Incel – τι σημαίνει;

Incel - Ίνσελ κουλτούρα

Η εφηβεία είναι μια περίοδος έντονης ευαλωτότητας, όπου η ανάγκη για αποδοχή, η διαμόρφωση ταυτότητας και η εμπειρία της απόρριψης συχνά διασταυρώνονται με το ψηφιακό περιβάλλον. Σε αυτό το πλαίσιο, η incel ιδεολογία μπορεί να λειτουργήσει ως ένας απλουστευτικός φακός που υπόσχεται εξήγηση για τον πόνο, αλλά τελικά παγιώνει τη ντροπή, τον θυμό και την αποξένωση.

Τι σημαίνει Incel

Ο όρος incel προέρχεται από το “involuntary celibate” (ακούσια εργένης), περιγράφοντας ανθρώπους που αισθάνονται ότι ακούσια στερούνται ρομαντικών ή σεξουαλικών σχέσεων.

Στο διαδίκτυο, ο όρος έχει συχνά συνδεθεί με μισογυνιστικές τάσεις και με μια ντετερμινιστική ιδέα ότι «τίποτα δεν μπορεί να αλλάξει». Για έναν έφηβο που βιώνει ντροπή ή επαναλαμβανόμενη απόρριψη, τέτοιες ιδεολογίες μπορεί να μοιάζουν παρηγορητικές επειδή προσφέρουν μια συνεκτική ιστορία: «δεν φταις εσύ, φταίνε οι άλλοι». Όμως αυτή η εξήγηση, ενώ προσωρινά ανακουφίζει, κλιμακώνει την εσωτερικευμένη ντροπή σε θυμό και απομόνωση, καθηλώνοντας τον έφηβο σε μια άκαμπτη αφήγηση χωρίς προοπτική αλλαγής.

Ο όρος incel πρωτοεμφανίστηκε το 1993 και ήρθε ξανά στην επικαιρότητα, μέσα από τη σειρά Adolescence του Netflix, που αναφέρεται σε φαινόμενα βίας προς τις γυναίκες, στους ανήλικους.

Γονίδια, βιολογική πυραμίδα, Chad, Stacy

Στον πυρήνα της ιδεολογίας incel είναι η έννοια μιας ιεραρχίας που βασίζεται στην εξωτερική εμφάνιση και που ουσιαστικά καθορίζει τις κοινωνικές και σεξουαλικές σχέσεις. Αυτή η ιεραρχία τοποθετεί εξαιρετικά ελκυστικούς άνδρες και γυναίκες στην κορυφή της πυραμίδας, που αναφέρονται ως "Chad" και "Stacy" αντίστοιχα, ενώ οι incels καταλαμβάνουν το τελευταίο σκαλί.

• Chads: μυώδεις, όμορφοι, δημοφιλείς άντρες που υποτίθεται ότι κοιμούνται με πολλές γυναίκες
• Stacys: όμορφες γυναίκες με καμπύλες και μεγάλο στήθος που αυτόματα διεγείρουν σεξουαλικά τους άντρες.
• Beckys: «μέτριες» γυναίκες. Οι γυναίκες γενικά αναφέρονται και με όρους όπως "femoids" ή FHO (Female Humanoid Organism = Γυναικείος Ανθρωποειδής Οργανισμός).

Ένα θεμελιώδες δόγμα της ιδεολογίας του incel είναι ο βιολογικός ντετερμινισμός, που συχνά αναφέρεται ως το «μαύρο χάπι». Αυτή η πεποίθηση υποστηρίζει ότι γενετικοί παράγοντες προκαθόρισαν την αδυναμία τους να δημιουργήσουν σχέσεις, χωρίς να έχουν καμία δύναμη να αλλάξουν την κατάστασή τους. Πολλοί incels πιστεύουν ότι οι γυναίκες έλκονται κυρίως από έναν μικρό αριθμό γενετικά ανώτερων ανδρών, αφήνοντας τους "γενετικά κατώτερους" incel αποκλεισμένους από τη δεξαμενή γνωριμιών.

Οι Incel πιστεύουν λοιπόν ότι η έλλειψη ικανότητας για ανάπτυξη στενών σχέσεων με τις γυναίκες είναι αποτέλεσμα του κατώτερου γενετικού υλικού, της συμπεριφοράς των γυναικών και των άδικων κοινωνικών δομών.

Μισογυνισμός και επιθετικότητα

Το κίνημα Incel τράβηξε την προσοχή μετά τις επιθέσεις στην Καλιφόρνια το 2014, κατά τις οποίες ο 22χρονος Έλιοτ Ρότζερ σκότωσε έξι ανθρώπους και στη συνέχεια αυτοκτόνησε, αφού πρώτα δημοσίευσε ένα κείμενο μισογυνισμού που κατέγραφε την ιστορία της ζωής του, λέγοντας ότι η έλλειψη σεξουαλικών επαφών, τα ψυχολογικά προβλήματά του, η έλλειψη αγάπης και η βαθιά απέχθεια για τις γυναίκες είχαν τροφοδοτήσει την εκδίκησή του αυτή.

Ο μισογυνισμός είναι μια διαδεδομένη πτυχή της κουλτούρας των incel, με πολλούς υποστηρικτές να εκφράζουν δυσαρέσκεια και μίσος για τις γυναίκες. Συχνά βλέπουν τις γυναίκες ως ρηχές, χειριστικές και καθοδηγούμενες από τα υλικά. Ορισμένοι incels πιστεύουν ότι οι γυναίκες χρησιμοποιούν τον φεμινισμό για να εκμεταλλευτούν τους άνδρες για οικονομικό όφελος ή για καλύτερο κοινωνικό status. Αυτή η αντιφεμινιστική στάση είναι κοινή μέσα στην κοινότητα των incel, με πολλούς να κατηγορούν την χειραφέτηση των γυναικών για την αδυναμία τους να βρουν συντρόφους.

Ο μισογυνισμός βέβαια δεν είναι κάτι καινούργιο. Αλλά ομαδοποιώντας τις γυναίκες με βάση την εξωτερική τους εμφάνιση και το στυλ τους και μετατρέποντας την αγαμία τους σε μαθηματικό πρόβλημα, οι incel παρακινούν τους σεξουαλικά απογοητευμένους άνδρες να αντιμετωπίσουν τις γυναίκες ως αριθμούς και όχι ως ανθρώπους.

Οι Incel συχνά ρομαντικοποιούν μια «χρυσή εποχή» όταν τα ζευγάρια παντρεύονταν νωρίς, τηρούσαν τους παραδοσιακούς ρόλους του φύλου και η φυσική εμφάνιση έπαιζε μικρότερο ρόλο στις σχέσεις. Αυτή η νοσταλγία συνδυάζεται με την πεποίθηση ότι η σύγχρονη κοινωνία, επηρεασμένη από τον φεμινισμό και την τεχνολογική πρόοδο, έχει καταστρέψει αυτό το εξιδανικευμένο μοντέλο.

Η μισογυνιστική κοσμοθεωρία των incel ενσωματώνει επίσης την έννοια του «pilling», δανεισμένη από την ταινία «The Matrix». Ενώ ορισμένοι ανήλικοι τηρούν την ιδεολογία του «κόκκινου χαπιού», πιστεύοντας ότι μπορούν να βελτιώσουν τις πιθανότητές τους με τις γυναίκες, πολλοί ασπάζονται το «μαύρο χάπι», το οποίο προσθέτει ένα μηδενιστικό στοιχείο. Το μαύρο χάπι αντιπροσωπεύει την πεποίθηση ότι η κοινωνική τους θέση είναι αμετάβλητη και ότι δεν μπορεί να γίνει τίποτα για να την αλλάξει, και έτσι είναι καταδικασμένοι να μην έχουν την ευκαιρία για σχέσεις και σεξουαλικές επαφές με τις γυναίκες.

Ενώ αυτές οι πεποιθήσεις είναι διαδεδομένες στις κοινότητες incel, δεν υποστηρίζουν όλοι εξτρεμιστικές απόψεις ή την επιθετικότητα προς τις γυναίκες. Κάποιοι, καταδικάζουν τις επιθέσεις και νιώθουν ακόμα περισσότερο ότι γίνονται θύματα. Άλλοι αντίθετα, πανηγυρίζουν για τις μαζικές δολοφονίες και εγκλήματα που έχουν διαπραχθεί από τους incel τα τελευταία χρόνια και ενθαρρύνουν βίαιες και εκδικητικές συμπεριφορές, για παράδειγμα με τη φράση «go ER» (αναφέρεται στον Έλιοτ Ρότζερ), η οποία χρησιμοποιείται για να παροτρύνει μέλη με αυτοκτονικές τάσεις να διαπράξουν δολοφονίες-αυτοκτονία ως μια μορφή «τιμωρίας» της κοινωνίας για τον υποτιθέμενο αποκλεισμό τους.

Οι κοινότητες Incel αποτελούν μέρος ενός ευρύτερου διαδικτυακού οικοσυστήματος γνωστού ως «ανδρόσφαιρα» (manosphere), όπου οι διάφορες διασυνδεδεμένες ομάδες προωθούν διάφορες μορφές τοξικής αρρενωπότητας, μισογυνισμού και αντίθεσης στον φεμινισμό, που συχνά επικαλύπτονται με ακροδεξιές ιδεολογίες.

Ο πυρήνας της κουλτούρας των incel βρίσκεται σε κλειστά, διαδικτυακά φόρουμ αποκλειστικά για άνδρες. Το μεγαλύτερο τέτοιο φόρουμ φέρεται να έχει πάνω από 17.000 μέλη και εκατομμύρια μηνιαίες επισκέψεις. Τα Incel συγκεντρώνονται επίσης σε πλατφόρμες όπως το 4chan και το Reddit. Περιεχόμενο σχετικό με την Incel κουλτούρα κυκλοφορεί σε δημοφιλείς πλατφόρμες όπως το YouTube, το Twitter, το TikTok και το Facebook.

Εφηβεία και ευαλωτότητα

Από ψυχοθεραπευτική σκοπιά, βλέπουμε έναν συνδυασμό παραγόντων να λειτουργεί ως μοχλός: η ευαλωτότητα της αυτοεκτίμησης στην εφηβεία, η ανάγκη για ανήκειν, οι γνωσιακές στρεβλώσεις όπως η διπολική σκέψη και η υπεργενίκευση, αλλά και η δομή των διαδικτυακών πλατφορμών που δημιουργούν «θαλάμους αντήχησης».

Όταν το σχολείο ή το οικογενειακό περιβάλλον δεν βοηθά τον έφηβο να μιλήσει για την απογοήτευση και την απόρριψη που τυχόν αντιμετωπίζει με ασφάλεια, η αναζήτηση «απαντήσεων» μετατοπίζεται στο διαδίκτυο, όπου απλουστευτικές και συχνά επιθετικές αφηγήσεις υπόσχονται ταυτότητα και νόημα. Η εξωτερικευμένη ενοχοποίηση ανακουφίζει προσωρινά, αλλά εμποδίζει την ανάπτυξη δεξιοτήτων σχέσης, ενσυναίσθησης και ευελιξίας σκέψης.

Ελλάδα και Incel

Η ελληνική πραγματικότητα παρουσιάζει ιδιαιτερότητες. Η περιορισμένη σεξουαλική διαπαιδαγώγηση στα σχολεία, τα παραδοσιακά στερεότυπα για την αρρενωπότητα και οι κοινωνικοοικονομικές δυσκολίες της τελευταίας δεκαετίας επηρεάζουν βαθιά την εφηβική ψυχική υγεία και το πώς νοηματοδοτούνται οι ρόλοι και οι σχέσεις.

Σε αυτό το τοπίο, η αφήγηση των Incel συχνά «κουμπώνει» σε προϋπάρχοντα αισθήματα αδικίας, αναξιότητας ή κοινωνικής αμηχανίας. Η απάντηση δεν είναι λοιπόν να δαιμονοποιηθούν οι έφηβοι, αλλά να δημιουργηθούν γέφυρες επικοινωνίας και υποστήριξης που καλλιεργούν δεξιότητες, ψυχική ανθεκτικότητα και υπεύθυνη συμπεριφορά στον ψηφιακό κόσμο.

Το διαδίκτυο και η ευθύνη των γονιών

Στόχος του παρόντος κειμένου είναι να ενημερώσει για το φαινόμενο Incel, παρέχοντας πρακτικούς τρόπους πρόληψης και στήριξης για γονείς. Η οικογένεια είναι κρίσιμος παράγοντας. Οι γονείς είναι η πρώτη γραμμή άμυνας για την προστασία των εφήβων από τους κινδύνους της ψηφιακής ζωής, συμπεριλαμβανομένου του κινδύνου έκθεσης στην ιδεολογία των incel.

Οι παρεμβάσεις ξεκινούν με την καλή σχέση με τον έφηβο. Η άνευ κριτικής επικοινωνία είναι προϋπόθεση για να νιώσει ο έφηβος ότι μπορεί να μιλήσει χωρίς να ντροπιαστεί. Χρήσιμη είναι μια προσέγγιση που αναγνωρίζει πρώτα το συναίσθημα και μετά εξερευνά το περιεχόμενο: «Καταλαβαίνω πως νιώθεις απόοριψη και είσαι θυμωμένος. Μπορούμε να δούμε μαζί τι σε πληγώνει και πώς μπορούμε να το κάνουμε πιο διαχειρίσιμο».

Αντί για αντιπαραθέσεις και απειλές για «επικίνδυνες» κοινότητες, είναι πιο αποτελεσματική η ενημέρωση και η καλλιέργεια της κριτικής σκέψης. Η συμφωνία «ψηφιακών κανόνων» στο σπίτι, οι οποίοι συζητούνται, αναθεωρούνται και γίνονται κατανοητοί, συχνά έχει καλύτερο αποτέλεσμα από τιμωρητικές απαγορεύσεις που αυξάνουν τη μυστικότητα.

Σε περιπτώσεις όπου εμφανίζονται ενεργές απειλές βίας, εμμονική ενασχόληση με βίαιο περιεχόμενο ή πρόσβαση σε μέσα πρόκλησης βλάβης, απαιτείται αξιολόγηση από ειδικούς ψυχικής υγείας. Στην κλινική πράξη, η αξιολόγηση συχνά αναδεικνύει συνοδά ζητήματα όπως κοινωνικό άγχος, καταθλιπτικό συναίσθημα ή προβλήματα ελέγχου της συμπεριφοράς. Η αντιμετώπιση αυτών σε συνδυασμό με την παρέμβαση στις online συνήθειες έχει τα καλύτερα αποτελέσματα.