PSSD: σεξουαλική δυσλειτουργία από SSRI
Τα SSRI και SNRI είναι τα πιο συχνά συνταγογραφούμενα αντικαταθλιπτικά φάρμακα. Χωρίς αμφιβολία, είναι πολύ χρήσιμα και σώζουν πολλούς ανθρώπους από την κατάθλιψη, ωστόσο έχουν και κάποιες πιθανές παρενέργειες. Σε αυτές περιλαμβάνονται ορισμένες παρενέργειες της σεξουαλικής λειτουργίας, όπως η μετά τα-SSRI σεξουαλική δυσλειτουργία (PSSD, Post-SSRI sexual dysfunction). Το PSSD είναι ένα ιατρογενές σύνδρομο που μπορεί να επηρεάσει άντρες και γυναίκες.
Συμπτώματα PSSD
Η έναρξη των συμπτωμάτων του PSSD συχνά ακολουθεί τη διακοπή των σεροτονινεργικών αντικαταθλιπτικών όπως τα SSRI φάρμακα και τα SNRI. Τα συμπτώματα μπορεί να περιλαμβάνουν απώλεια της libido, στυτική δυσλειτουργία, αναισθησία των γεννητικών οργάνων, ξηρότητα κόλπου, καθυστέρηση οργασμού και οργασμική ή εκσπερματική ανηδονία, αλλά και μη σεξουαλικά συμπτώματα όπως ανηδονία και απάθεια.
Δεδομένου ότι τα φάρμακα SSRI (αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης) και SNRI (αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης & νορεπινεφρίνης) συνταγογραφούνται επίσης σε πολύ νεαρούς ασθενείς, είναι σημαντικό να γνωρίζει και να προλαμβάνει τις παρενέργειές τους.
Πόσο συχνό είναι το PSSD
Αν και το PSSD αναγνωρίστηκε για πρώτη φορά επίσημα στην ιατρική βιβλιογραφία το 2006, είναι ένα σύνδρομο το οποίο έχει αρχίσει να γίνεται τελευταία γνωστό σε ασθενείς και γιατρούς, και ως εκ τούτου δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία για το θέμα. Δυστυχώς, το PSSD είναι μια ανεπαρκώς αναγνωρισμένη κατάσταση και ως αποτέλεσμα τα άτομα με PSSD συχνά διαγιγνώσκονται λανθασμένα ότι παρουσιάζουν υποτροπή της κατάθλιψης.
Το ποσοστό εμφάνισης PSSD σε διάφορες μελέτες κυμάινεται από 0,5-5,0% περίπου των ασθενών που λαμβάνουν αντικαταθλιπτικά SSRI ή SNRI.
Ποιες είναι οι αιτίες του PSSD;
Δεν είναι γνωστός ο ακριβής μηχανισμός μέσα από τον οποίο τα συγκεκριμένα αντικαταθλιπτικά μπορούν να προκαλούν PSSD και γιατί το σύνδρομο αυτό μπορεί να διαρκέσει τόσο πολύ μετά τη διακοπή των αντικαταθλιπτικών.
Θεραπεία PSSD
Δυστυχώς, επί του παρόντος, δεν υπάρχει κάποια ειδική θεραπεία για το PSSD που θεωρείται αποτελεσματική, κυρίως επειδή η αιτιολογία του είναι ακόμα ελάχιστα κατανοητή.
Yπάρχουν ορισμένα στοιχεία από μελέτες για το PSSD, σχετικά με στρατηγικές διαχείρισης:
- για τη στυτική δυσλειτουργία, την προσθήκη ενός αναστολέα PDE5 όπως το sildenafil (Viagra)
- για μειωμένη λίμπιντο, πιθανή προσθήκη ή μετάβαση σε βουπροπιόνη (Wellbutrin )
- και για τη συνολική σεξουαλική δυσλειτουργία, μετάβαση στη νεφαζοδόνη (δεν κυκλοφορούν σχετικά σκευάσματα στην Ελλάδα)
Ορισμένες μελέτες έχουν διερευνήσει τη χρήση φαρμάκων που επηρεάζουν θετικά την αναλογία ντοπαμίνης/σεροτονίνης του εγκεφάλου, όπως η βουπροπιόνη στην οποία αναφερθήκαμε παραπάνω και η βορτιοξετίνη, για πιθανή βελτίωση του PSSD.
Σε ποιο ποσοστό (αύτο)θεραπεύεται το PSSD;
Αυτό δεν είναι γνωστό. Οι ασθενείς περιγράφουν διάφορες εμπειρίες, σε άλλους το σύνδρομο παραμένει, σε άλλους εξαφανίζεται πλήρως και σε άλλους μερικώς, με το χρόνο.
Ποια αντικαταθλιπτικά φάρμακα μπορούν να προκαλέσουν PSSD;
Όλα τα SSRI και όλα τα SNRI, πρωτότυπα και γενόσημα φάρμακα.
| ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ | ΟΥΣΙΑ | ΑΝΤΙΚΑΤΑΘΛΙΠΤΙΚΑ |
|---|---|---|
| SNRI | Βενλαφαξίνη | Efexor |
| Ντουλοξετίνη | Cymbalta | |
| SSRI | Παροξετίνη | Seroxat |
| Σερτραλίνη | Zoloft | |
| Σιταλοπράμη | Seropram | |
| Εσιταλοπράμη | Cipralex | |
| Φλουοξετίνη | Ladose | |
| Φλουβοξαμίνη | Dumyrox |
Πρόληψη PSSD
Για ασθενείς που είναι σεξουαλικά ενεργοί και που κρίνεται απαραίτητο να λάβουν SSRI αντικαταθλιπτική αγωγή συνιστάται η έναρξη με φλουοξετίνη ή σερτραλίνη, καθώς οι ουσίες αυτές έχουν μικρότερη συχνότητα πρόκλησης σεξουαλικής δυσλειτουργίας. Η παροξετίνη θα πρέπει να είναι το τελευταίο SSRI που επιλέγεται, καθώς έχει τη μεγαλύτερη συχνότητα πρόκλησης σεξουαλικής δυσλειτουργίας. Εάν τελικώς επιλεγεί ένα SSRI αντικαταθλιπτικό, θα πρέπει να χορηγείται η ελάχιστη αποτελεσματική δόση για αυτό τον ασθενή, ώστε να μειωθεί ο κίνδυνος ανεπιθύμητων ενεργειών. Εάν εμφανιστούν σεξουαλικές παρενέργειες σε άτομα που λαμβάνουν SSRI, οι λύσεις περιλαμβάνουν τη μετάβαση σε ένα άλλο αντικαταθλιπτικό ή την προσθήκη ενός επικουρικού αντικαταθλιπτικού (π.χ. βουπροπιόνη).