Ενοχές και ντροπή

Ενοχές και ντροπή

Οι ενοχές και η ντροπή αν και συχνά αναφέρονται μαζί, έχουν σημαντικές διαφορές και αποτελούν πολύ ισχυρά  συναισθήματα, τα οποία δεν πρέπει να αγνοούμε.  Ανήκουν στην ίδια οικογένεια συναισθημάτων, αλλά έχουν ουσιαστικές διαφορές. Οι ενοχές συνήθως αφορούν ενέργειες που εξετάζουμε ή έχουμε κάνει, ή πράγματα που έχουμε πει, ενώ η ντροπή έχει περισσότερο να κάνει με το πως νιώθουμε με τον εαυτό μας. 

Οι ενοχές είναι ένα σημάδι να σκεφτούμε αν κάναμε ή είπαμε κάτι που είναι λάθος. Όταν νιώθουμε ντροπή αυτό σημαίνει ότι αισθανόμαστε εκτεθειμένοι και ευάλωτοι, ή ότι έχουμε παραβιάσει κάποιον κοινωνικό κανόνα. Υπάρχει διαφορά ανάμεσα στο “είμαι κακός άνθρωπος” (ντροπή) και στο “έκανα κάτι κακό” (ενοχές) και είναι σημαντικό να μπορούμε να διαχωρίσουμε αυτά τα δύο και να μην τα συγχέουμε. 

Όλοι μας, κάποια στιγμή στη ζωή μας, βιώνουμε και τα δύο συναισθήματα. Είναι σχεδιασμένα ώστε να μας βοηθούν. Όταν νιώθουμε ενοχές όταν δεν έχουμε κρατήσει μια υπόσχεση που δώσαμε, ή για κάτι που είπαμε και πληγώσαμε το σύντροφο μας ή έναν αγαπημένο φίλο μας. Υπάρχουν στιγμές που μπορεί να νιώθουμε τύψεις και ντροπή για κάτι που κάναμε και ευχόμαστε να μπορούσαμε να γυρίσουμε το χρόνο πίσω και να το διορθώσουμε. 

Η ντροπή μπορεί να εκδηλώνεται ως ήπια αμηχανία, ειδικά όταν μας πιάνουν να θαυμάζουμε το είδωλο μας στον καθρέφτη, ή όταν χαιρετάμε κάποιον που πιστεύαμε ότι μας χαιρέτησε αλλά αυτό δεν συνέβη ποτέ. Στην πιο ακραία μορφή της ντροπής, μπορεί να νιώθουμε ταπεινωμένοι αν κάποιος πει κάτι για εμάς, ειδικά αν αυτό αφορά την εμφάνιση μας ή τα ρούχα που φοράμε. 

Φυσικά, υπάρχουν πολλοί λόγοι για τους οποίους μπορεί να νιώσουμε ενοχές ή ντροπή, ακόμη και για πράγματα που δεν θα έπρεπε να νιώθουμε ενοχές ή ντροπή. Κανείς δεν πρέπει να ντρέπεται για αυτό που είναι, ή για το σώμα του ή για τα χόμπι του ή για τα ενδιαφέροντα του ή για τις απόψεις του, που μπορεί να είναι διαφορετικές από αυτές των περισσότερων ανθρώπων. Αλλά ανεξάρτητα από αυτά, τα συναισθήματα ενοχών και ντροπής είναι πολύ πιθανό να εκδηλώνονται στην καθημερινότητα, αλλά μπορούμε να κάνουμε πράγματα για να μειώσουμε την επίδραση που έχουν στην ευεξία μας. Πρώτα από όλα, είναι ανάγκη να έχουμε επίγνωση όσων συμβαίνουν σε εμάς όταν νιώθουμε αυτά τα συναισθήματα. 

Τι μας συμβαίνει όταν νιώθουμε ενοχές ή ντροπή; 

Οι ενοχές και η ντροπή διαφέρουν από τα αλλά βασικά συναισθήματα καθώς η ενέργεια τους ρέει από έξω προς τα μέσα, και αυτό μας κάνει να αποτραβιόμαστε, να απομακρυνόμαστε και να κρυβόμαστε. Αν νιώθουμε ενοχές για κάτι που είπαμε σε κάποιον και τον συναντήσουμε αργότερα, είναι πιθανό να μην μπορούμε να τον κοιτάξουμε στα μάτια και να να νιώθουμε την παρόρμηση να στρέψουμε το βλέμμα μας αλλού.

Άλλες σωματικές εκδηλώσεις περιλαμβάνουν ένα αποτροπιαστικό συναίσθημα μέσα μας, το κατέβασμα του κεφαλιού, την έλλειψη ενέργειας ή την αίσθηση βάρους στο σώμα. Είναι επίσης πιθανό να θέλουμε να απομακρυνθούμε από μια κατάσταση. Να απομακρυνθούμε από τους ανθρώπους ή να κρυφτούμε. Ποιος δεν έχει νιώσει κάποια στιγμή αμηχανία και θα ήθελε να ανοίξει η γη να τον καταπιεί; 

Οι ενοχές και η ντροπή δημιουργούν δυνατές και δυσάρεστες αισθήσεις μέσα μας. Είναι πιθανό να δημιουργούν την ανάγκη μέσα μας για κατανόηση, συγχώρεση ή αποδοχή. Πώς όμως θα φτάσουμε στο σημείο στο οποίο θα μπορούμε να ζητάμε από τους άλλους αυτά που έχουμε ανάγκη; Μπορεί να είναι δύσκολο να αντιμετωπίσουμε τις ενοχές που νιώθουμε για κάτι που κάναμε, αλλά παραμένοντας ανοιχτοί στα συναισθήματά μας, μπορούμε να τα ξεπεράσουμε και τελικά να φτάσουμε σε ένα σημείο όπου μπορούμε να αρχίσουμε να επανορθώνουμε. Και αυτός είναι ο σκοπός της συναισθηματικής ενσυνειδητότητας. 

Όταν προσεγγίζουμε μια κατάσταση με ενσυνειδητότητα με μια λογική αποδοχής και μηδενικής κριτικής, αυτό μας βοηθά να να ξεφύγουμε από το να βυθιζόμαστε στα συναισθήματα ενοχής και ντροπής και να ξεκινήσουμε να αλλάζουμε τα πράγματα. Όταν μπορούμε να αναγνωρίσουμε, να αποδεχτούμε και να νιώσουμε την πηγή των ενόχων μας, έχουμε το κίνητρο να επανορθώσουμε. Μπορούμε να βρούμε τρόπους να ζητήσουμε συγνώμη όταν αυτό έχουμε ανάγκη να κάνουμε, ή να κάνουμε βήματα για να κερδίσουμε την εμπιστοσύνη και το σεβασμό που μπορεί να χάσαμε επειδή κάναμε ή είπαμε κάτι. 

Μερικές φορές τα συναισθήματα ενοχών και ντροπής ενεργοποιούνται αντανακλαστικά χωρίς να το συνειδητοποιούμε. Σε αυτές τις στιγμές, πρέπει να έχουμε επίγνωση και να παραμένουμε ανοιχτοί και με περιέργεια στα πράγματα, ώστε να μπορούμε να ξεπεράσουμε την αμυντική μας αντίδραση και να συνδεθούμε με τα βασικά μας συναισθήματα. Όσο περισσότερο σχετιζόμαστε με την εσωτερική μας εμπειρία με αυτόν τον τρόπο, τόσο πιο εύκολο είναι να βρούμε το δρόμο μας προς ένα καλύτερο μέρος. 

Διαχείριση των ενοχών και της ντροπής 

Όπως συμβαίνει με όλα τα συναισθήματα, όταν μαθαίνουμε να παρατηρούμε πως αντιδρούμε στα συναισθήματα των ενοχών και της ντροπής, είναι πιθανό να ανακαλύψουμε ότι αυτά τα συναισθήματα αλλάζουν. Δεν είναι αμετάβλητα. Μπορούν να αλλάξουν. Η παρακάτω άσκηση μπορεί να σας βοηθήσει να αυξήσετε την επίγνωση των συναισθημάτων σας και να μπορέσετε να ενισχύσετε την συναισθηματική σας ενσυνειδητότητα. 

• Σκεφτείτε μια στιγμή στην οποία αθετήσατε την υπόσχεση σας ή είπατε ή κάνατε κάτι που προκάλεσε πόνο σε κάποιον. Ή φανταστείτε να έχετε κάνει κάτι που ξέρατε ότι θα πληγώσει ένα αγαπημένο σας πρόσωπο. Ή σκεφτείτε μια πράξη που κάνατε και παραβίαζε έναν αυστηρό ηθικό κανόνα. Μπορείτε επίσης να σκεφτείτε την πιο ντροπιαστική εμπειρία που έχετε βιώσει ή να σκεφτείτε τον εαυτό σας να κάνει κάτι πολύ ντροπιαστικό. 
• Όποιο και αν είναι το σενάριο που θυμάστε, τι είναι αυτό που σας κάνει να νιώθετε στο σώμα σας; Πώς βιώνετε τα συναισθήματα σας; Ίσως να νιώθετε κάποια σωματικά συμπτώματα των ενοχών και της ντροπής. Αλλά αν παρατηρήσετε διαφορετικές αισθήσεις, αυτό είναι ένα σημάδι ότι έχετε επίγνωση των συναισθημάτων σας. Στη συνέχεια καλό είναι να ακούσετε αυτό που θέλουν να σας πούνε τα συναισθήματα σας και τι μπορεί να σας προτρέπουν να κάνετε. Με αυτό τον τρόπο μπορείτε να βελτιώσετε την ικανότητα σας να παρατηρείτε την εσωτερική σας εμπειρία και να κάνετε εποικοδομητικά βήματα για να αλλάξετε τα πράγματα στη ζωή σας που σας προκαλούν συναισθήματα ενοχών και ντροπής.