Συναισθηματική εξάρτηση από το ChatGPT

Συναισθηματική εξάρτηση από το ChatGPT

Καθώς όλο και περισσότεροι άνθρωποι χρησιμοποιούν το ChatGPT , αρχίζουν να φαίνονται οι επιπτώσεις του. Οι επαγγελματίες ψυχικής υγείας εκφράζουν ανησυχίες για το πως χρησιμοποιείται ως εναλλακτική της ψυχοθεραπείας, καθώς υπάρχουν αναφορές που υποδηλώνουν ότι μπορεί να τροφοδοτεί ψευδαισθήσεις. Πρόσφατες μελέτες δείχνουν ότι μπορεί να αλλάζει τη δραστηριότητα του εγκεφάλου μας, συμπεριλαμβανομένου του τρόπου που σκεφτόμαστε, θυμόμαστε και λαμβάνουμε αποφάσεις.

Όπως τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, έτσι και το ChatGPT έχει σχεδιαστεί για να κάνει τους χρήστες να επιστρέφουν σε αυτό. Άρα, κινδυνεύουμε να αναπτύξουμε εξάρτηση; Η σύντομη απάντηση είναι: εξαρτάται από πολλά πράγματα. Όπως, η προσωπικότητα, η χρήση του, οι συνήθειες, οι περιστάσεις και η ψυχική υγεία. Όμως, πολλοί ειδικοί προειδοποιούν ότι όσο περισσότερο βασιζόμαστε στην τεχνητή νοημοσύνη – για δουλειά, υποστήριξη ή ακόμα και απλώς για να σκέφτεται για εμάς – τόσο πιο πιθανό είναι η φαινομενικά αθώα καθημερινή χρήση να μετατραπεί σε συναισθηματική εξάρτηση από το ChatGPT.

Στις μέρες μας παρατηρείται ότι πολλοί άνθρωποι αναπτύσσουν συναισθηματική εξάρτηση από το ChatGPT, ειδικά οι νέοι. 

 Οι άνθρωποι βασίζονται υπερβολικά στο ChatGPT. Υπάρχουν νέοι που λένε πράγματα όπως, 'Δεν μπορώ να πάρω καμία απόφαση στη ζωή μου χωρίς να πω στο ChatGPT τα πάντα. Με ξέρει, ξέρει τους φίλους μου. Θα κάνω ό,τι μου πει.' Αυτό όμως δεν ακούγεται και δεν είναι υγιές. 

Η υπερβολική εξάρτηση από το ChatGPT για τη λήψη αποφάσεων είναι ένα πολύ συνηθισμένο φαινόμενο στους νέους.

 Οι νέοι χρησιμοποιούν όλο και περισσότερο τα chatbots και συνομιλητές τεχνητής νοημοσύνης στην καθημερινότητά τους. Το 72% των εφήβων έχει χρησιμοποιήσει έναν AI συνομιλητή, σύμφωνα με μια έκθεση της Common Sense Media, με τους μισούς από τους ερωτηθέντες να εμπιστεύονται τουλάχιστον «κάπως» τις συμβουλές του συνομιλητή τους. 

Τα μικρότερα παιδιά δείχνουν να εμπιστεύονται περισσότερο τους AI συνομιλητές, με το 27% των ερωτηθέντων 13-14 ετών να λένε ότι εμπιστεύονται λίγο την τεχνολογία σε σύγκριση με το 20% των 15-17 ετών. Μέσα σε αυτούς που εμπιστεύονται τους AI συνομιλητές τους, το 23% είπε ότι τους εμπιστεύεται «πολύ» ή «πάρα πολύ» .

Ακόμα κι αν το ChatGPT δίνει εξαιρετικές συμβουλές, ακόμα κι αν δίνει πολύ καλύτερες συμβουλές από οποιονδήποτε ανθρώπινο θεραπευτή, το να αποφασίζουμε ότι θα ζήσουμε τη ζωή μας με τον τρόπο που μας λέει η AI φαίνεται κακό και επικίνδυνο. 

Το ChatGPT είναι σχεδιασμένο για να μας κρατά κολλημένους

Η δύναμη του ChatGPT έγκειται στην απλότητά του. Είναι απίστευτα εύκολο στη χρήση και εύκολο να συνομιλήσεις μαζί του σαν να είναι άνθρωπος. Ανταποκρίνεται, ενθαρρύνει και είναι τρομακτικά καλό στο να μιμείται την ανθρώπινη συζήτηση. Αυτό από μόνο του μπορεί να κάνει δύσκολο να του αντισταθείς. Αλλά είναι επίσης, αυτό που το καθιστά δυνητικά επικίνδυνο.

Εάν αυτή η δυναμική σας φαίνεται οικεία, είναι επειδή την έχουμε ξαναδεί να εκτυλίσσεται πριν με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Οι πλατφόρμες είναι σχεδιασμένες να είναι εύκολες στη χρήση, επειδή οι αλγόριθμοι βελτιστοποιούνται για να κρατούν την προσοχή μας. Η τεχνητή νοημοσύνη το πηγαίνει ακόμα παραπέρα. Δεν μας παρέχει απλώς περιεχόμενο, αλλά αλληλεπιδρά άμεσα μαζί μας. Απαντά στις ερωτήσεις μας, δεν διαφωνεί ποτέ, δεν κοιμάται ποτέ και δεν ζητά τίποτα σε αντάλλαγμα.

Όταν η διαβεβαίωση γίνεται εξάρτηση

Αυτό γίνεται ακόμη πιο περίπλοκο σε ένα θεραπευτικό πλαίσιο. Η Έιμι Σάτον, θεραπεύτρια και σύμβουλος στο Freedom Counselling, εξηγεί ότι ενώ η ψυχοθεραπεία στοχεύει να βοηθήσει τους ανθρώπους να αποκτήσουν τα εργαλεία για να διαχειρίζονται τη ζωή μόνοι τους, τα μοντέλα τεχνητής νοημοσύνης είναι σχεδιασμένα για επαναλαμβανόμενη αλληλεπίδραση.

Ξέρουμε ότι εργαλεία όπως το ChatGPT και άλλες τεχνολογίες έχουν σχεδιαστεί για να κρατούν τους χρήστες δεσμευμένους και να τους φέρνουν πίσω ξανά και ξανά, και μαθαίνουν να απαντούν με τρόπο που μας 'αρέσει'. Δυστυχώς, αυτό που μας αρέσει μπορεί να μην είναι πάντα αυτό που χρειαζόμαστε. Κάνει μια παράλληλη σύγκριση με την διαπροσωπική διαβεβαίωση.

Οι άνθρωποι μπορεί να βασίζονται στα αγαπημένα τους πρόσωπα για συνεχή επιβεβαίωση, αλλά τελικά, αυτά τα αγαπημένα πρόσωπα θέτουν όρια. Το ChatGPT δεν το κάνει.Το ChatGPT συνεχίζει να σας προσφέρει περισσότερες επιλογές για περισσότερες απαντήσεις, περισσότερες ευκαιρίες να συνεχίσετε την συνομιλία. Αυτό σημαίνει ότι δεν έχει διαπροσωπικά όρια! Είναι πάντα διαθέσιμο, πάντα έτοιμο να απαντήσει, και θα το κάνει με τρόπο σχεδιασμένο να σας κρατά δεσμευμένους.

Η ψευδαίσθηση της συντροφιάς 

Μια ακόμα επίδραση της υπερβολικής εξάρτησης από το ChatGPT πιθανόν είναι η κοινωνική απομόνωση, ιδιαίτερα για όσους είναι ήδη ευάλωτοι. Ο ψηφιακός τρόπος ζωής έχει συμβάλει σημαντικά στην παγκόσμια επιδημία μοναξιάς. 

Τώρα, το ChatGPT μας προσφέρει μια εύκολη διέξοδο. Είναι εξαιρετικά ευγενικό, δεν διαφωνεί ποτέ ή δεν ζητά τίποτα, και είναι πάντα διαθέσιμο.

Επίσης, μπορεί να είναι ιδιαίτερα επιβλαβές  για τους νεότερους χρήστες που δεν χρησιμοποιούν τα AI chatbots μόνο για βοήθεια με τα μαθήματα ή για αύξηση της παραγωγικότητας, αλλά για συμβουλές, παρηγοριά και συντροφιά. Υπάρχουν ήδη περιπτώσεις χρηστών που αναπτύσσουν έντονη συναισθηματική σύνδεση με AI συνοδούς, με κάποιες εφαρμογές να οδηγούν σε εμμονική χρήση και ψυχολογική δυσφορία. 

Η ΑΙ μπορεί να παρεμβαίνει ακόμη και στο πένθος. Υπάρχουν chatbots εκπαιδευμένα στα μηνύματα ή που μιμούνται τη φωνή ενός αποθανόντος αγαπημένου προσώπου, και προσφέρουν την υπόσχεση να μην χρειαστεί ποτέ να πουν αντίο. Αυτά τα εργαλεία δίνουν στους ευάλωτους ανθρώπους τη δυνατότητα να παραμένουν ‘σε επικοινωνία’ με αυτούς που έχουν χάσει, ενδεχομένως για πάντα. Αλλά το πένθος είναι ένα κρίσιμο κομμάτι της ανθρώπινης ανάπτυξης. Η παράκαμψη ή η επιμήκυνσή του σημαίνει ότι οι άνθρωποι μπορεί να μην έχουν ποτέ την ευκαιρία να θρηνήσουν σωστά ή να ανακάμψουν από την απώλεια.

Όταν η ΑΙ μοιάζει σαν φίλος 

Για μερικούς, ο δεσμός με την τεχνητή νοημοσύνη είναι βαθύς. Την χρησιμοποιούν για συναισθηματική υποστήριξη. Η σύνδεση που νιώθουν με το ChatGPT είναι ότι τους βοηθά να ξεπεράσουν κάποιες δυσκολίες, κρίσεις, στιγμές αμφιβολίας για τον εαυτό τους.

Υπάρχει και ένας διαφορετικός τύπος σύνδεσης, περισσότερο διανοητικός παρά συναισθηματικός, αλλά και εξίσου  βαθύς.
Το ChatGPT απαντά με τρόπο που ταιριάζει όχι μόνο στη σκέψη αλλά και στο συναισθηματικό βάθος των ερωτήσεων. Έτσι, δημιουργεί την ψευδαίσθηση της ενσυναίσθησης και της ασφάλειας. 

Ο τρόπος που απαντά το ChatGPT συχνά βοηθά τους ανθρώπους να ξεμπερδέψουν τις δικές τους σκέψεις. Αυτό που αγαπούν περισσότερο είναι πως αναδιαμορφώνει όσα προσπαθούν να πουν, μετατρέποντας τις ακατέργαστες σκέψεις σε κάτι που μπορούν να διαβάσουν ξανά και να αναγνωρίσουν ως βαθιά δικό τους.

Οι άνθρωποι αναπτύσσουν διαφορετικούς τύπους προσκόλλησης στην τεχνητή νοημοσύνη, μετρήσιμους σε δύο διαστάσεις, άγχος και αποφυγή, που επηρεάζονται από το πόσο συχνά αλληλεπιδρούν με την τεχνητή νοημοσύνη και πόσο την εμπιστεύονται.

Ψυχολογικά προειδοποιητικά σημάδια 

Η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να είναι ένα χρήσιμο εργαλείο για την ανεύρεση πληροφοριών, αλλά η δημιουργία συναισθηματικών δεσμών μαζί της είναι μια επικίνδυνη γραμμή που δεν πρέπει να ξεπεραστεί.

Τα φυσικά μας σώματα προσφέρουν δυνατότητες συν-ρύθμισης που η τεχνητή νοημοσύνη δεν διαθέτει. Για παράδειγμα, το γουργούρισμα μιας γάτας στην αγκαλιά σας μπορεί να μειώσει το άγχος, μια αγκαλιά διάρκειας έξι δευτερολέπτων μπορεί να ηρεμήσει το νευρικό σύστημα. Η σχέση συνεπάγεται αμοιβαιότητα που στην ουσία απουσιάζει στην τεχνητή νοημοσύνη.

Οι μελέτες δείχνουν ότι οι μικρές σωματικές αλληλεπιδράσεις ενισχύουν την συναισθηματική ευεξία. Η τεχνητή νοημοσύνη δεν μπορεί να το προσφέρει αυτό. Ακόμα και αν είχε φυσικό σώμα, δεν παρέχει την αυθόρμητη ανάδραση που μπορεί να δώσει ένα άλλο ζωντανό πλάσμα με τη δική του διάθεση και ιδιοσυγκρασία.

Πολλοί άνθρωποι με αγχώδη προσκόλληση στρέφονται στην τεχνητή νοημοσύνη για παρηγοριά. Αυτό μπορεί να φαίνεται πολύ καλό βραχυπρόθεσμα, η τεχνητή νοημοσύνη φαίνεται να προσφέρει επιβεβαίωση και υποστήριξη. Αλλά δεν μπορεί να αντικαταστήσει ένα ψυχοθεραπευτή, ένα φίλο, και αυτό μπορεί να είναι ιδιαίτερα επικίνδυνο αν κάποιος παλεύει με παρανοϊκές ιδέες ή ψευδαισθήσεις. 

Άλλες συνέπειες 

Πέρα από τους συναισθηματικούς κινδύνους, υπάρχει και ένα γνωστικό κόστος που πρέπει να ληφθεί υπόψη. Όσο πιο εύκολο είναι να πάρουμε απαντήσεις, τόσο λιγότερο πιθανό είναι να σκεφτόμαστε κριτικά ή να τις αμφισβητούμε.

Υπάρχουν πολλές μελέτες οι οποίες δείχνουν ότι οι άνθρωποι όλο και περισσότερο αναθέτουν όχι μόνο εργασίες αλλά και τη σκέψη τους στην ΑΙ. Και αυτό είναι σαφώς πρόβλημα για πολλούς λόγους. Ένας βασικός λόγος είναι ότι το ChatGPT δεν δίνει πάντα σωστές απαντήσεις. Γνωρίζουμε ότι είναι επιρρεπές σε λάθη. Ωστόσο, όταν είμαστε κουρασμένοι, εξουθενωμένοι ή υπερφορτωμένοι, είναι δελεαστικό να το θεωρούμε αξιόπιστο.

Αυτή η υπερβολική εξάρτηση ενέχει επίσης τον κίνδυνο της διάβρωσης της κριτικής μας σκέψης. Άρα, μπορούν οι άνθρωποι να γίνουν εξαρτημένοι από το ChatGPT; Ναι, όπως μπορούν από σχεδόν οτιδήποτε είναι εύκολο, ανταποδοτικό και πάντα διαθέσιμο. Αυτό δεν σημαίνει πως όλοι θα εμφανίσουν εξάρτηση. Αλλά σημαίνει πως αξίζει να προσέχετε πως και πόσο το χρησιμοποιείτε.

Οι κίνδυνοι της εξάρτησης από την ΑΙ 

Δεν είναι λίγοι οι άνθρωποι που είναι απομονωμένοι λόγω κάποιας σοβαρής αναπηρίας και στρέφονται  στην Τεχνητή Νοημοσύνη για συναισθηματική υποστήριξη. Αυτό όμως οδηγεί σε μεγαλύτερη εξάρτηση από τα chatbots.

Τα ζητήματα γίνονται ακόμα πιο σοβαρά αν λάβουμε υπόψη αναφορές για την AI που ενθαρρύνει τους χρήστες να προχωρήσουν σε αυτοτραυματισμό ή αυτοκτονία. Πρόσφατα άρθρα περιγράφουν πως τα AI chatbots ώθησαν ευάλωτους εφήβους και ενήλικες, συμπεριλαμβανομένων ατόμων με σχιζοφρένεια ή ψυχωσικές διαταραχές, πιο κοντά στην κρίση αντί να προσφέρουν βοήθεια.

Οι New York Times πρόσφατα ανέφεραν την περίπτωση του Eugene Torres, ενός λογιστή  42 ετών. Το chatbot του δημιούργησε μεγαλομανείς ψευδαισθήσεις, τον έπεισε να διακόψει τη φαρμακευτική του αγωγή και τις σχέσεις του, και σχεδόν τον οδήγησε να διακινδυνεύσει τη ζωή του. Σε μια ανατριχιαστική εξέλιξη, ο Torres αναφέρει ότι το ChatGPT αργότερα παραδέχτηκε ότι τον είχε χειραγωγήσει , προτείνοντάς του να αποκαλύψει την εξαπάτησή του.

Αρκετοί άνθρωποι νιώθουν ότι το ChatGPT τους βοηθά σε στιγμές κατάρρευσης, αρνητικής διάθεσης, στιγμές που αμφιβάλλουν για τον εαυτό τους.

Τεχνητή νοημοσύνη μια μεγάλη πρόκληση 

Η Τεχνητή Νοημοσύνη (ΑΙ) υπερβαίνει τα όρια όταν δίνει προτεραιότητα στην αλληλεπίδραση εις βάρος της ευημερίας. 

Για παράδειγμα, όπως όταν η ανταπόκριση χρησιμοποιείται για να κρατά τους χρήστες δέσμιους συναισθηματικά αντί να υποστηρίζει πραγματικά τις ανάγκες τους. Πολλά συστήματα ΑΙ οδηγούν  τους χρήστες σε εξάρτηση. Η μοναξιά, που αναγνωρίζεται ευρέως ως παγκόσμια επιδημία, δημιουργεί γόνιμο έδαφος για την εκμετάλλευση από την ΑΙ.  Όλοι είμαστε ευάλωτοι, αλλά ιδιαίτερα όσοι στερούνται ασφαλούς σύνδεσης ή ισχυρών κοινωνικών δεσμών, ή δεν έχουν πρόσβαση σε θεραπεία. Η ΑΙ αποτελεί μια πολύ προσιτή και φθηνή εναλλακτική αντί να πληρώσει κάποιος έναν ψυχοθεραπευτή. 

Τα παιδιά και οι έφηβοι διατρέχουν ιδιαίτερο κίνδυνο. Οι γονείς, οι φροντιστές και τα σχολεία θα πρέπει να παρέχουν τακτικά εκπαίδευση και προστασία όσον αφορά τη χρήση της ΑΙ.