Burnout ή PTSD
Το εργασιακό burnout και η Διαταραχή Μετατραυματικού Στρες (PTSD) είναι δύο διακριτές αλλά συχνά συγχεόμενες ψυχικές καταστάσεις που προκύπτουν από χρόνιο στρες ή τραύμα στο χώρο εργασίας. Ενώ το burnout χαρακτηρίζεται από εξάντληση και απώλεια κινήτρου, το εργασιακό PTSD προκαλεί έντονο φόβο. Η σωστή διάγνωση είναι καθοριστική για την αποτελεσματική αντιμετώπιση.
Στην κλινική μου πράξη, διαπιστώνω συχνά ότι η έγκαιρη αναγνώριση των διαφορών μεταξύ burnout και PTSD είναι το πρώτο βήμα για αποτελεσματική παρέμβαση.
Η δουλειά μπορεί να μας προσφέρει σκοπό και περηφάνια, αλλά παράλληλα να έχει κάποιο κόστος. Πολλοί άνθρωποι δουλεύουν πολλές ώρες την ημέρα και είναι συνεχώς σε πίεση. Άλλοι νιώθουν ένα συνεχή φόβο ή συναισθηματική εξουθένωση λόγω της δουλειά τους. Δεν ειναι λίγοι οι άνθρωποι που μπορεί να βιώνουν burnout ή μετατραυματικό στρες.
Burnout και τραύμα στον χώρο εργασίας
Το burnout είναι πλέον ένας πολύ οικείος όρος, ειδικά σε όσους έχουν απαιτητικές καριέρες που απαιτούν συναισθηματική ενέργεια και συνεχή διαθεσιμότητα. Το burnout αναπτύσσεται σταδιακά. Η έρευνα δείχνει ότι το burnout αποτελεί σημαντικό φαινόμενο που επηρεάζει την επαγγελματική απόδοση και την ψυχική υγεία. Εμφανίζεται ως εξουθένωση, ευερεθιστότητα, και μειωμένο κίνητρο, συχνά λόγω χρόνιου στρες που δεν έχει αντιμετωπιστεί. Όταν εμφανίζεται το burnout, ένα άτομο μπορεί να νιώθει συναισθηματικά άδειο ή αποσυνδεδεμενο από τη δουλειά, και αυτή η αντίδραση έχει τις ρίζες της στο στρες και όχι στο φόβο.
Τα ψυχικά τραύματα που έχουν σχέση με τη δουλειά, ωστόσο, είναι αποτέλεσμα εμπειριών που επηρεάζουν την αίσθηση της ασφάλειας και του ελέγχου ενός ατόμου. Μπορεί να περιλαμβάνουν εξευτελισμό, διακρίσεις, χρόνια ταπείνωση, υποβιβασμό, υποτίμηση, απειλές. Ενώ το burnout περιλαμβάνει συναισθηματική εξάντληση, το τραύμα σημαίνει ότι το νευρικό σύστημα μπαίνει σε κατάσταση επιβίωσης. Και οι δύο καταστάσεις αποτελούν φυσιολογικές αντιδράσεις σε χρόνιο στρες ή τραυματικές καταστάσεις και χρήζουν κατάλληλης υποστήριξης.
Μετατραυματικό στρες στο χώρο εργασίας
Η διαταραχή μετατραυματικού στρες λόγω δουλειάς μπορεί να συμβεί όταν κάποιος επανειλημμένα αντιμετωπίζει καταστάσεις που είναι απειλητικές, εξευτελιστικές ή απρόβλεπτες. Οι τραυματικές εμπειρίες στο χώρο εργασίας δεν συμβαίνουν μονάχα σε τομείς υψηλού κινδύνου. Μπορεί να συμβούν οπουδήποτε και να επηρεάζουν την αίσθηση ασφάλειας. Παραδείγματα περιλαμβάνουν εργοδότες που φωνάζουν ή εξευτελίζουν τους εργαζόμενους, τοξικές δυναμικές.
Ο εγκέφαλος μας είναι ρυθμισμένος ώστε να μας προστατεύει. Όταν ένα εργασιακό περιβάλλον είναι τραυματικό, το νευρικό σύστημα είναι σε εγρήγορση, ακόμη και όταν το ωράριο εργασίας τελειώσει. Με τον καιρό, ένας εργαζόμενος περιμένει την κριτική ή τον εξευτελισμό, ακόμη και σε ασφαλείς συνθήκες. Η κατανόηση αυτής της διαδικασίας είναι πολύ σημαντική ώστε οι εργαζόμενοι να καταλάβουν ότι η αντίδραση σε ένα τραύμα δεν είναι μια προσωπική αποτυχία. Είναι ο τρόπος με τον οποίο ο εγκέφαλος προσπαθεί να τους κρατήσει ασφαλείς.
Πώς Διαφέρει το Burnout από το PTSD;
Αν δεν είστε σίγουροι αν αντιμετωπίζετε burnout ή ένα τραύμα ή και τα δύο, τότε σκεφτείτε τα παρακάτω σημάδια. Αν και το burnout συχνά συνδέεται με την εξάντληση και την έλλειψη κινήτρου, τα συμπτώματα του τραύματος περιλαμβάνουν φόβο, εγρήγορση και παρεισφρέουσες σκέψεις.
Από την εμπειρία μου με ασθενείς που βιώνουν εργασιακό τραύμα, παρατηρώ ότι τα πιο συχνά σημάδια περιλαμβάνουν:
- Ξαφνικό άγχος όταν σκέφτεστε τη δουλειά ή ότι θα επιστρέψετε στο χώρο εργασίας
- Προβλήματα στον ύπνο ή εφιάλτες για τη δουλειά
- Νιώθετε ένταση και νευρικότητα
- Είστε συναισθηματικά μουδιασμένοι ή δυσκολεύεστε να χαρείτε
- Αποφεύγετε ανθρώπους, συναντήσεις
- Έχετε σωματικά συμπτώματα όπως οι πονοκέφαλοι, το σφίξιμο στο στομάχι όταν αναφέρεστε στη δουλειά
Αν αυτά τα συμπτώματα σας είναι οικεία, μπορεί να έχετε βιώσει κάποιο τραύμα στη δουλειά και θα ωφεληθείτε από μια αξιολόγηση.
Για να μπορέσετε να ξεκαθαρίσετε την κατάσταση κάντε τις εξής ερωτήσεις στον εαυτό σας:
- Ποτέ άρχισαν τα συναισθήματα μου για τη δουλειά να αλλάζουν;
- Νιώθω κουρασμένος και χωρίς κίνητρο ή τρομοκρατημένος;
- Επαναλαμβάνω δυσάρεστα γεγονότα της δουλειάς στο μυαλό μου;
- Το σώμα μου αντιδρά στο στρες μέσω έντασης, πονοκεφάλων;
- Αποφεύγω τις συναντήσεις στη δουλειά ή ανθρώπους επειδή φοβάμαι τον εξευτελισμό;
- Έχει αλλάξει η αίσθηση της ασφάλειας;
Οι απαντήσεις σας θα σας βοηθήσουν να καταλάβετε τι έχετε ανάγκη.
Πότε να Αναζητήσετε Επαγγελματική Βοήθεια
Αναζητήστε άμεσα βοήθεια από ψυχίατρο ή ψυχολόγο αν:
- Τα συμπτώματα διαρκούν >1 μήνα
- Επηρεάζουν σημαντικά την καθημερινότητά σας
- Εμφανίζονται σκέψεις αυτοτραυματισμού
- Παρατηρείτε σημαντική απόσυρση από κοινωνικές δραστηριότητες
Αν αναγνωρίζετε αυτά τα σημάδια, συνιστάται η αξιολόγηση από ψυχίατρο ή ψυχολόγο με ειδίκευση στο τραύμα, καθώς η επαγγελματική διάγνωση είναι απαραίτητη για την κατάλληλη υποστήριξη.
Επούλωση
Η επούλωση από το burnout ή το τραύμα συχνά απαιτεί συναισθηματική υποστήριξη και αλλαγές. Η ψυχοθεραπεία μπορεί να σας βοηθήσει να επεξεργαστείτε τις εμπειρίες σας. Το EMDR είναι μια τεκμηριωμένη ψυχοθεραπευτική μέθοδος που, σύμφωνα με ερευνητικά δεδομένα, μπορεί να βοηθήσει στην επεξεργασία τραυματικών αναμνήσεων. Η εφαρμογή της απαιτεί εκπαιδευμένο ψυχοθεραπευτή.
Στην κλινική πρακτική, η επιλογή θεραπευτικής προσέγγισης εξατομικεύεται με βάση το ιστορικό και τις ανάγκες του κάθε ατόμου.
Βιβλιογραφία
- 1.Billings, J., et al. (2023). Post-incident psychosocial interventions after a traumatic incident in the workplace: A systematic review of current research evidence and clinical guidance. European Journal of Psychotraumatology, 14(2), 2281751.
- 2.Chen, Y-R., et al. (2014). Efficacy of eye-movement desensitization and reprocessing for patients with posttraumatic-stress disorder: A meta-analysis of randomized controlled trials. PLoS One, 9(8), e103676.
- 3.Maslach, C., et al. (2016). Understanding the burnout experience: Recent research and its implications for psychiatry. World Psychiatry, 15(2), 103-111.