Οι ψυχολογικές επιπτώσεις του άγχους

Ψυχολογικές Επιπτώσεις Άγχους

Όταν νιώθουμε στρες, ο εγκέφαλός μας ανταποκρίνεται με την απελευθέρωση μιας ποικιλίας χημικών ουσιών στο αίμα (ορμόνες και νευροδιαβιβαστές). Αυτό έχει σκοπό να δώσει στον οργανισμό μας μια ενίσχυση ώστε να ανταποκριθεί στην αιτία του άγχους.

Όμως αν το στρες και οι επακόλουθες βιοχημικές αντιδράσεις συνεχιστούν, το σώμα γίνεται πιο ευάλωτο σε ποικίλα προβλήματα, όπως η κατάθλιψη, η ανησυχία, το εγκεφαλικό επεισόδιο και η στεφανιαία νόσος. Αυτός ο τύπος της φυσιολογικής αντίδρασης στο στρες είναι γνωστός ως "σύνδρομο γενικής προσαρμογής".

Υπάρχουν τρία στάδια στο σύνδρομο γενικής προσαρμογής. Το πρώτο στάδιο περιλαμβάνει την "αντίδραση συναγερμού" όπου το σώμα απελευθερώνει αδρεναλίνη και ένα σύνολο φυσιολογικών μηχανισμών ενεργοποιείται για να καταπολεμήσει το στρες και την διατήρηση του ελέγχου. Αυτό είναι γνωστό ως απόκριση "πάλης ή φυγής" (fight or flight). Σε αυτό το στάδιο, οι μύες συσπώνται, η καρδιά χτυπά πιο δυνατά, η αναπνοή και η εφίδρωση αυξάνονται και η κόρη των ματιών διαστέλλεται. Αυτές οι φυσιολογικές αντιδράσεις συμβαίνουν γιατί έχουν ως σκοπό την προστασία, δηλαδή να μπορέσει το μυϊκό μας σύστημα να αντεπεξέλθει στην απειλή (να τρέξουμε ή να παλέψουμε). Από τη στιγμή που η πηγή του στρες θα υποχωρήσει, το σώμα επανέρχεται σε φυσιολογική κατάσταση.

Όταν η πηγή του άγχους δεν υποχωρεί, τότε ξεκινά το δεύτερο στάδιο του συνδρόμου γενικής προσαρμογής που ονομάζεται  αντοχή ή προσαρμογή. Σε αυτό το στάδιο, το σώμα ανταποκρίνεται με την αύξηση της γλυκόζης στο αίμα, την αύξηση της αρτηριακής πίεσης και την έκκριση ορμονών που αποκαλούνται κορτικοστεροειδή από το φλοιό των επινεφριδίων. Αν το στρες δεν μειωθεί και αυτή η διαδικασία είναι αδιάκοπη, αυτή η φάση τελικά οδηγεί σε προβλήματα και ασθένειες. Αν η φάση προσαρμογής συνεχιστεί για μεγάλο χρονικό διάστημα χωρίς περιόδους χαλάρωσης και ηρεμίας ώστε να εξισορροπηθεί η απόκριση στο στρες, οι άνθρωποι γίνονται πιο ευάλωτοι στην κόπωση, στη δυσκολία στη συγκέντρωση, στην ευερεθιστότητα και στο λήθαργο.

Το τρίτο στάδιο του συνδρόμου γενικής προσαρμογής ονομάζεται εξουθένωση. Όπως υποδηλώνει το όνομα, το σώμα δεν έχει πλέον αποθέματα ενέργειας. Το σώμα βιώνει εξάντληση των επινεφριδίων που ονομάζεται σύνδρομο κόπωσης των επινεφριδίων. Καθώς τα επίπεδα της γλυκόζης στο αίμα πέφτουν και τα επινεφρίδια εξαντλούνται, μειώνεται η αντοχή στο στρες και αυτό οδηγεί σε προοδευτική πνευματική και σωματική κόπωση, εξάντληση, ασθένεια και κατάρρευση.

Το σύνδρομο κόπωσης των επινεφριδίων ίσως να προκαλεί μια ποικιλία συμπτωμάτων, ανάλογα με το πιο σύστημα στον οργανισμό είναι το πιο αδύναμο. Κάποια από τα πιο συχνά συμπτώματα είναι:

• Κατάθλιψη
• Άγχος
• Κόπωση
• Αδυναμία
• Φτωχή μνήμη
• Σοβαρό προεμμηνορροϊκό σύνδρομο
• Δυσκολία στη συγκέντρωση
• Λαχτάρα για υδατάνθρακες
• Αλλεργίες (αλλεργική ρινίτιδα, άσθμα)
• Πονοκέφαλος
• Δυσανεξία στο αλκοόλ
• Μυϊκοί πόνοι
• Πόνοι στις αρθρώσεις (αρθρίτιδα)
• Αίσθημα παλμών
• Κοιλιακή δυσφορία
• Εναλλαγή διάρροιας και δυσκοιλιότητας
• Παχυσαρκία
• Κακή επούλωση πληγών
• Δυσανεξία στη γλυκόζη
• Απώλεια οστικής πυκνότητας

Η αυξημένη παραγωγή κορτιζόλης επίσης παρεμβαίνει στη δράση της σεροτονίνης, και αυτό συμβάλλει στην καταθλιπτική διάθεση. Επομένως τα αυξημένα επίπεδα της κορτιζόλης οδηγούν στην καταστολή του ανοσοποιητικού συστήματος, κάνοντας το σώμα πιο ευαίσθητο σε οτιδήποτε, από το κοινό κρυολόγημα μέχρι τον καρκίνο.

Το χρόνιο στρες επηρεάζει τα τελομερή

Οι επιστήμονες έχουν αναγνωρίσει το μηχανισμό ανάμεσα στο στρες και τη γήρανση, ένα εύρημα που βοηθά στην εξήγηση του γιατί το έντονο και μακροχρόνιο συναισθηματικό στρες μπορεί να κάνει τους ανθρώπους να γερνούν πριν την ώρα τους. Το χρόνιο στρες επιταχύνει τη μείωση του μήκους των τελομερών, με αποτέλεσμα να μειώνεται ο χρόνος ζωής των κυττάρων και να επιταχύνεται η υποβάθμιση του σώματος.

Τα αποτελέσματα μιας μελέτης που περιελάμβανε συνέκρινε γυναίκες οι οποίες ήταν (α) μητέρες είτε ενός παιδιού με κάποιο χρόνιο νόσημα και (β) ενός υγιούς παιδιού, αποκάλυψαν ότι το στρες επιταχύνει την κυτταρική γήρανση. Όσο πιο πολλά είναι τα χρόνια του στρες (στις μητέρες της (α) ομάδας με τα άρρωστα παιδιά), τόσο πιο μικρό είναι το μήκος των τελομερών, τόσο μικρότερη η δράση της τελομεράσης και τόσο περισσότερο το οξειδωτικό στρες. Η τελομεράση είναι ένα ένζυμο που συμβάλλει στη σταθερότητα των χρωμοσωμάτων στο σώμα. Το στρες που προέρχεται από διαταραχές της διάθεσης όπως η κατάθλιψη και το άγχος συνδέονται με την επιτάχυνση της γήρανσης. Μια άλλη μελέτη σε άτομα με χρόνιες διαταραχές της διάθεσης έδειξε ότι επιταχύνεται η διαδικασία μείωσης του μήκους των τελομερών. Η επιτάχυνση της μείωσης του μήκους των τελομερών αντανακλά την βλάβη που προκαλεί το οξειδωτικό στρες στα κύτταρα και στην πρόωρη γήρανση, και ότι το σοβαρό ψυχοκοινωνικό στρες συνδέεται με την μείωση του μήκους των τελομερών.

 Αντιμετώπιση του στρες

Αν ένα άτομο εκτίθεται σε υψηλά επίπεδα στρες για μεγάλο χρονικό διάστημα ή αν τα προβλήματα που οφείλονται στο στρες παρεμβαίνουν στην καθημερινότητά του, τότε είναι η στιγμή να ζητήσει τη βοήθεια της ψυχοθεραπείας. Οι μελέτες έχουν δείξει ότι το χρόνιο στρες μπορεί να αντιμετωπιστεί με επιτυχία.