επιπτώσεις του καύσωνα στην ψυχολογία μας ειναι:

• Αρνητική διάθεση: Οι καύσωνες μπορεί να οδηγήσουν σε αρνητικά συναισθήματα όπως ευερεθιστότητα, απογοήτευση και θυμό.
• Διαταραχές ύπνου: Οι υψηλές θερμοκρασίες μπορεί να προκαλέσουν διαταραχές ύπνου και αϋπνία, οι οποίες μπορεί να οδηγήσουν σε κόπωση, ευερεθιστότητα και δυσκολία συγκέντρωσης.
• Επιδείνωση της ψυχικής υγείας: οι υψηλές θερμοκρασίες έχουν συνδεθεί με αύξηση των συμπτωμάτων κατάθλιψης σε άτομα με κατάθλιψη.
• Μειωμένη γνωστική λειτουργία: Τα κύματα καύσωνα μπορούν να βλάψουν τη γνωστική λειτουργία, συμπεριλαμβανομένης της μνήμης, της προσοχής και της λήψης αποφάσεων.

Μελέτες έχουν διαπιστώσει ότι οι υψηλότερες θερμοκρασίες μπορεί να προκαλέσουν υποτροπές σε άτομα με διπολική διαταραχή και ότι η υψηλότερη έκθεση στο ηλιακό φως θα μπορούσε να αυξήσει τον κίνδυνο μανιακών επεισοδίων. Οι υψηλότερες θερμοκρασίες έχουν επίσης συσχετιστεί με θανάτους ατόμων με σχιζοφρένεια και άλλες παθήσεις ψυχικής υγείας.

Επιπτώσεις της υψηλής θερμοκρασίας στην σωματική υγεία μας

Οι συνέπειες του καύσωνα στην ανθρώπινη υγεία μπορεί να είναι σοβαρές. Ακολουθούν μερικές από τις επιπτώσεις του καύσωνα στην υγεία:

• Αφυδάτωση: Οι υψηλές θερμοκρασίες μπορεί να προκαλέσουν αφυδάτωση, η οποία μπορεί να οδηγήσει σε πονοκεφάλους, ζάλη και κόπωση.
• Θερμική εξάντληση και θερμοπληξία: Τα κύματα καύσωνα μπορεί να προκαλέσουν θερμική εξάντληση και θερμοπληξία, τα οποία μπορεί να είναι απειλητικά για τη ζωή εάν δεν αντιμετωπιστούν έγκαιρα.
• Αναπνευστικά προβλήματα: oι υψηλές θερμοκρασίες μπορούν να επιδεινώσουν αναπνευστικά προβλήματα, όπως το άσθμα και η χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ).
• Καρδιαγγειακά προβλήματα: oι καύσωνες μπορεί να αυξήσουν τον κίνδυνο καρδιαγγειακών προβλημάτων, όπως καρδιακής προσβολές και εγκεφαλικού.
• Προβλήματα στα νεφρά: oι υψηλές θερμοκρασίες μπορεί να προκαλέσουν προβλήματα στα νεφρά, όπως πέτρες στα νεφρά και νεφρική ανεπάρκεια.
• Δερματικά προβλήματα: o καύσωνας μπορεί να προκαλέσει δερματικά προβλήματα, όπως εξάνθημα λόγω θερμότητας και ηλιακά εγκαύματα.

Ομάδες πληθυσμού και ευαισθησία στη ζέστη

Ορισμένοι πληθυσμοί είναι πιο ευάλωτοι στις επιπτώσεις των καύσωνα από άλλους:

• Οι ηλικιωμένοι είναι πιο ευάλωτοι στις επιπτώσεις του καύσωνα επειδή μπορεί να έχουν υποκείμενες παθήσεις, να λαμβάνουν φάρμακα που επηρεάζουν την ικανότητά τους να ρυθμίζουν τη θερμοκρασία του σώματος ή έχουν περιορισμένη κινητικότητα που τους εμποδίζει να αναζητήσουν ανακούφιση από τη ζέστη.
• Τα παιδιά είναι πιο ευάλωτα στις επιπτώσεις του καύσωνα επειδή το σώμα τους είναι λιγότερο ικανό να ρυθμίσει τη θερμοκρασία από τους ενήλικες και μπορεί να μην αναγνωρίζουν τα σημάδια αφυδάτωσης ή θερμικής εξάντλησης.
• Τα άτομα με χρόνιες παθήσεις, όπως καρδιακές παθήσεις, διαβήτη και αναπνευστικά προβλήματα, είναι πιο ευάλωτα στις επιπτώσεις του καύσωνα επειδή το σώμα τους μπορεί να μην είναι σε θέση να αντιμετωπίσει το στρες των υψηλών θερμοκρασιών. Το καλοκαίρι χρειάζεται συχνά ρύθμιση της φαρμακευτικής αγωγής (συνήθως μειωμένες δόσεις φαρμάκων) για την προσαρμογή στις αλλαγές που φέρνουν οι υψηλότερες θερμοκρασίες στο σώμα, ιδίως στους ηλικιωμένους.