Διαταραχή μετατραυματικού στρες: συμπτώματα, αιτίες, θεραπεία

Διαταραχή Μετατραυματικού Στρες

Οι άνθρωποι πολύ συχνά χρησιμοποιούν τη λέξη “τραυματικό” για να περιγράψουν ένα ψυχοπιεστικό γεγονός στη ζωή τους. Όμως το ψυχικό τραύμα είναι μια συναισθηματική απόκριση σε ένα υπερβολικά αρνητικό γεγονός.

Ορισμός ψυχικού τραύματος

Σύμφωνα με τα διαγνωστικά κριτήρια DSM-5 το μετατραυματικό στρες προκαλείται από τα ακόλουθα τραυματικά γεγονότα:

• Έκθεση σε απειλητικές για τη ζωή καταστάσεις (πχ φωτιά, σεισμός, ληστεία, κα)
• Σοβαρό τραυματισμό (ατυχύματα, δυστυχήματα, τροχαία)
• Σεξουαλική κακοποίηση (βιασμός), παρενόχληση

Την έκθεση σε μία ή περισσότερες από τις ακόλουθες καταστάσεις, στις οποίες ένα άτομο:

• Βιώνει άμεσα ένα τραυματικό γεγονός
• Είναι μάρτυρας ενός τραυματικού γεγονότος σε ένα άλλο άτομο
• Μαθαίνει ότι ένα τραυματικό γεγονός συνέβη σε ένα στενό μέλος της οικογένειας ή φίλο (που η ζωή του απειλήθηκε άμεσα)
• Βιώνει επαναλαμβανόμενη ή υπερβολική έκθεση στις δυσάρεστες λεπτομέρειες του τραυματικού γεγονότος

Σημάδια που δείχνουν ότι κάποιος έχει βιώσει ένα τραυματικό γεγονός

Τα σημάδια εξαρτώνται από την κάθε περίπτωση. Ακόμη και αν είστε πολύ κοντά με ένα άτομο μπορεί να μην έχετε παρατηρήσει τα συμπτώματα του τραύματος. Ένα άτομο μπορεί να νιώθει αποκομμένο , για παράδειγμα, και να μην αποκρίνεται σε ερωτήσεις ή σχόλια ,σαν να μην είναι εκεί.

Τα σημάδια που δείχνουν ότι ένα άτομο έχει υποστεί κάποιο τραυματικό γεγονός περιλαμβάνουν:

• Ανησυχία, η οποία εμφανίζεται με τη μορφή ευερεθιστότητας, δυσκολίας στη συγκέντρωση, εναλλαγές στη διάθεση, νυχτερινούς τρόμους ή κρίσεις πανικού.
• Συναισθηματικά ξεσπάσματα όπως ο θυμός ή η θλίψη.
• Τα σωματικά συμπτώματα μπορεί να εκδηλώνονται με τη μορφή ταχυπαλμίας, κόπωσης ή λήθαργου.

Συμπτώματα διαταραχής μετατραυματικού στρες

Τα συμπτώματα της διαταραχής μετατραυματικού στρες μπορεί να ξεκινήσουν μέσα σε ένα μήνα από το τραυματικό γεγονός, αλλά μερικές φορές μπορεί να εμφανιστούν και χρόνια αργότερα. Αυτά τα συμπτώματα προκαλούν προβλήματα στη κοινωνική ζωή, στη δουλειά και στις σχέσεις. Μπορεί να παρεμβαίνουν στην ικανότητα ενός ατόμου να ανταπεξέλθει στην καθημερινότητα του.

Τα συμπτώματα της διαταραχής μετατραυματικού στρες περιλαμβάνουν δυσάρεστες αναμνήσεις, αποφυγή, αρνητικές αλλαγές στον τρόπο σκέψης και στη διάθεση , σωματικές και συναισθηματικές αλλαγές. Τα συμπτώματα ποικίλουν από άτομο σε άτομο.

Δυσάρεστες αναμνήσεις

Τα συμπτώματα των δυσάρεστων αναμνήσεων μπορεί να περιλαμβάνουν:

• Επίμονες, ανεπιθύμητες αναμνήσεις του τραυματικού γεγονότος
• Αναβίωση του τραυματικού γεγονότος ακόμη και αν αυτό συμβαίνει ξανά (αναδρομές)
• Έντονα όνειρα ή εφιάλτες για το τραυματικό γεγονός
• Έντονο συναισθηματικό στρες ή σωματικές αντιδράσεις σε ότι σας υπενθυμίζει το τραυματικό γεγονός

Αποφυγή

Συμπτώματα της αποφυγής περιλαμβάνουν:

• Προσπάθεια αποφυγής των σκέψεων ή των συζητήσεων για το τραυματικό γεγονός
• Αποφυγή τοποθεσιών, δραστηριοτήτων ή ανθρώπων που σας υπενθυμίζουν το τραυματικό γεγονός

Αρνητικές αλλαγές στον τρόπο σκέψης και στη διάθεση

Τα συμπτώματα των αρνητικών αλλαγών στη σκέψη και στη διάθεση μπορεί να περιλαμβάνουν:

• Αρνητικές σκέψεις για τον εαυτό σας, τους άλλους ανθρώπους ή για τον κόσμο
• Απελπισία για το μέλλον
• Προβλήματα μνήμης , όπως το να μην θυμάστε σημαντικές λεπτομέρειες του τραυματικού γεγονότος
• Δυσκολία στη διατήρηση στενών σχέσεων
• Νιώθετε αποκομμένοι από την οικογένεια και τους φίλους
• Απώλεια ενδιαφέροντος για δραστηριότητες που πριν απολαμβάνατε
• Δυσκολία στην εμπειρία θετικών συναισθημάτων

Σωματικές και συναισθηματικές αλλαγές

Τα συμπτώματα στις σωματικές και συναισθηματικές αντιδράσεις μπορεί να περιλαμβάνουν:

• Τρομάζετε εύκολα
• Είστε πάντα σε εγρήγορση
• Έχετε αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές
• Δυσκολίες στον ύπνο
• Δυσκολία στη συγκέντρωση
• Ευερεθιστότητα, ξεσπάσματα θυμού ή επιθετική συμπεριφορά
• Νιώθετε ενοχές ή ντροπή

Παράγοντες κινδύνου

Η έκθεση σε ένα τραυματικό γεγονός είναι ο αιτιολογικός παράγοντας της διαταραχής μετατραυματικού στρες , αλλά υπάρχουν και άλλοι παράγοντες που συμβάλλουν στην εμφάνισή της.

Οι άνθρωποι που βιώνουν κάποιο τραυματικό γεγονός δεν εμφανίζουν όλοι διαταραχή μετατραυματικού στρες.

Γενετικοί παράγοντες

Οι μελέτες δείχνουν ότι υπάρχουν γενετικοί παράγοντες που συμβάλλουν στην εμφάνιση ψυχικών διαταραχών όπως η σχιζοφρένεια, η διπολική διαταραχή, η μείζονα καταθλιπτική διαταραχή και η διαταραχή μετατραυματικού στρες.

Υπάρχουν γενετικοί δείκτες που μελετώνται για το ρόλο τους στην εμφάνιση της διαταραχής μετατραυματικού στρες όπως τα γονίδια που συνδέονται με τον άξονα υποθαλάμου-υπόφυσης-επινεφριδίων.

Επίσης ερευνάται ο υποδοχέας των ρετινοειδών (RORA) που έχει νευροπροστατευτική δράση, και βοηθά στην προστασία των νευρώνων και της γλοίας από την νευροεκφυλιστική δράση του οξειδωτικού στρες.

Κοινωνικοί παράγοντες

Η έλλειψη κοινωνικής υποστήριξης, είναι σημαντικός παράγοντας κινδύνου. Οι άνθρωποι με περιορισμένες επιλογές κοινωνικής υποστήριξης έχουν υψηλότερο κίνδυνο να εμφανίσουν διαταραχή μετατραυματικού στρες. Μετά από ένα τραυματικό γεγονός, η ανάγκη για ασφάλεια είναι ουσιαστική για την διαδικασία της υγιούς επούλωσης.

Οι άνθρωποι που γενικά χρησιμοποιούν την αποφυγή ως μηχανισμό αντιμετώπισης είναι λιγότερο πιθανό να ζητήσουν υποστήριξη ή να διατηρήσουν υγιείς σχέσεις μετά από ένα τραυματικό γεγονός. Οι άνθρωποι που γενικά απομονώνονται για να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις έχουν υψηλότερο κίνδυνο να εμφανίσουν διαταραχή μετατραυματικού στρες.

Βιολογικοί και νευρολογικοί παράγοντες

Η διαταραχή μετατραυματικού στρες δεν εμφανίζεται σε όλους τους ανθρώπους που βιώνουν κάποιο τραυματικό γεγονός. Η διαταραχή μετατραυματικού στρες, μαζί με άλλες καταστάσεις όπως η μείζονα κατάθλιψη, συνδέεται με μειωμένο όγκο του εγκεφάλου, ειδικά στον προμετωπιαίο φλοιό. Οι μελέτες έχουν δείξει ότι ο μειωμένος όγκος συνδέεται με υψηλότερες πιθανότητες εκδήλωσης  άγχους.

Κατανοώντας ότι η συναισθηματική επίδραση του τραύματος μπορεί να δρα αθροιστικά, είναι πιο εύκολο να κατανοήσουμε πως η διαταραχή μετατραυματικού στρες μπορεί να είναι ένας παράγοντας κινδύνου για κάποιον που βιώνει ένα τραυματικό γεγονός.

Άλλοι παράγοντες

Ένας άλλος παράγοντας που συμβάλλει στην εμφάνιση της διαταραχής μετατραυματικού στρες μετά από ένα τραυματικό γεγονός είναι η εμπειρία ενός τραύματος του παρελθόντος. Η επίδραση του τραύματος έχει αθροιστική δράση. Αυτό σημαίνει ότι κάποιος που έχει βιώσει τα συμπτώματα της διαταραχής μετατραυματικού στρες στο παρελθόν μπορεί να τα εμφανίσει ξανά μετά από ένα επακόλουθο τραύμα.

Αν κάποιος έχει κάποια ψυχική διαταραχή πριν το τραυματικό γεγονός αυτό μπορεί να είναι παράγοντας κινδύνου για την διαταραχή μετατραυματικού στρες. Έχει αποδειχθεί ότι οι υπάρχουσες διαταραχές της διάθεσης και οι αγχώδεις διαταραχές μπορεί να είναι παράγοντες κινδύνου.

Οι ψυχοπιεστικές καταστάσεις είναι επίσης παράγοντας κινδύνου. Όταν κάποιος βιώνει έντονο στρες όπως σε περιπτώσεις διαζυγίου, οικονομικών δυσκολιών, άγχος στη δουλειά ή με την διαπαιδαγώγηση των παιδιών , τότε αυξάνονται οι πιθανότητες εμφάνισης της διαταραχής μετατραυματικού στρες.

Τα έντονα γεγονότα όπως η μαρτυρία ενός θανάτου ή τα περιστατικά βίας αποτελούν παράγοντες κινδύνου. Όταν κάποιος βιώνει σωματικό πόνο εξαιτίας ενός τραύματος , όπως η σεξουαλική κακοποίηση, ο κίνδυνος για διαταραχή μετατραυματικού στρες είναι υψηλότερος, καθώς ο σωματικός πόνος αποτελεί  υπενθύμιση του τραυματικού γεγονότος.

Θεραπεία διαταραχής μετατραυματικού στρες

Φαρμακευτική αγωγή

Αν και δεν υπάρχουν απολύτως εξειδικευμένα φάρμακα για τη διαταραχή μετατραυματικού στρες, υπάρχουν πολλά φάρμακα που χρησιμοποιούνται για την θεραπεία των διαταραχών της διάθεσης και των αγχωδών διαταραχών που είναι βοηθητικά στη διαχείριση των συμπτωμάτων της διαταραχής μετατραυματικού στρες.

Τα αντικαταθλιπτικά SSRIs (επιλεκτικοί αναστολείς της επαναπρόσληψης της σεροτονίνης) είναι φάρμακα που χορηγούνται για την κατάθλιψη και το άγχος. Συχνά παραδείγματα SSRIs που χρησιμοποιούνται για τη διαταραχή μετατραυματικού στρες περιλαμβάνουν:

• Την σερτραλίνη
• Την παροξετίνη
• Την φλουοξετίνη

Επίσης οι επιλεκτικοί αναστολείς της επαναπρόληψης της σεροτονίνης-νορεπινεφρίνης (SNRIs) χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία της κατάθλιψης. Περίπου το 50% των ανθρώπων με διαταραχή μετατραυματικού στρες έχουν μείζονα κατάθλιψη.  Η βενλαφαξίνη (SNRIs) είναι αποτελεσματική στη θεραπεία της διαταραχής μετατραυματικού στρες.

Υπάρχουν και άλλα φάρμακα όπως τα άτυπα αντιψυχωσικά και οι αντιυπερτασικοί α-αναστολείς που χρησιμοποιούνται για την μείωση των συμπτωμάτων της διαταραχής μετατραυματικού στρες.

Κάθε άτομο αντιδρά διαφορετικά στην φαρμακευτική αγωγή. Χρειάζεται λίγος χρόνος μέχρι να βρείτε τι ακριβώς σας ταιριάζει. Η φαρμακευτική αγωγή είναι μέρος της θεραπείας και πρέπει να σας παρακολουθεί στενά ένας ψυχίατρος.

Αν παρατηρήσετε αλλαγές κατά τη λήψη της φαρμακευτικής σας αγωγής, μπορεί να είναι παρενέργειες που περιλαμβάνουν:

• Υπνηλία
• Αϋπνία
• Ναυτία
• Διάρροια
• Νευρικότητα
• Αναστάτωση
• Ζαλάδα
• Πονοκέφαλο
• Αλλαγές στη σεξουαλική σας λειτουργία

Ψυχοθεραπεία

Υπάρχουν πολλές ψυχοθεραπευτικές τεχνικές που μπορεί να χρησιμοποιήσει ένας ψυχοθεραπευτής για την θεραπεία της διαταραχής μετατραυματικού στρες. Στην ψυχοθεραπεία μπορείτε να μιλήσετε ανοιχτά σε ασφαλές μέρος για όσα σκέφτεστε, αισθάνεστε, τα συμπτώματά σας και ότι άλλο σας απασχολεί. Με τη βοήθεια του ψυχοθεραπευτή σας θα μπορέσετε να αναγνωρίσετε όσα σας απασχολούν και να διαχειριστείτε τα συμπτώματα.

Στην ψυχοθεραπεία επικεντρώνεστε στο πως αντιλαμβάνεστε το τραυματικό γεγονός και πως αντιμετωπίζετε το συναισθηματικό και το ψυχικό κομμάτι της εμπειρίας σας. Μαζί με τον ψυχοθεραπευτή επεξεργάζεστε το τραυματικό γεγονός και ανακαλύπτετε σε ποια σημεία έχετε κολλήσει. Αυτά τα σημεία είναι συγκεκριμένες σκέψεις που σχετίζονται με το τραύμα και δεν επιτρέπουν την ανάρρωσή σας.

EMDR

Η απευαισθητοποίηση και επανεπεξεργασία μέσω οφθαλμικών κινήσεων (EMDR) είναι μια εξαιρετικά αποτελεσματική ψυχοθεραπευτική προσέγγιση. Αυτή η μορφή ψυχοθεραπείας εφαρμόζεται σε όσους έχουν επιβιώσει από κάποιο τραύμα, ειδικά σε ανθρώπους με συμπτώματα διαταραχής μετατραυματικού στρες. Αυτή η τεχνική μέσω της κίνησης των ματιών βοηθά στην επεξεργασία δύσκολων αναμνήσεων, σκέψεων, και συναισθημάτων που σχετίζονται με το τραύμα.

Βελονισμός

Ο βελονισμός αφορά την είσοδο βελονών σε συγκεκριμένα σημεία στο σώμα ώστε να αποκατασταθεί η ροής της ενέργειας στο σώμα και έτσι να ανακουφιστείτε από τα συμπτώματα που αντιμετωπίζετε. Είναι μια συμπληρωματική μέθοδος που βοηθά στην ανακούφιση του άγχους και της ανησυχίας.