Πρώτα συμπτώματα της σκλήρυνσης κατά πλάκας
Η σκλήρυνση κατά πλάκας είναι ένα συχνό αυτοάνοσο νόσημα, το οποίο επηρεάζει το κεντρικό νευρικό σύστημα (ΚΝΣ), συμπεριλαμβανομένου του εγκεφάλου, του νωτιαίου μυελού και των οπτικών νεύρων. Είναι σημαντικό τα πρώτα συμπτώματα της σκλήρυνσης κατά πλάκας να αναγνωριστούν έγκαιρα, ώστε η νόσος να αντιμετωπιστεί το νωρίτερο δυνατό και να περιοριστούν οι βλάβες και η ταχύτητα εξέλιξης της νόσου.
Μεταβλητότητα στα πρώιμα συμπτώματα
Τα πρώιμα σημάδια της σκλήρυνσης κατά πλάκας διαφέρουν ευρέως μεταξύ των ατόμων, επειδή εξαρτώνται από το ποιες περιοχές του ΚΝΣ επηρεάζονται πρώτα από την απομυελίνωση. Για παράδειγμα:
- Οι βλάβες στο οπτικό νεύρο προκαλούν διαταραχές της όρασης.
- Η βλάβη στα αισθητικά νεύρα οδηγεί σε μούδιασμα, μυρμήγκιασμα, βελόνιασμα.
- Οι βλάβες στα κινητικά νεύρα οδηγούν σε αδυναμία ή δυσκαμψία.
- Η προσβολή της παρεγκεφαλίδας προκαλεί προβλήματα συντονισμού.
Αυτή η μεταβλητότητα καθιστά δύσκολη τη διάγνωση της ΣΚΠ κατά τα αρχικά της στάδια. Τα συμπτώματα μπορεί επίσης να μιμούνται εκείνα άλλων καταστάσεων (όπως το εγκεφαλικό επεισόδιο, η ανεπάρκεια βιταμίνης Β12, ο συστηματικός ερυθηματώδης λύκος ή η νόσος του Lyme).
Θολή όραση, διπλωπία ή νυσταγμός
Ένα από τα πιο συχνά πρώιμα σημάδια της ΣΚΠ είναι η οπτική νευρίτιδα, η οποία οφείλεται σε φλεγμονή του οπτικού νεύρου. Πολύ συχνά το πρώτο σύμπτωμα της ΣΚΠ προέρχεται από τους οφθαλμούς και την όραση, όπως θολή όραση, διπλωπία ή νυσταγμό. Σε ορισμένες περιπτώσεις, τα άτομα μπορεί επίσης να παρατηρήσουν θαμπάδα στην αντίληψη των χρωμάτων.
Η οπτική νευρίτιδα εμφανίζεται λόγω της απομυελίνωσης στο οπτικό νεύρο, επηρεάζοντας την ικανότητά του να μεταδίδει οπτικές πληροφορίες στον εγκέφαλο. Αυτό το σύμπτωμα είναι ιδιαίτερα σημαντικό επειδή είναι συχνά χαρακτηριστικό ενός αρχικού κλινικά μεμονωμένου συνδρόμου (CIS, Clinically Isolated Syndrome) που υποδηλώνει απομυελίνωση, δηλαδή ενός πρώτου επεισοδίου νευρολογικών συμπτωμάτων διάρκειας άνω των 24ωρών, που μπορεί να προηγείται της διάγνωσης της ΣΚΠ και το οποίο μπορεί να αντιμετωπιστεί με ιντερφερόνη. Το 30-70% των ασθενών με κλινικά μεμονωμένο σύνδρομο θα μεταπέσει τελικά σε ΣΚΠ τα επόμενα χρόνια. Όσοι ασθενείς έχουν πολλαπλές βλάβες στη μαγνητική τομογραφία εγκεφάλου/σπονδυλικής στήλης έχουν υψηλότερο κίνδυνο.
Κόπωση - εξάντληση
Η κόπωση είναι ένα από τα πιο συχνά πρώτα συμπτώματα της ΣΚΠ. Σε αντίθεση με τη συνηθισμένη κόπωση, η κόπωση που σχετίζεται με τη σκλήρυνση κατά πλάκας χαρακτηρίζεται από υπερβολική εξάντληση που μπορεί να εμφανιστεί ακόμα και στην πρωϊνή αφύπνιση και η οποία παραμένι μέσα στην ημέρα παρά την επαρκή ανάπαυση. Συχνά επιδεινώνεται προς το απόγευμα ή μετά από σωματική δραστηριότητα.
Μυρμήγκιασμα και μούδιασμα
Το μυρμήγκιασμα και το μούδιασμα είναι από τα πρώτα αισθητικά συμπτώματα της ΣΚΠ. Η υπαισθησία και οι παραισθησίες αυτές επηρεάζουν συνήθως το πρόσωπο, τα χέρια, τα πόδια ή τα δάχτυλα. Η απομυελίνωση σε αυτή την περίπτωση προκαλεί συμπτώματα όπως κάψιμο, κνησμό ή αίσθηση νυγμού από καρφίτσες και βελόνες. Αυτά τα συμπτώματα μπορεί να έρχονται και να φεύγουν ή να επιμένουν με την πάροδο του χρόνου.
Αίσθηση ρεύματος (σημείο Lhermitte)
Το σημάδι Lhermitte είναι ένα χαρακτηριστικό πρώιμο σύμπτωμα της ΣΚΠ που χαρακτηρίζεται από μια αίσθηση ηλεκτρικού ρεύματος κατά μήκος της σπονδυλικής στήλης, όταν γίνονται καμπτικές κινήσεις της κεφαλής προς τα εμπρός.
Κινητικά συμπτώματα: αδυναμία και σπασμοί
Η μυϊκή αδυναμία και οι σπασμοί είναι άλλοι συνήθεις πρώιμοι δείκτες της ΣΚΠ. Η αδυναμία συνήθως επηρεάζει τη μία πλευρά του σώματος ή συγκεκριμένες μυϊκές ομάδες, όπως αυτές στα πόδια ή τα χέρια. Αυτό το σύμπτωμα προκύπτει συχνά από απομυελίνωση σε κινητικές οδούς εντός του νωτιαίου μυελού ή του εγκεφαλικού στελέχους. Σπαστικότητα, ή μυϊκή δυσκαμψία και ακούσιοι σπασμοί, μπορεί επίσης να αναπτυχθούν λόγω του αυξημένου μυϊκού τόνου που προκαλείται από νευρική βλάβη. Αυτά τα κινητικά προβλήματα μπορεί να εξελιχθούν σε δυσκολία στο περπάτημα ή στη διατήρηση της ισορροπίας με την πάροδο του χρόνου
Προβλήματα ισορροπίας και συντονισμού
Πολλά άτομα με σκλήρυνση κατά πλάκας αντιμετωπίζουν προβλήματα ισορροπίας και συντονισμού. Αυτά τα συμπτώματα συχνά συνδέονται με βλάβες στην παρεγκεφαλίδα ή στις συνδετικές οδούς της, οι οποίες ρυθμίζουν την κίνηση, την ιδιοδεκτικότητα και τον προσανατολισμό στο χώρο. Οι ασθενείς μπορεί να αναφέρουν ζάλη, αδεξιότητα ή παραπάτημα κατά τη βάδιση. Σε σοβαρές περιπτώσεις, μπορεί να εμφανιστεί τρόμος ή δυσκολία στην εκτέλεση λεπτών κινητικών εργασιών.
Δυσλειτουργία ουροδόχου κύστης και εντέρου
Τα προβλήματα της ουροδόχου κύστης είναι μια άλλη κοινή πρώιμη εκδήλωση της ΣΚΠ. Αυτά περιλαμβάνουν αυξημένη συχνοουρία, επείγουσα ανάγκη ή δυσκολία στην πλήρη κένωση της ουροδόχου κύστης. Εντερικές δυσλειτουργίες όπως δυσκοιλιότητα ή ακράτεια κοπράνων μπορεί επίσης να προκύψουν αλλά είναι λιγότερο συχνές αρχικά. Αυτά τα συμπτώματα προκύπτουν από την απομυελίνωση που επηρεάζει τα αυτόνομα νεύρα που ελέγχουν τη λειτουργία της ουροδόχου κύστης και του εντέρου.
Γνωσιακές και συναισθηματικές αλλαγές
Οι γνωσιακές δυσκολίες μπορεί να εμφανιστούν νωρίς στη σκλήρυνση κατά πλάκας, αλλά είναι συχνά ήπιες. Οι ασθενείς μπορεί να αντιμετωπίσουν προβλήματα με τη μνήμη, την προσοχή, τη λήψη αποφάσεων ή την ταχύτητα επεξεργασίας. Συναισθηματικές διαταραχές όπως η κατάθλιψη ή διαταραχές άγχους είναι επίσης συχνές.
Παράγοντες που επηρεάζουν την έναρξη των συμπτωμάτων
Διάφοροι παράγοντες επηρεάζουν το πότε και πώς εμφανίζονται τα πρώτα συμπτώματα της ΣΚΠ:
- Ηλικία: οι περισσότεροι άνθρωποι εμφανίζουν τα πρώτα συμπτώματα της ΣΚΠ μεταξύ 20 και 50 ετών.
- Φύλο: οι γυναίκες έχουν δύο έως τρεις φορές περισσότερες πιθανότητες από τους άνδρες να αναπτύξουν ΣΚΠ.
- Γενετική: το οικογενειακό ιστορικό ΣΚΠ ή άλλων νευρολογικών νοσημάτων αυξάνει τον κίνδυνο.
- Περιβάλλον: τα χαμηλά επίπεδα βιταμίνης D και το κάπνισμα σχετίζονται με πρώιμη έναρξη ΣΚΠ.
- Λοιμώξεις: προηγούμενη μόλυνση από τον ιό Epstein-Barr έχει συνδεθεί στενά με την ανάπτυξη ΣΚΠ.
Σημασία της έγκαιρης διάγνωσης
Η έγκαιρη αναγνώριση των πρώτων συμπτωμάτων της ΣΚΠ είναι κρίσιμη για την έγκαιρη έναρξη της θεραπείας. Η έγκαιρη διάγνωση επιτρέπει την έγκαιρη παρέμβαση με θεραπείες τροποποίησης της νόσου (DMTs) οι οποίες μπορούν να επιβραδύνουν την εξέλιξη της νόσου μειώνοντας τη φλεγμονή και αποτρέποντας το σχηματισμό νέων βλαβών. Επιπλέον, οι συμπτωματικές θεραπείες όπως η φυσικοθεραπεία ή τα φάρμακα για την κόπωση και τη σπαστικότητα μπορούν να βελτιώσουν την ποιότητα ζωής.
Στρες και σκλήρυνση κατά πλάκας
Υπάρχουν μελέτες που υποδεικνύουν ότι μείζονα στρεσογόνα γεγονότα της ζωής συχνά προηγούνται των πρώτων συμπτωμάτων της σκλήρυνσης κατά πλάκας. Για παράδειγμα ο θάνατος ενός αγαπημένου προσώπου, το διαζύγιο, ένα παρατεταμένο τοξικό περιβάλλον μπορεί να αυξήσουν τον κίνδυνο εμφάνισης ΣΚΠ. Υπάρχουν επίσης ακόμε περισσότερα στοιχεία που συσχετίζουν το στρες με τις υποτροπές της ΣΚΠ και την επιδείνωση των συμπτωμάτων.
Η ψυχοθεραπεία και το EMDR μπορούν να βοηθήσουν να ξεπεράσει ένας άνθρωπος τα ψυχικά τραύματα και να διαχειριστεί καλύτερα το στρες. Οι τεχνικές διαχείρισης του στρες όπως διαλογισμός και mindfulness, επίσης βοηθούν στη μείωση της συχνότητας των υποτροπών και της επιβράδυνσης στην ανάπτυη νέων εγκεφαλικών βλαβών σε ορισμένες περιπτώσεις. Οι ακριβείς μηχανισμοί με τους οποίους το στρες επηρεάζει τη ΣΚΠ δεν είναι πλήρως κατανοητοί αλλά φαίνεται να περιλαμβάνουν την απορρύθμιση του ανοσοποιητικού συστήματος, καθώς το χρόνιο στρες μπορεί να καταστείλει ή να υπερενεργοποιήσει το ανοσοποιητικό σύστημα, αυξάνοντας ενδεχομένως τις διεργασίες φλεγμονής που βλάπτει τη μυελίνη στο κεντρικό νευρικό σύστημα. Περιβαλλοντικοί ή γενετικοί παράγοντες επίσης διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο.
Ενίσχυση του νευρικού συστήματος
Πέρα από την φαρμακευτική αγωγή που θα χρειαστεί να πάρει κανείς για τη ΣΚΠ, στην ενίσχυση του νευρικού συστήματος μπορούν να προσφέρουν πολλά η ΟΜΟΙΟΠΑΘΗΤΙΚΗ και ο ΒΕΛΟΝΙΣΜΟΣ.