Η “αληθινή αγάπη” και άλλα παραμύθια

Η "αληθινή αγάπη" και άλλα παραμύθια

Στις μέρες μας πολλοί άνθρωποι λένε ότι έχουν βρει το “άλλο τους μισό”. Η ιδέα της ρομαντικής αγάπης επικεντρώνεται σε ένα μοναδικό άτομο που προσφέρει συναισθηματική ικανοποίηση. Όμως, πολλές φορές η ιδέα της "αληθινής αγάπης" και άλλων παραμυθιών μπορεί να προκαλεί προβλήματα σε μια σχέση.

Όπως λέει ο Λύσανδρος στο Όνειρο Θερινής Νυκτός, “η αληθινή αγάπη δεν είναι ποτέ ομαλή”: απαιτεί κανόνες, ξεπερνά προκλήσεις και εμπόδια, είτε αυτά είναι κοινωνικά, ψυχολογικά, ηθικά ή οικονομικά. 

Η αγάπη είναι για τους ποιητές το πιο δυνατό πάθος, ένα μονοπάτι προς την προσωπική αυθεντικότητα και τρόπος μεταμόρφωσης. Από την άλλη πλευρά, δαιμονοποιείται ως ένας ολέθριος μύθος που υποτάσσει τις γυναίκες, ή που παρέχει μια παρήγορη πολιτισμική αφήγηση για να καλύψει τις βιολογικές μας παρορμήσεις και τις ψυχολογικές μας ορμές.

Ότι και αν σημαίνει πραγματικά η αληθινή αγάπη εγείρει πολλά ερωτήματα. Γιατί νιώθουμε έλξη ή ερωτευόμαστε έναν άνθρωπο; Τι είναι αυτό που κάνει έναν άνθρωπο να αξίζει την αγάπη μας σε σχέση με κάποιον άλλο; Αγαπάμε κάποιον για τα μοναδικά του χαρακτηριστικά; Ή αγαπάμε κάποιον επειδή είναι όμορφος, έξυπνος, πετυχημένος; Και υπάρχουν κριτήρια με τα οποία επιλέγουμε τον/την σύντροφό μας ή ασυνείδητα επιλέγουμε ανθρώπους που μοιάζουν με κάποιο γονιό μας;

Το φαινόμενο “της προκατάληψης ομορφιάς” είναι κάτι γνωστό (και αναφέρεται στο ότι τα εξωτερικά ελκυστικά άτομα μοιάζουν πιο έξυπνα από όσο είναι πραγματικά), αλλά υπάρχει και το ‘halo effect’ της ρομαντικής αγάπης, όπου κάποιος εξιδανικεύει ή παραβλέπει τα ελαττώματα του άλλου. 

Οι φιλοσοφικές θεωρίες για την αγάπη δημιουργούν πολλά ερωτήματα. Είναι ελκυστικά τα χαρακτηριστικά του συντρόφου μας ή κάτι πολύτιμο που του προσδίδουμε επειδή είμαστε ερωτευμένοι; 

Για κάποιους φιλοσόφους, η αγάπη είναι η ένωση δυο ανθρώπων, η δημιουργία του “εμείς”, ενώ ο κάθε σύντροφος διατηρεί την ατομικότητα του, κάτι που είναι εύκολο στη θεωρία αλλά δύσκολο στην πράξη. 

Κάποιοι φιλόσοφοι υποστηρίζουν ότι η αγάπη είναι μια μορφή "ανησυχίας" για τον άλλο, η φροντίδα για την ευεξία του.

Ο ρομαντισμός σε κάθε εποχή 

Η ρομαντική αγάπη είχε διαφορετικό νόημα ανάλογα με την εποχή. Ο όρος ρομαντικός έγινε δημοφιλής κατα τον Μεσαίωνα όταν τα πράγματα συνδέονταν με την Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, όπου όλα έμοιαζαν μαγικά, ηρωικά, περιπετειώδη και παθιασμένα. Τον 18ο αιώνα ο ρομαντισμός κατέκτησε την τέχνη, τη μουσική, την λογοτεχνία και την φιλοσοφία που έδινε έμφαση στα συναισθήματα, στη φαντασία, στη δημιουργικότητα, στη φύση, στην ελευθερία. 

Ιστορικά, οι γάμοι βασίζονταν σε οικονομικές συμμαχίες που στόχευαν στη διατήρηση της εξουσίας και του πλούτου. Η αγάπη δεν ήταν ο κύριος στόχος, επομένως, ο έρωτας συνέβαινε έξω από τους προκαθορισμένους γάμους.

Κατά τον Μεσαίωνα, η ιπποτική αγάπη έγινε δημοφιλής και αφορούσε μόνο τις ανώτερες κοινωνικές τάξεις, και στο επίκεντρο ήταν η αγάπη, το πάθος και η γοητεία αντί για τα οικονομικά. Με την ανάπτυξη του καπιταλισμού και τη βιομηχανοποίηση, οι γάμοι οικονομικού συμφέροντος μειώθηκαν επειδή ο πλούτος δεν ανήκε πλέον σε οικογένειες αλλά σε περισσότερους ανθρώπους. 

Τον 20ο αιώνα, υπήρξε σημαντική ανάπτυξη σε νομικό και τεχνολογικό επίπεδο σχετικά με την αντισύλληψη, το διαζύγιο και τις ίσες ευκαιρίες, πράγμα που άλλαξε τους παραδοσιακούς ρόλους. Ο φεμινισμός αφύπνισε τις γυναίκες για να ζητήσουν κοινωνική και οικονομική ανεξαρτησία και αυτό άλλαξε τη δυναμική στις σχέσεις. 

Για να έχουν την κοινωνική αποδοχή οι γυναίκες δεν ήταν ανάγκη να παντρευτούν ή να έχουν παιδιά. 

Παραδοσιακή πυρηνική οικογένεια 

Όλα τα παραπάνω στην Δυτική κοινωνία οδήγησαν στην κατάρριψη της παραδοσιακής πυρηνικής οικογένειας. Όλο και περισσότεροι άνθρωποι ζουν μόνοι τους πράγμα που έχει οδηγήσει σε αποδυνάμωση των οικογενειακών δεσμών. Η ρομαντική αγάπη είναι σημαντική αλλά πρέπει να συμβάλλει στην εξέλιξη ενός ανθρώπου. Πλέον, οι γυναίκες επιλέγουν συντρόφους και απαιτούν σεβασμό. 

Οι αλλαγές και οι ιδέες για την αγάπη σημαίνουν ότι πλέον δεν είναι μόνο κοινωνικά αποδεκτό οι γάμοι να βασίζονται στο πάθος αλλά επίσης ότι η ρομαντική αγάπη ολοκληρώνει ένα γάμο, όπως παρουσιάζεται στα έργα του Σαίξπηρ. Η ρομαντική αγάπη δεν αποτελεί πλέον μια φιλοσοφική έννοια, αλλά μια ψυχολογική, ανθρωπολογική και βιολογική έννοια. 

Τι σημαίνει η ρομαντική αγάπη;

1. Ένωση  

Η ένωση είναι μια ιδέα που προέρχεται από την αρχαία Ελλάδα. Στο Συμπόσιο του Πλάτωνα, αναλύεται ότι οι άνθρωποι ήταν κάποτε στρογγυλά πλάσματα με τέσσερα χέρια, τέσσερα πόδια και δύο πρόσωπα. Επιτέθηκαν στους θεούς και ως τιμωρία, ο Δίας τους έκοψε στη μέση. Από τότε, οι άνθρωποι ψάχνουν να βρουν το άλλο τους μισό ώστε να ενωθούν ξανά. Αυτό ενισχύει την ιδέα της ρομαντικής αγάπης, όπου ψάχνουμε αυτό το ένα άτομο που θα μας συμπληρώνει. Αυτό το άτομο θα αντισταθμίζει τις ελλείψεις μας και το αντίστροφο. Μαζί θα είμαστε μια μονάδα, μια οντότητα. Αυτό οδηγεί στην απόλυτη ευτυχία, στην μονογαμία και στη σύνδεση, καθώς επιτρέπει την κατανόηση. 

Το πρόβλημα με την ιδέα της ένωσης είναι η ανεξαρτησία. Σε αυτή την ιδέα υπάρχει μια αλληλεξάρτηση (που μπορεί να μετατραπεί σε συνεξάρτηση).

2. Παρόμοιες ιστορίες 

Σύμφωνα με τον Robert Sternberg, οι άνθρωποι ερωτεύονται επειδή έχουν παρόμοιες ιστορίες με συμπληρωματικούς ρόλους και οι μεγάλες διάφορες σε μια ιστορία αγάπης σημαίνει ότι υπάρχει μεγαλύτερο ρίσκο για δυσαρέσκεια στη σχέση. 

3. Πάθος ή συντροφικότητα 

Μια τρίτη προσέγγιση ορίζει την ρομαντική αγάπη είτε ως παθιασμένο έρωτα ή ως συντροφική αγάπη, ή ένα συνδυασμό και των δύο. Η ιδέα είναι ότι ξεκινά μια σχέση με ενθουσιασμό και ένταση, αλλά με τον καιρό το πάθος υποχωρεί, και αν οι εραστές είναι τυχεροί ο έρωτας τους θα μετατραπεί σε συντροφική αγάπη. 

Το πάθος και η συντροφικότητα είναι απαραίτητα στοιχεία για κάθε ρομαντική σχέση. 

4. Πάθος και οικειότητα 

Η ρομαντική αγάπη είναι ένας συνδυασμός πάθους και οικειότητας. Ο Robert Sternberg περιγράφει διαφορετικούς τύπους της αγάπης με βάση τρία στοιχεία:

• Πάθος: περιλαμβάνει στοιχεία όπως η σεξουαλική έλξη. Μια σχέση που βασίζεται μόνο στο πάθος είναι  ένας “τρελός έρωτας”. 
• Οικειότητα: περιλαμβάνει τη φροντίδα, την υποστήριξη και την στενή σχέση. 
• Δέσμευση: οι εραστές αποφασίζουν να είναι σε σχέση ή να δεσμευτούν. Μια σχέση που βασίζεται μόνο στη δέσμευση είναι μια “κενή αγάπη”. 

Η "τυχαία αγάπη" περιλαμβάνει πάθος και δέσμευση.

Η “συντροφική αγάπη” περιλαμβάνει οικειότητα και δέσμευση.

Η “ρομαντική αγάπη” περιλαμβάνει οικειότητα και πάθος.

Η “ολοκληρωτική αγάπη” περιλαμβάνει και τα τρία στοιχεία, οικειότητα, πάθος και δέσμευση. 

5. Έκφραση του εαυτού 

Σύμφωνα με αυτή την προσέγγιση η ρομαντική αγάπη σημαίνει να επεκτείνουμε τα όρια μας ή να υπερβούμε τον εαυτό μας. Η αγάπη είναι μια μορφή έκφρασης του εαυτού, μέσα από τις γνώσεις, τις εμπειρίες, τις κοινωνικές σχέσεις. Η ρομαντική αγάπη είναι ένας τρόπος με τον οποίο οι άνθρωποι εξελίσσονται και υπερβαίνουν τις καταστάσεις. Η ρομαντική αγάπη δεν είναι μόνο μια δικαιολογία για σεξ, είναι η επιθυμία να επεκτείνουμε τα όρια μας. Αυτό που λαχταρούν οι ερωτευμένοι είναι η φυσική και ψυχική ένωση. 

6. Εξέλιξη 

Η έκτη προσέγγιση επικεντρώνεται τις βιολογικές πτυχές της αγάπης. Η εξελικτική θεωρία προτείνει ότι η ρομαντική αγάπη εξυπηρετεί την αναπαραγωγή και την επιβίωση. Το πάθος έχει αναπαραγωγικό σκοπό και η οικειότητα έχει ως σκοπό την επιβίωση των απογόνων. Η αγάπη καθορίζεται από την σεξουαλική επιθυμία η οποία εμφανίζεται ως μια ψευδαίσθηση που κατευθύνει τους ανθρώπους στην ευτυχία και στην ευχαρίστηση. Αυτό ωφελεί, τα είδη, αλλά τα άτομα σε αυτές τις σχέσεις δεν είναι ικανοποιημένα.