Καταστροφολογία

Καταστροφολογία

Στη ρίζα των περισσότερων διαταραχών άγχους είναι η σκέψη του "τι θα συνέβαινε αν". Καθώς το 90% των αρνητικών σκέψεων δεν είναι πραγματικότητα, αυτό δεν μας σταματά από το να φτιάχνουμε τα χειρότερα σενάρια. Οι αρνητικές σκέψεις μας κάνουν να νιώθουμε συνέχεια σε κατάσταση πανικού.  Έχουμε να αντιμετωπίσουμε τη μια καταστροφή μετά την άλλη. Έτσι, ποτέ δεν σταματάτε να δούμε αν οι ίδιες οι σκέψεις μας είναι το πρόβλημα. Αλλά γιατί κάποιοι άνθρωποι είναι επιρρεπείς στην καταστροφολογία και κάποιοι άλλοι βλέπουν τα πράγματα πιο χαλαρά;

Τι είναι η καταστροφολογία;

Η καταστροφολογία συμβαίνει όταν ένα άτομο υποθέτει ότι το χειρότερο σενάριο θα βγει αληθινό. Γενικά, περιλαμβάνει την πεποίθηση ότι κάποιος είναι σε πιο δύσκολη θέση από το φυσιολογικό. Τις περισσότερες φορές, οι άνθρωποι λανθασμένα υπερβάλλουν με τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν.

Η καταστροφολογία μοιάζει πολύ με μια χιονοστιβάδα. Ξεκινά αργά, και κλιμακώνεται με μια μεγαλύτερη σκέψη, που στη συνέχεια προκαλεί μια κατάσταση πανικού. Για παράδειγμα, μπορεί να ανησυχείτε για ένα αρνητικό σχόλιο του εργοδότη σας. Στη συνέχεια, αρχίζετε να σκέφτεστε ότι θα σας απολύσει. Έτσι, αρχίζετε να ανησυχείτε για το πως θα βρείτε άλλη δουλειά. Ξαφνικά φαντάζεστε ότι θα μείνετε χωρίς εισόδημα και σπίτι. Πριν το καταλάβετε, ξεκινά μια κρίση πανικού. Η καρδιά σας χτυπά δυνατά και δεν μπορείτε να αναπνεύσετε. Όλα αυτά προέρχονται από την σκέψη για το αρνητικό σχόλιο του εργοδότη σας, το οποίο προφανώς δεν θυμάται πλέον.

Στην πλειοψηφία των περιπτώσεων, το χειρότερο σενάριο δεν θα γίνει ποτέ πραγματικότητα. Ακόμη και αν αυτό συμβεί, υποτιμούμε την ικανότητα που έχουμε να αντιμετωπίσουμε μια κατάσταση. Υποθέτουμε το χειρότερο για τον εαυτό μας και δεν πιστεύουμε ότι έχουμε την ικανότητα να αντιμετωπίσουμε τις δυσκολίες.

Τι προκαλεί την καταστροφολογία;

Η καταστροφολογία υιοθετείται ως τρόπος σκέψης λόγω εμπειριών της παιδικής ηλικίας. Για παράδειγμα, εάν ένας γονιός ήταν αγχώδης, δραματικός, αντιδρούσε με υπερβολική ανησυχία, ένα παιδί θα εσωτερικεύσει ασυνείδητα αυτή την σταση, και θα αντιδρά με τον ίδιο τρόπο απέναντι στις δυσκολίες ή την αβεβαιότητα.

Στις αιτίες της καταστροφολογίας συχνά υπάρχει επίσης ο φόβος και η χαμηλή αυτοεκτίμηση. Πιστεύουμε ότι δεν μπορούμε να αντιμετωπίσουμε τα προβλήματα και νιώθουμε αβοήθητοι. Ή ένα παιδί μπορεί να έχει βιώσει πραγματικά δύσκολες καταστάσεις. Ένας αλκοολικός πατέρας, η ανεργία των γονιών, όλα αυτά μπορεί να πληγώνουν βαθιά ένα παιδί, με αποτέλεσμα να βλέπει τη ζωή ως τρομακτική και επικίνδυνη. Ή μπορεί οι γονείς να ήταν τελειομανείς και έκριναν αυστηρά κάθε λάθος τους.

Ακόμη και όταν συμβούν καλά πράγματα σε αυτά τα άτομα, έχουν την τάση να περιμένουν μια επικείμενη καταστροφή, λένε "Δεν συμβαίνουν όμορφα πράγματα σε ανθρώπους σαν εμένα". Σε κάποιες περιπτώσεις, πραγματικά δημιουργούν την δική τους αρνητική πραγματικότητα ασυνείδητα.

Εγκέφαλος και καταστροφολογία

Τα τραυματικά γεγονότα του παρελθόντος διαστρεβλώνουν την ικανότητα να αξιολογούμε με ακρίβεια τις επικείμενες απειλές. Αν έχετε την τάση να δημιουργείτε καταστροφολογικά σενάρια στις δυσκολίες της καθημερινότητας, είναι χρήσιμο να γνωρίζετε ότι ο εγκέφαλός σας βοηθά να το κάνετε αυτό. Τα τμήματα του εγκεφάλου που ανιχνεύουν τον κίνδυνο, οργανώνουν τις αντιδράσεις του σώματος, και είναι τα συστήματα που μας προστατεύουν. Όμως, όταν μια τραυματική εμπειρία έχει συμβεί στο παρελθόν, ο ιππόκαμπος είναι γνωστό ότι συρρικνώνεται κατά 8-12%, πράγμα που έχει αρνητική επίδραση στην ικανότητα του ατόμου να διαχωρίζει τις εμπειρίες του παρελθόντος και του παρόντος.

Ο θάλαμος είναι μια περιοχή στο μεταιχμιακό σύστημα του εγκεφάλου που μετατρέπει όλες τις αντιλήψεις μας σε συμπεράσματα για όσα συμβαίνουν γύρω μας. Από εκεί, οι αισθήσεις μεταδίδονται σε δύο κατευθύνσεις: στην αμυγδαλή και στο μετωπιαίο λοβό, όπου φτάνουν στη συνειδητή επίγνωση. Σκεφτείτε ότι η αμυγδαλή είναι σαν τον ανιχνευτή καπνού. Η δουλειά της είναι να ανιχνεύει τα σήματα που έχουν σχέση με την επιβίωση και την ευεξία μας.

Η αμυγδαλή λειτουργεί γρήγορα και αυτόματα, και πάντα ελέγχει για πιθανές καταστροφές. Αν η αμυγδαλή ανιχνεύσει μια απειλή, στέλνει μήνυμα στον εγκέφαλο να απελευθερώσει τις ορμόνες του στρες για την αντίδραση ολόκληρου του σώματος. Πριν κάνουμε μια λογική σκέψη για μια κατάσταση, το σώμα μας κάνει προετοιμασία για να μετριάσει κάθε πιθανή καταστροφή.

Αντιμετώπιση καταστροφολογίας

Αν η καταστροφολογία επηρεάζει τη ζωή σας, υπάρχουν τρόποι να την αντιμετωπίσετε.

1. Πως μάθατε να περιμένετε το χειρότερο

Η επιλογή της καταστροφολογίας δεν είναι τυχαία. Είναι μια εκμαθημένη συμπεριφορά. Αναρρωτηθείτε, πώς και πότε την μάθατε; Κάντε μια αναδρομή στην προέλευση αυτού του τρόπου σκέψης και στην αίσθηση ότι πάντα έρχεται μια επικείμενη καταστροφή. Αυτές οι ιστορίες μπορεί να είναι επώδυνες. Αλλά μόνο αν τις αναγνωρίσετε θα καταφέρετε να αλλάξετε τρόπο σκέψης.

2. Μάθετε να αμφιβάλλετε για τα λανθασμένα δεδομένα

Ένας από τους τρόπους για να αντιμετωπίσετε την καταστροφολογία είναι να αναλύσετε λογικά τα δεδομένα που συλλέγετε για να αποδείξτε την επικείμενη καταστροφή. Σε ποιες ενδείξεις εστιάζετε και σας λένε ότι θα συμβεί το χειρότερο; Υπάρχουν καταστάσεις, άνθρωποι ή προκλήσεις που υποκινούν αυτή την προσδοκία της καταστροφής;

Εξερευνήστε τι πραγματικά είναι αυτό που αποφεύγετε. Δεν είναι λίγοι οι άνθρωποι που υποκύπτουν στην "ανάλυση παράλυση" απλά για να αποφύγουν μια δύσκολη απόφαση ή να αποτρέψουν να αποκαλύψουν ότι δεν γνωρίζουν κάτι.

Πολλές φορές η καταστροφολογία είναι ένας τρόπος σκέψης που με διάφορες συνδέσεις κάνει προσπάθεια να σας πείσει ότι όλα όσα σκέφτεστε είναι πραγματικότητα.

3. Μάθετε να ελέγχετε την καταστροφολογική σας σκέψη

Δεν είναι λίγοι οι άνθρωποι που κάνουν προσπάθεια να καλύψουν την καταστροφολογική τους σκέψη με ψεύτικη θετικότητα. Αλλά αυτή η ακραία εναλλακτική μονάχα ενισχύει το φόβο που θέλουν να αποφύγουν. Αυτό που πρέπει να θυμάστε είναι ότι έχετε τον έλεγχο της σκέψης σας.

Περίπου το 80% των αισθήσεων περνούν από το σώμα στον εγκέφαλο, και όχι από τον εγκέφαλο στο σώμα. Έτσι, αν θέλετε να μετριάσετε την καταστροφολογία, πρέπει να αναγνωρίζετε τις αισθήσεις του σώματος. Πολλές φορές κάνουμε προσπάθεια μονάχα να αλλάξουμε σκέψη χωρίς να αλλάζουμε την σωματική μας κατάσταση.

Οι ασκήσεις αναπνοών, ο χρόνος στη φύση, και η κατανόηση των συναισθημάτων συμβάλλουν στην ισορροπημένη αντίληψη. Επιτρέπουν στο παρασυμπαθητικό νευρικό σύστημα να μας ηρεμεί, και ρίχνουν τα επίπεδα τη κορτιζόλης, της ορμόνης του στρες. Όταν ο εγκέφαλος μας γνωρίζει την συναισθηματική μας κατάσταση, εκκρίνει νευροδιαβιβαστές που ηρεμούν την αμυγδαλή.

4. Διαχωρίστε τους φόβους που έχουν τις ρίζες τους στην πραγματικότητα από αυτούς που κατασκευάζετε

Για μερικούς ανθρώπους, μια από τις προκλήσεις της καταστροφολογίας είναι ότι ο φόβος τους μπορεί να μετατραπεί σε αληθινή εμπειρία. Όταν κάποιος έχει βιώσει μια τραυματική εμπειρία ή μια δυσκολία, τα τρομακτικά συμπεράσματα δεν μοιάζουν τόσο αβάσιμα, ακόμη και αν είναι ακραία. Οι αναμνήσεις από αυτές τις πραγματικές εμπειρίες μπορεί να οδηγούν στη γενίκευση των επίφοβων αρνητικών συνεπειών. Έτσι, ενισχύουν το άγχος. Όλα αυτά εντείνουν το συμπέρασμα ότι δεν έχει κάποιος τη δύναμη να αλλάξει μια κατάσταση.

Αυτές τις στιγμές, είναι ζωτικής σημασία κάποιος να διαχωρίζει τις αλήθειες από το παρελθόν από τα καταστροφολογικά σενάρια. Είναι σημαντικό να υπενθυμίζετε στον εαυτό σας ότι έχετε την αντοχή να τα καταφέρετε. Αλλάξτε τις περιοριστικές σας πεποιθήσεις που αφορούν το πόσο έλεγχο έχετε ή δεν έχετε σε μια κατάσταση.

Πώς μπορώ να περιορίσω την καταστροφολογία;

Όλοι μας υποκύπτουμε στην καταστροφολογία κάποιες στιγμές. Ωστόσο, αν αυτός ο τρόπος σκέψης παρεμβαίνει στην καθημερινότητά σας υπάρχουν κάποιοι τρόποι για να την περιορίσετε.

• Ψυχοθεραπεία: η ψυχοθεραπεία θα σας βοηθήσει να φτάσετε στη ρίζα της καταστροφολογίας σας. Επίσης, οι θεραπευόμενοι μαθαίνουν να προσαρμόζουν τον τρόπο σκέψης τους ώστε να είναι πιο λογικός.
• Ενσυνειδητότητα: η ενσυνειδητότητα βοηθά τους ανθρώπους να εκτιμούν την παρούσα στιγμή. Ο καθένας μπορεί να ενισχύσει την ενσυνειδητότητα μέσα από το διαλογισμό, την επαφή με τη φύση.
• Φαρμακευτική αγωγή: αν ένας άνθρωπος κάνει καταστροφολογικές σκέψεις και έχει κάποιο θέμα ψυχικής υγείας, η φαρμακευτική αγωγή είναι μια επιλογή. Τα αντικαταθλιπτικά ή/και τα ηρεμιστικά όπως το Xanax, βοηθούν σε συνδυασμό με την ψυχοθεραπεία στις πιο βαριές περιπτώσεις.

Την επόμενη φορά που θα κάνετε μια καταστροφολογική σκέψη, να θυμάστε ότι μπορείτε να διαχειριστείτε οτιδήποτε και αν προκύψει. Ακόμη και τα χειρότερα σενάρια έχουν λύσεις. Να βλέπετε τα πράγματα ρεαλιστικά. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι μπορείτε να τα καταφέρετε. Φυσικά, καλό είναι να αναρωτιέστε αν οι σκέψεις σας είναι αληθινές ή υπερβολικές.

Τι είναι αυτό που σας ενοχλεί πραγματικά; Όταν φτάσετε στην ρίζα του προβλήματος και έτσι θα κατανοήσετε την ανησυχία σας.