Λοβοτομή

Τι ειναι η Λοβοτομή

Αν πιστεύετε ότι η σκηνή στην ταινία "Sucker Punch" όπου ένας γιατρός κάνει λοβοτομή με έναν παγοκόφτη ήταν μια καλλιτεχνική υπερβολή, η αλήθεια είναι πως δεν ήταν. Αυτό ακριβώς έκανε ο Walter Freeman, ένας δημοφιλής Αμερικανός νευρολόγος το 1940, ο οποίος έκανε χιλιάδες λοβοτομές. Στα μέσα του εικοστού αιώνα, η λοβοτομή έγινε πολύ δημοφιλής "θεραπεία" για τις ανθεκτικές ψυχικές διαταραχές και μάλιστα o António Egas Moniz βραβεύτηκε το 1949 με το Βραβείο Νόμπελ Ιατρικής για τις λοβοτομές. Πως όμως η λοβοτομή έγινε αποδεκτή ιατρική πρακτική; Και υπάρχουν περιπτώσεις που ακόμη και σήμερα επιλέγεται ως θεραπεία;

Η ανακάλυψη της λοβοτομής

Ο Moniz και ο Freeman συνήθως αναφέρονται ως εφευρέτες της λοβοτομής το 1930, αν και στην πραγματικότητα η δουλειά τους βασίστηκε σε έρευνες πολλών άλλων ανθρώπων πίσω στα μέσα του 19^ου αιώνα. Είχαν διαβάσει για τη δουλειά του Ευρωπαίου γιατρού Gottlieb Burckhardt. Ο οποίος το 1880 έκανε τις πρώτες ψυχοχειρουργικές επεμβάσεις στο μετωπιαίο λοβό όπως και σε άλλες περιοχές του εγκεφάλου.

Αν και ο Burckhardt δέχτηκε έντονη κριτική από τους συναδέλφους του, κάποιους από τους οποίους πίστευαν ότι η τεχνική είναι βάρβαρη, ο Moniz και ο Freeman ενθουσιάστηκαν με την ιδέα ότι ο μετωπιαίος λοβός θα μπορούσε με κάποιο τρόπο να διαχωριστεί από τον υπόλοιπο εγκέφαλο. Πίστευαν ότι αυτό θα ανακούφιζε τους ασθενείς με σχιζοφρένεια από το συναισθηματικό στρες. Τα πειράματα που έγιναν σε σκύλους, αφορούσαν τη διακοπή των νευρικών συνδέσεων ανάμεσα στον εγκέφαλο και στον μετωπιαίο λοβό. Αυτά τα πειράματα έδειξαν ότι αυτή η διακοπή έκανε τα ζώα πιο ήρεμα.

Η εξέλιξη της λοβοτομής 

Στη συνέχεια ο Moniz και ο Freeman ξεκίνησαν τα πειράματα στους ανθρώπους. Το πρώτο χειρουργείο, σε μια ασθενή με ψυχιατρικά προβλήματα, περιελάμβανε τη διάνοιξη δύο οπών στο κρανίο και την έγχυση αλκοόλης στο μετωπιαίο φλοιό. Στις μετέπειτα επεμβάσεις οι οπές γίνονταν στο μετωπιαίο φλοιό με βελόνες. Αυτές οι βελόνες κυριολεκτικά ρουφούσαν περιοχές του εγκεφάλου για να διακόψουν τις νευρικές συνδέσεις. Όλες αυτές οι επεμβάσεις γίνονταν τυφλά, πράγμα που σήμαινε ότι σπάνια άνοιγαν το κρανίο ενός ανθρώπου για να δουν που κόβουν και τι κάνουν. Ο Moniz έκανε τρύπες στο κρανίο και μάντευε τι πρέπει να κόψει.

Τα δημοσιευμένα άρθρα για τη δουλειά τους σε έγκριτα επιστημονικά περιοδικά, ανέφεραν ότι οι ασθενείς ηρεμούσαν μετά το χειρουργείο. Ειδικά, οι ασθενείς που αποτελούσαν βάρος για την οικογένειά τους, ήταν βίαιοι ή είχαν αυτοκτονικές τάσεις. Το 1942 σε μια παρουσίαση στο Πανεπιστήμιο Ιατρικής της Νέας Υόρκης, ο Freeman και ο συνεργάτης του James Watts ανέφεραν ότι μετά τη λοβοτομή, οι ασθενείς ήταν "νωχελικοί". Συμπεριφέρονταν σαν "παιδιά" και οι οικογένειες μπορούσαν να είναι ξανά μαζί χωρίς να υπάρχουν προβλήματα, στίγμα και κοινωνικός αποκλεισμός.

Ο Moniz, το 1937 σε ένα άρθρο για τη λοβοτομή, περιέγραψε μια γυναίκα από τη Λισαβόνα την οποία ο άνδρας της έφερε στο Κονγκό, όπου ήταν δυστυχισμένη και δεν μπορούσε να κάνει τις δουλειές του σπιτιού. Έτσι, ο άνδρας της την ανάγκασε να γυρίσει μόνη της στην Λισαβόνα, παρά την επιθυμία της. Σταδιακά ένιωθε όλο και πιο ανήσυχη, επειδή πάντα περίμενε να συμβούν τρομακτικά πράγματα. Εκ των υστέρων, μοιάζει ξεκάθαρο γιατί ένιωθε έτσι, αλλά ο Moniz ανέφερε ότι μετά τη λοβοτομή είχε θεραπευτεί. Αν και οι ασθενείς του Moniz και του Freeman άρχισαν να γίνονται κατατονικοί, ενώ άλλοι έμειναν ανεπηρέαστοι, έμοιαζαν θεραπευμένοι. Έτσι, η λοβοτομή έγινε μια τυπική πρακτική για τα ψυχικά ιδρύματα το 1940 και το 1950.

Η θεραπεία του παγοκόφτη

Ο António Egas Moniz εν τέλει βραβεύτηκε το 1949 με το Βραβείο Νόμπελ Ιατρικής. Ενώ ο Moniz θεράπευε ασθενείς στην Ευρώπη, ο Freeman χρησιμοποιούσε ένα εργαλείο που έμοιαζε με παγοκόφτη στην Αμερική. Ο Freeman θεωρούσε ότι η τεχνική του Moniz είναι απαιτητική, και έτσι άρχισε να πειραματίζεται με μια διαδικασία, στην οποία χρησιμοποιούσε ένα εργαλείο που έμοιαζε με παγοκόφτη στον εγκέφαλο των ασθενών κοντά στην κορυφή της κόγχης των ματιών. Από τη στιγμή που το εργαλείο έμπαινε μέσα στον εγκέφαλο, κυριολεκτικά το κουνούσε τριγύρω, διακόπτοντας την σύνδεση ανάμεσα στη λευκή και στη φαιά ουσία. Αυτό δεν ήταν προφανώς ένα ακριβές χειρουργείο. Χρησιμοποιώντας ένα σφυρί και το συγκεκριμένο εργαλείο, καυχιόταν ότι μπορούσε να κάνει λοβοτομή σε 10 λεπτά, χωρίς αναισθησία. Συνήθως, έκανε στους ασθενείς ηλεκτροσόκ ώστε να μην καταλαβαίνουν τι συμβαίνει. Αυτή η μέθοδος με τον παγοκόφτη ήταν υπερβολική για τον Watts, ο οποίος πήρε αποστάσεις από τον πρώην συνεργάτη του.

Ο Freeman έγινε διάσημος στην Αμερική, όπου επισκεπτόταν νοσοκομεία και έδειχνε την τεχνική του και εκπαίδευε και άλλους σε αυτή. Πρότεινε την λοβοτομή ακόμη και για τους πονοκεφάλους. Πολλοί άνθρωποι έγραφαν για τον Freeman ότι έκανε σόου, καλούσε τους δημοσιογράφους, και έτσι κατάφερε να διαδώσει την τεχνική. Φυσικά, η λοβοτομή είχε πάντα τους επικριτές της. Οι περισσότεροι γιατροί, και οι οικογένειες των ασθενών, διαμαρτύρονταν ότι η λοβοτομή μετατρέπει απλά τους ανθρώπους σε φυτά. Ίσως, έτσι είναι πιο εύκολη η φροντίδα τους, αλλά βοηθιούνται πραγματικά; Ή απλά σβήνουν;

Ο Freeman κατάφερε να κάνει 25 λοβοτομές την ημέρα, χωρίς αναισθησία, ενώ τον ακολουθούσαν παντού οι δημοσιογράφοι. Μεταξύ των ασθενών του ήταν και η αδερφή του John F. Kennedy, η Rosemary η οποία υποβλήθηκε σε λοβοτομή από τον Freeman, η οποία της προκάλεσε νοητική υστέρηση για το υπόλοιπο της ζωής της. Και ήταν μια από τους πολλούς ανθρώπους που η "θεραπεία" τους έκανε ζόμπι.

Το 2005 μίλησε ένας άνδρας που είχε υποβληθεί σε λοβοτομή το 1950 από τον Freeman, επειδή η μητριά του πίστευε ότι είναι επιθετικός και αρνούνταν να πάει στο κρεβάτι του. Ο άνδρας τραυματίστηκε ψυχικά από την εμπειρία, αλλά φαινόταν να μην έχει υποστεί κάποια αρνητική επίδραση. Αν και φυσικά είναι αδύνατο να γνωρίζουμε τα θα μπορούσε να συμβεί σε οποιονδήποτε άνθρωπο αν του έβαζαν έναν παγοκόφτη στον εγκέφαλο.

Άνοδος της λοβοτομής

Στις μέρες μας, η λοβοτομή δεν αποτελεί θεραπευτική επιλογή για τις ψυχικές ασθένειες. Η ανακάλυψη φαρμάκων όπως η θοραζίνη έκανε ευκολότερη τη χημική λοβοτομή των ασθενών, χωρίς κοφτερά εργαλεία. Αν και πολλοί γιατροί διαμαρτύρονταν ότι τα αντιψυχωσικά φάρμακα είναι το ίδιο κακά με την λοβοτομή, δικαιολογούσαν  τη χρήση τους με τις ίδιες αιτιολογίες όπως 70 χρόνια πριν, οι ασθενείς έμοιαζαν πιο χαρούμενοι και ήρεμοι και προκαλούσαν λιγότερα προβλήματα στις οικογένειές τους και στους φροντιστές τους.

Λοβεκτομή

Μια επέμβαση μου μοιάζει με την λοβοτομή, και ονομάζεται λοβεκτομή είναι σε άνοδο. Αποτελεί έναν εξαιρετικό τρόπο για την θεραπεία των ακραίων περιπτώσεων επιληψίας όπως επίσης και για άλλες επιληπτικές διαταραχές. Με τον καιρό, οι κρίσεις επιληψίας μπορεί να προκαλέσουν ανεπανόρθωτη βλάβη στον εγκέφαλο, για αυτό και συχνά είναι καλύτερη επιλογή η αφαίρεση του πρόσθιου κροταφικού λοβού του εγκεφάλου έτσι ώστε να μην συμβαίνουν επεισόδια επιληψίας. Αυτό ακριβώς κάνουν οι λοβεκτομές, και δέκα χρόνια πριν μια μελέτη έδειξε ότι η επέμβαση είναι ίσως η καλύτερη θεραπεία για τις σοβαρές περιπτώσεις εκείνες όπου τα αντιεπιληπτικά φάρμακα δεν έχουν ικανοποιητικά αποτελέσματα.

Παρά την σχεδόν τυφλή τεχνική του Freeman, η λοβεκτομή σήμερα -όταν κρίνεται απολύτως απαραίτητη- γίνεται με κινήσεις ακριβείας. Οι ασθενείς μπορεί να εμφανίζουν μικρές αλλαγές στην προσωπικότητα, αλλά μπορούν να επιστρέψουν στην κανονική τους ζωή. Είναι επίσης πολύ πιο πιθανό να ζήσουν χωρίς να υποφέρουν από επιληψίες.

Νέες θεραπείες για τις ανθεκτικές μορφές ψυχιατρικών προβλημάτων

Πλέον υπάρχουν θεραπευτικές επιλογές για τις ανθεκτικές μορφές ψυχιατρικών προβλημάτων, όπως νέα αντιψυχωσικά φάρμακα, νέα φάρμακα για την ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή, για την διπολική διαταραχή, διάφορες νευροψυχιατρικές θεραπείες όπως το rTMS και το VNS που βοηθούν τους ανθρώπους να αντιμετωπίσουν τα ανθεκτικά προβλήματα ψυχικής υγείας.