IQOS – ηλεκτρονικό τσιγάρο, παρενέργειες

IQOS - ηλεκτρονικό τσιγάρο & παρενέργειες

Τα ηλεκτρονικά τσιγάρα και οι συσκευές θέρμανσης καπνού IQOS της Philip Morris International, από το 2014 έχουν αλλάξει σταδιακά το σκηνικό χρήσης  της νικοτίνης και αποτελούν πλέον το 30% των παγκόσμιων εσόδων της Philip Morris. Το επιθετικό μαρκετινγκ τα προωθεί ως ασφαλέστερα και ως υγιέστερες εναλλακτικές λύσεις στο κάπνισμα. Έτσι λοιπόν τα προϊόντα θέρμανσης καπνού και ατμίσματος (e-cigarettes, vapes) έχουν γίνει δημοφιλή μεταξύ όσων προσπαθούν να διακόψουν το κάπνισμα, αλλά και από εκείνους που αναζητούν κάτι λιγότερο βλαβερό. Είναι όμως ασφαλέστερα από τα συμβατικά τσιγάρα, τι λένε οι μελέτες και οι γιατροί;

Για να απαντήσουμε στο ερώτημα, πρέπει να διακρίνουμε δύο κατηγορίες προϊόντων:

• Συσκευές θέρμανσης καπνού, που θερμαίνουν ράβδες καπνού με τεχνολογία επαγωγικής θέρμανσης (HTP, heated tobacco products)
• Συσκευές ατμίσματος (ηλεκτρονικά τσιγάρα), που θερμαίνουν υγρά αναπλήρωσης, τα οποία τις περισσότερες φορές περιέχουν νικοτίνη

Ηλεκτρονικά τσιγάρα ή άτμισμα

Τα ηλεκτρονικά τσιγάρα λειτουργούν θερμαίνοντας και εξατμίζοντας ένα υγρό - που συνήθως περιέχει νικοτίνη, αρωματικές ουσίες και άλλες χημικές ουσίες - για να δημιουργήσουν ένα ατμό που εισπνέουν οι χρήστες. Δεν περιέχουν πραγματικό καπνό. Ενώ αυτή η διαδικασία αποφεύγει την καύση και την παραγωγή χημικών ουσιών που περιέχονται στον καπνό του τσιγάρου, έχει τους δικούς της κινδύνους για την υγεία.

Συσκευές θέρμανσης καπνού

Οι συσκευές που θερμαίνουν τσιγάρα (ράβδους καπνού) χρησιμοποιούν τεχνολογία επαγωγικής θέρμανσης αντί της καύσης, ώστε να αποφευχθεί η παραγωγή διαφόρων τοξικών ουσιών και πίσσας. Τέτοιο παράδειγμα είναι και οι συσκευές της Nobacco. Οι συσκευές θέρμανσης καπνού λειτουργούν θερμαίνοντας τον επεξεργασμένο καπνό σε θερμοκρασία στους 350°C που είναι πολύ κάτω από την καύση (800°C+), ώστε να απελευθερωθούν ατμοί καπνού που περιέχουν νικοτίνη, αλλά χωρίς να καεί ο καπνός και χωρίς να δημιουργηθεί πίσσα, παράγοντας ένα αερόλυμα που περιέχει νικοτίνη και άλλες χημικές ουσίες.

IQOS - τι λένε οι γιατροί

Και οι δύο τύποι προϊόντων θεωρητικώς έχουν σχεδιαστεί για να παρέχουν νικοτίνη στον χρήστη, μειώνοντας παράλληλα την έκθεση σε ορισμένες από τις επιβλαβείς ουσίες που βρίσκονται στον καπνό του τσιγάρου.

Είναι τα ηλεκτρονικά τσιγάρα προτιμότερα από τα παραδοσιακά τσιγάρα; Κανείς πρέπει να λάβει υπόψιν του το εάν η σύγκριση αφορά τη συνέχιση του καπνίσματος ή την πλήρη αποχή από τα προϊόντα νικοτίνης.

Υπάρχει γενικώς μια συμφωνία, ενώ τα ηλεκτρονικά τσιγάρα δεν είναι 100% ασφαλή, είναι μάλλον λιγότερο επιβλαβή από τα συμβατικά τσιγάρα, καθώς οι περισσότερες από τις χημικές ουσίες που προκαλούν ασθένειες που σχετίζονται με το κάπνισμα απουσιάζουν και οι χημικές ουσίες που υπάρχουν ενέχουν περιορισμένο κίνδυνο. Εκτιμάται ότι τα ηλεκτρονικά τσιγάρα είναι περίπου 95% ασφαλέστερα από το κάπνισμα. Η μετάβαση από τα τσιγάρα στα ηλεκτρονικά τσιγάρα έχει συσχετιστεί με ορισμένες βελτιώσεις στην υγεία του αναπνευστικού συστήματος.

Τα παραδοσιακά τσιγάρα περιέχουν πάνω από 7.000 χημικές ουσίες, πολλές από τις οποίες είναι τοξικές και καρκινογόνες, και είναι υπεύθυνες για μια σειρά θανατηφόρων ασθενειών, συμπεριλαμβανομένου του καρκίνου του πνεύμονα, καρδιακών παθήσεων, εγκεφαλικών επεισοδίων και της χρόνιας αποφρακτικής πνευμονοπάθειας (ΧΑΠ).

Οι συσκευές θερμαινόμενου καπνού εκτιμώνται ως 19 φορές λιγότερο τοξικές από τα παραδοσιακά τσιγάρα, ενώ τα ηλεκτρονικά τσιγάρα είναι 93 φορές λιγότερο τοξικά. Ουσιαστικά, αυτό σημαίνει ότι ένα παραδοσιακό τσιγάρο ισοδυναμεί, όσον αφορά τη βλάβη στα πνευμονικά κύτταρα, με 19 ξαναγεμίσματα για μια συσκευή θερμαινόμενου καπνού και 93 ρουφηξιές ηλεκτρονικού τσιγάρου. Τα ηλεκτρονικά τσιγάρα είναι δηλαδή 5 φορές λιγότερο τοξικά από τις συσκευές θερμαινόμενου καπνού.

Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι καμία από τις τρεις εναλλακτικές λύσεις δεν έχει μηδενική τοξικότητα, αλλά η διαφορά μεταξύ των τριών είναι σαφώς σημαντική.

Εθισμός στη νικοτίνη και τοξικότητα

Καταρχήν τα περισσότερα ηλεκτρονικά τσιγάρα περιέχουν νικοτίνη, που είναι μια εξαιρετικά εθιστική ουσία. Η υψηλή περιεκτικότητα σε νικοτίνη σε ορισμένα προϊόντα ατμίσματος σημαίνει ότι οι χρήστες μπορεί στην πραγματικότητα να ξεγελιούνται, και συνολικά να καταναλώνουν περισσότερη νικοτίνη από ότι με τα παραδοσιακά τσιγάρα, αυξάνοντας τον κίνδυνο εξάρτησης και τοξικότητας.

Αναπνευστικά προβλήματα και βλάβες στους πνεύμονες

Ο ατμός του ηλεκτρονικού τσιγάρου περιέχει ένα μείγμα δυνητικά επιβλαβών ουσιών, συμπεριλαμβανομένων βαρέων μετάλλων (νικέλιο, κασσίτερος, μόλυβδος), πτητικών οργανικών ενώσεων και γνωστών καρκινογόνων ουσιών όπως φορμαλδεΰδη, ακεταλδεΰδη και ακρολεΐνη. Η εισπνοή αυτών των ουσιών μπορεί να ερεθίσει το στόμα, το λαιμό και τους αεραγωγούς, οδηγώντας σε συμπτώματα όπως βήχας και δύσπνοια.

Έχουν τεκμηριωθεί επίσης σοβαρές παρενέργειες, όπως οξεία πνευμονική βλάβη και ανάπτυξη χρόνιων αναπνευστικών ασθενειών. Η μεγάλη εξάπλωση του ηλεκτρονικού τσιγάρου το 2019 υπογράμμισε την πιθανότητα σοβαρών αναπνευστικών βλαβών που σχετίζονται με το άτμισμα (EVALI, E-cigarette Vaping-Associated Lung Injury) που συνδέεται με ορισμένα προϊόντα ατμίσματος και τη φλεγμονή που προκαλούν στους πνεύμονες.

Καρδιαγγειακές και άλλες παρενέργειες

Η νικοτίνη και άλλες χημικές ουσίες στα αερολύματα του ηλεκτρονικού τσιγάρου μπορούν να αυξήσουν τον καρδιακό ρυθμό και την αρτηριακή πίεση, συμβάλλοντας στην επιβάρυνση του καρδιαγγειακού συστήματος. Ενώ οι μακροπρόθεσμες καρδιαγγειακές επιπτώσεις του ατμίσματος είναι ακόμα υπό μελέτη, υπάρχουν ενδείξεις ότι τα ηλεκτρονικά τσιγάρα μπορούν να βλάψουν τα αγγεία, να αυξήσουν τη φλεγμονή και συνεπώς να αυξήσουν τον κίνδυνο καρδιακών παθήσεων.

Άλλες παρενέργειες περιλαμβάνουν πονοκεφάλους, ναυτία, έμετο, άγχος και ευερεθιστότητα.

Βλάβες στο DNA και καρκινογόνος δράση

Παρόλο που τα ηλεκτρονικά τσιγάρα δεν παράγουν πίσσα - την κύρια αιτία καρκίνου του πνεύμονα στους καπνιστές - εξακολουθούν να εκθέτουν τους χρήστες σε χημικές ουσίες που μπορούν να βλάψουν το DNA και να αυξήσουν τον κίνδυνο καρκίνου. Ορισμένες μελέτες έχουν διαπιστώσει ότι τα επίπεδα τοξικών και καρκινογόνων μεταβολιτών είναι χαμηλότερα στους χρήστες ηλεκτρονικών τσιγάρων από ό, τι στους καπνιστές, αλλά δεν απουσιάζουν. Ο μακροπρόθεσμος κίνδυνος καρκίνου που σχετίζεται με το άτμισμα παραμένει αβέβαιος, καθώς πολλές μορφές καρκίνου χρειάζονται δεκαετίες για να αναπτυχθούν και τα ηλεκτρονικά τσιγάρα είναι σχετικά νέα προϊόντα.

Τι προκαλεί το ηλεκτρονικό τσιγάρο χωρίς νικοτίνη

Τα ευρήματα ωθούν τους γιατρούς να πουν ότι χρειάζεται περαιτέρω έρευνα για την καλύτερη κατανόηση των μακροπρόθεσμων επιπτώσεων του ατμίσματος στην υγεία, γιατί τα ηλεκτρονικά τσιγάρα μπορεί να είναι πιο επιβλαβή από ό,τι νομίζουμε. Οι μελέτες δείχνουν ότι ορισμένες από τις επιπτώσεις των ηλεκτρονικών τσιγάρων είναι παρόμοιες με αυτές που παρατηρούνται σε τακτικούς καπνιστές και άτομα με χρόνια πνευμονοπάθεια.

Ο ατμός του ηλεκτρονικού τσιγάρου ενισχύει την παραγωγή φλεγμονωδών χημικών ουσιών και επηρεάζει αρνητικά τη δραστηριότητα των κυψελιδικών μακροφάγων, τα οποία απορροφούν και απομακρύνουν σωματίδια σκόνης, βακτήρια και αλλεργιογόνα που έχουν διαφύγει από τις άλλες γραμμές άμυνας της αναπνευστικής οδού.

Τα υγρά αναπλήρωσης ηλεκτρονικών τσιγάρων ενέχουν σημαντικούς κινδύνους για την υγεία που ποικίλλουν ανάλογα με τον τύπο γεύσης, με ορισμένες χημικές αρωματικές ουσίες να παρουσιάζουν ιδιαίτερα ανησυχητικά προφίλ τοξικότητας. Τα προϊόντα με γεύση κανέλας είναι η πιο επικίνδυνη κατηγορία. Η κινναμαλδεΰδη, η κύρια αρωματική ουσία στα προϊόντα κανέλας, έχει αναγνωριστεί ως η πιο ισχυρή κυτταροτοξική ένωση για πολλούς τύπους κυττάρων. Οι κρεμώδεις και βουτυρώδεις γεύσεις ενέχουν σημαντικούς κινδύνους λόγω της παρουσίας διακετυλίου και άλλων σχετικών ενώσεων. Οι γλυκές γεύσεις και γεύσεις καραμέλας περιέχουν συχνά αιθυλομαλτόλη, η οποία κατατάσσεται ως μία από τις πιο κυτταροτοξικές χημικές αρωματικές ουσίες.

Εργαλεία διακοπής καπνίσματος ή ένας Δούρειος ίππος;

Τα ηλεκτρονικά τσιγάρα και τα προϊόντα θέρμανσης καπνού δεν έχουν εγκριθεί ως εργαλείο διακοπής και η αποτελεσματικότητά τους σε σχέση με τις καθιερωμένες μεθόδους παραμένει υπό διερεύνηση. Έχουν δείξει ωστόσο κάποια ενθαρρυντικά αποτελέσματα ως βοήθημα διακοπής του καπνίσματος.

Ορισμένες μελέτες δείχνουν ότι οι καπνιστές που χρησιμοποιούν κιτ ατμίσματος είναι πιο πιθανό να σταματήσουν το κάπνισμα από εκείνους που χρησιμοποιούν άλλες θεραπείες αντικατάστασης νικοτίνης (φάρμακα όπως Champix, Tokovys, κα). Μεταξύ εκείνων που δεν διακόπτουν εντελώς το κάπνισμα, η μετάβαση στο άτμισμα μπορεί να μειώσει τον αριθμό των τσιγάρων που καπνίζουν και έτσι να μειώσει την έκθεση στα πιο επιβλαβή συστατικά του καπνού.

Υπάρχουν επίσης ανησυχίες ότι τα ηλεκτρονικά τσιγάρα μπορεί να χρησιμεύσουν ως προπύργιο για τον εθισμό στη νικοτίνη για τους μη καπνιστές, ιδιαίτερα τους νέους. Η ελκυστικότητα των αρωματισμένων προϊόντων και το επιθετικό μάρκετινγκ έχει οδηγήσει σε αύξηση του ατμίσματος μεταξύ των εφήβων, εγείροντας προβληματισμό για μια νέα γενιά που εθίζεται στη νικοτίνη. Η απόλαυση του ατμίσματος και η ιεροτελεστία του, δημιουργούν μια επικίνδυνη ψυχολογική παγίδα, που μπορεί να παγιδεύσει τους χρήστες στον εθισμό και να επιδεινώσουν τα ψυχολογικά προβλήματα, ιδίως μεταξύ των νέων.

Φακελάκια νικοτίνης (pouches)

Υπάρχουν επίσης και τα φακελάκια νικοτίνης (pouches, swedish snus), χωρίς καπνό, που τοποθετούνται ανάμεσα στα ούλα και τα χείλια και απελευθερώνουν νικοτίνη στο στόμα. Τα pouches αυτά περιέχουν νικοτίνη, αρωματικές ουσίες, γλυκαντικά αλλά όχι καπνό. Οι χρήστες απλώς τοποθετούν ένα φακελάκι κάτω από το χείλος τους για 25 λεπτά έως μία ώρα, επιτρέποντας στην νικοτίνη να απορροφηθεί μέσω των βλεννογόνων. Είναι διακριτικά, χωρίς να παράγουν καπνό, ατμούς ή οσμή, καθιστώντας τα χρηστικά οπουδήποτε, συμπεριλαμβανομένων των δημόσιων χώρων.

Οι πιο συχνά αναφερόμενες παρενέργειες περιλαμβάνουν ερεθισμό στο στόμα και τα ούλα, ο οποίος μπορεί να εκδηλωθεί ως πόνος, έλκη στο στόμα ή αλλοιώσεις. Οι χρήστες συχνά εμφανίζουν λόξυγκα και ναυτία, ειδικά όταν αρχίζουν να χρησιμοποιούν τα προϊόντα. Μερικά άτομα μπορεί επίσης να εμφανίσουν ερεθισμό στο στόμα ή τον λαιμό. Τα φακελάκια νικοτίνης μπορούν να προκαλέσουν σημαντικό καρδιαγγειακό στρες: να αυξήσουν την αρτηριακή πίεση και τον καρδιακό ρυθμό, οδηγώντας ενδεχομένως σε καρδιαγγειακά προβλήματα. Οι συστηματικές επιπτώσεις εκτείνονται πέρα ​​από την καρδιά, καθώς η νικοτίνη μπορεί να προκαλέσει προβλήματα στους πνεύμονες και το στομάχι, να αποδυναμώσει το ανοσοποιητικό σύστημα και να συμβάλει στη σκλήρυνση των τοιχωμάτων των αρτηριών. Μπορεί επίσης να επηρεάσει τη γονιμότητα και να παίξει ρόλο στην επιθετικότητα των υπαρχόντων καρκίνων, καθώς η έρευνα δείχνει ότι η νικοτίνη δρα ως ενεργοποιητής όγκων.

Συμπέρασμα

Κανένα προϊόν καπνού, συμπεριλαμβανομένων των ηλεκτρονικών τσιγάρων και των συσκευών θέρμανσης καπνού, δεν θεωρείται ασφαλές. Η καλύτερη επιλογή για την υγεία είναι να αποφύγετε όλες τις μορφές χρήσης καπνού και νικοτίνης. Για όσους προσπαθούν να σταματήσουν το κάπνισμα, αποδεδειγμένες μέθοδοι όπως η παροχή συμβουλών και τα εγκεκριμένα φάρμακα παραμένουν η πρώτη επιλογή, ενώ τα ηλεκτρονικά τσιγάρα να θεωρούνται μόνο ως έσχατη λύση για ενήλικες καπνιστές που έχουν αποτύχει με άλλες προσεγγίσεις.

Τα ηλεκτρονικά τσιγάρα παρουσιάζουν ένα παράδοξο, αποτελούν ένα δυνητικό εργαλείο για τη μείωση των βλαβών του καπνίσματος, αλλά ταυτόχρονα και πηγή νέων κινδύνων για την υγεία, ιδίως για τους νέους. Οι μακροπρόθεσμες επιπτώσεις του ατμίσματος στην υγεία παραμένουν αβέβαιες και απαιτείται συνεχής έρευνα για την πλήρη κατανόηση των επιπτώσεών τους.