Κατάθλιψη: Τύποι, συμπτώματα, θεραπεία

Κατάθλιψη

Η “κατάθλιψη” δεν είναι απλά ένα συναίσθημα “θλίψης”. Είναι μια ψυχική διαταραχή που μπορεί να οφείλεται σε πληθώρα παραγόντων που εμφανίζονται στη διάρκεια της ζωής. Αυτό που διαχωρίζει την κατάθλιψη από την απλή θλίψη ή τη μελαγχολία, είναι η διάρκεια και η ένταση των συμπτωμάτων, καθώς η κλινική “κατάθλιψη” πρέπει να διαρκεί τουλάχιστον δύο εβδομάδες και να παρεμβαίνει έντονα στη λειτουργικότητα του ατόμου.

Τύποι κατάθλιψης

Υπάρχουν τρεις κύριοι τύποι καταθλιπτικών διαταραχών:

• Μείζονα καταθλιπτική διαταραχή (ή μονοπολική κατάθλιψη): η διάγνωση της μείζονος καταθλιπτικής διαταραχής γίνεται όταν πέντε ή περισσότερα συμπτώματα της κατάθλιψης είναι παρόντα. Σε αυτή την περίπτωση επηρεάζεται το συναίσθημα, η σκέψη, ο ύπνος, η συγκέντρωση, η όρεξη και οι γενικότερες δραστηριότητες της καθημερινότητας (πχ εργασία).
• Ανθεκτική κατάθλιψη: αυτή η μορφή κατάθλιψης είναι μια χρόνια κατάσταση που δείχνει μία ανθεκτικότητα στα αντικαταθλιπτικά φάρμακα, ο ασθενής δεν ανταποκρίνεται ικανοποιητικώς δηλαδή. Ανάλογα με τη φύση και τη σοβαρότητα των συμπτωμάτων εφαρμόζονται εναλλακτικές θεραπείες.
• Δυσθυμία (ή χρόνια καταθλιπτική διαταραχή): σε αυτή την περίπτωση τα συμπτώματα είναι πιο ήπια μεν, όμως επιμένουν για τουλάχιστον δύο χρόνια. Και αυτή η μορφή κατάθλιψης παρεμβαίνει στη λειτουργικότητα.

Το 25% των ανθρώπων που επηρεάζεται από την κατάθλιψη, δεν ζητά βοήθεια και υποφέρει σιωπηλά. Η φροντίδα, η αγάπη και η κατανόηση των ανθρώπων δίπλα σας και η κατάλληλη ιατρική φροντίδα (φαρμακευτική ή/και ψυχοθεραπεία), θα σας βοηθήσουν να κερδίσετε πίσω τη ζωή σας. Η κατάθλιψη μπορεί να είναι έντονη κι επώδυνη, αλλά δεν είναι αδύνατο να ξεπεραστεί. Υπάρχει αποτελεσματική βοήθεια και θεραπεία, και με μικρή προσπάθεια μπορείτε να διώξετε την κατάθλιψη από τη ζωή σας.

Άλλοι τύποι κατάθλιψης

Διπολική καταθλιπτική διαταραχή (μανιοκατάθλιψη)

Η διπολική διαταραχή κυμαίνεται μεταξύ ακραίων περιόδων διάθεσης. Δηλαδή υπάρχει εναλλαγή φάσεων κατάθλιψης και φάσεων μανίας/υπομανίας. Τα συμπτώματα στη φάση μανίας/υπομανίας περιλαμβάνουν: αυξημένη αυτοεκτίμηση, αϋπνία, λογόρροια, σκέψεις που τρέχουν, αυξημένη σεξουαλική δραστηριότητα, μεγάλα οικονομικά έξοδα, σωματική ανησυχία, και υπερβολική ενασχόληση με επικίνδυνες δραστηριότητες.

Δευτεροπαθής κατάθλιψη

Τα συναισθηματικά και σωματικά προβλήματα υγείας λόγω μιας άλλης ασθένειας, μας κάνουν πιο επιρρεπείς στην κατάθλιψη (για παράδειγμα, υποθυρεοειδισμός, έχετε Parkinson, AIDS ή ψυχιατρικά προβλήματα όπως η σχιζοφρένεια, η διαταραχή πανικού ή η νευρική ανορεξία, κα).

Κατάθλιψη με ψυχωσικά στοιχεία

Σε ορισμένες περιπτώσεις κατάθλιψης, συνυπάρχουν ψυχωσικά στοιχεία (στοιχεία σχιζοφρένειας), δηλαδή παραληρητικές ιδέες που μπορεί να συνοδεύονται και από παραισθήσεις/ψευδαισθήσεις. Είναι απολύτως θεραπεύσιμη με την κατάλληλη θεραπεία.

Επιλόχειος κατάθλιψη

Εμφανίζεται συνήθως σε γυναίκες μετά τη γέννηση ενός παιδιού. Οι τεράστιες ορμονικές και σωματικές αλλαγές μαζί με την ευθύνη του νεογέννητου μπορεί να κατακλύζουν μερικές μαμάδες. Περίπου το 10-15% των γυναικών βιώνουν επιλόχειο κατάθλιψη.

Διαταραχή διάθεσης λόγω χρήσης ουσιών

Είναι δεδομένο ότι πολλές εξαρτησιογόνες ουσίες (όπως το χασίς/κάνναβη) έχουν τη δυνατότητα να επηρεάζουν την ψυχική μας υγεία. Οι δυσμενείς επιπτώσεις αυτών των ουσιών μπορεί να οδηγήσουν σε κατάθλιψη, διπολική διαταραχή, κρίσεις πανικού ακόμα και σχιζοφρένεια.

Εποχική κατάθλιψη

Εμφανίζεται κατά τη διάρκεια του χειμώνα λόγω της έλλειψης φυσικού φωτός και γενικά υποχωρεί στην αρχή της άνοιξης ή το καλοκαίρι. Αν έχετε τέτοια συμπτώματα, η θεραπεία με αντικαταθλιπτικά και η ψυχοθεραπεία βοηθούν στη βελτίωση της διάθεσης.

Συμπτώματα κατάθλιψης

Η σοβαρότητα, η συχνότητα και το εύρος των καταθλιπτικών συμπτωμάτων ποικίλλουν ανάλογα με το άτομο και την κατάσταση. Αν και δύο άνθρωποι με καταθλιπτική διαταραχή δεν έχουν ακριβώς όμοια συμπτώματα, υπάρχουν κάποια που βοηθούν στην έγκαιρη διάγνωση. Αυτά περιλαμβάνουν:

• Επίμονη θλίψη, άγχος ή αισθήματα “κενού”
• Ανηδονία, απώλεια ενδιαφέροντος για δραστηριότητες και χόμπι που πριν απολαμβάνατε
• Απώλεια ευχαρίστησης στη ζωή
• Αυτοκτονικές σκέψεις ή απόπειρες αυτοκτονίας
• Απελπισία και/ή απαισιοδοξία
• Υπερβολική κατανάλωση φαγητού/αύξηση βάρους και αλλαγές στην όρεξη ή απώλεια βάρους
• Κόπωση και μειωμένα επίπεδα ενέργειας
• Ευερεθιστότητα και ανησυχία
• Επίμονοι πόνοι, πονοκέφαλοι, κράμπες ή προβλήματα με το στομάχι
• Σοβαρή απόσπαση προσοχής, προβλήματα μνήμης και στη λήψη αποφάσεων
• Αϋπνία, πολύ πρωινό ξύπνημα ή υπερβολικός ύπνος
• Αισθήματα ενοχών, αναξιότητας και/ή αβοηθητότητας

Αιτίες κατάθλιψης

Όταν μιλάμε για τους παράγοντες που προκαλούν κατάθλιψη, αυτό που χρειάζεται να καταλάβουμε και να αποδεχτούμε είναι ότι η κατάθλιψη είναι μια κατάσταση που δεν προσαρμόζεται σε μια συγκεκριμένη θεωρία, οι γενετικοί παράγοντες ίσως να επηρεάζουν ή όχι την ευαισθησία του ατόμου για την εμφάνιση κατάθλιψης.

Οι καταθλιπτικές διαταραχές προκαλούνται από το συνδυασμό βιολογικών, ψυχολογικών και κοινωνικών παραγόντων.

Προβλήματα υγείας

Ιατρικές καταστάσεις όπως ο καρκίνος, τα προβλήματα του θυρεοειδή, ο χρόνιος πόνος, το εγκεφαλικό επεισόδιο, η καρδιακή προσβολή, η νόσος του Parkinson, τα αγγειακά νοσήματα, το  Alzheimer, η συννοσηρότητα με παθήσεις του μυοκαρδίου, ο διαβήτης, το κάταγμα στο ισχίο και οι ορμονικές διαταραχές μπορεί να προκαλέσουν κατάθλιψη. Αυτό κάνει το άτομο απαθές προς τις δικές του σωματικές και πνευματικές ανάγκες και έτσι παρατείνεται η ανάρρωση.

Βιολογικοί παράγοντες

Οι νευροδιαβιβαστές (όπως η νορεπινεφρίνη, η ντοπαμίνη και η σεροτονίνη) είναι υπεύθυνοι για την επικοινωνία και λειτουργία των νευρικών κυττάρων στον εγκέφαλο. Οι δομικές διαφορές όπως η μείωση του όγκου του ιππόκαμπου μαζί με τον κογχομετωπιαίο φλοιό, στο φακοειδή πυρήνα και στο θάλαμο, παρατηρούνται σε μαγνητικές του εγκεφάλου των ανθρώπων με κατάθλιψη. Ωστόσο, αυτές οι διαφορές που προκαλούνται λόγω μιας καταθλιπτικής διαταραχής δεν είναι σαφείς, ούτε παθογνωμονικές. Οι δυσπροσαρμοστικές συμπεριφορές στο χρόνιο στρες προκαλούν αλλαγές στο ενδοκρινικό σύστημα των ανθρώπων. Για αυτό πολλά προβλήματα υγείας θεωρούνται ότι προκαλούν καταθλιπτικές διαταραχές.

Ψυχολογικοί παράγοντες

Η χαμηλή αυτοεκτίμηση, η τάση να κατακλύζεστε από το άγχος/στρες και οι διαταραχές προσωπικότητας, είναι μερικοί ψυχολογικοί λόγοι που οδηγούν στην κατάθλιψη.

Κοινωνικοί παράγοντες

Οι ανεπιθύμητες και ξαφνικές αλλαγές στη ζωή, η ηλικία (διαφορετική για τους άνδρες και τις γυναίκες), το φύλο, τα οικογενειακά προβλήματα, τα παιδιά, ο γάμος, το διαζύγιο, η στενή σχέση με έναν άρρωστο συγγενή, η απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου (σύντροφος, πατέρας, μητέρα, κα), το κοινωνικοοικονομικό υπόβαθρο, τα ψυχικά τραύματα ή η κακοποίηση, οι διακρίσεις, η απομόνωση, οι δυσκολίες στις σχέσεις, το στρες στη δουλειά ή στο σχολείο κλπ. είναι μερικοί κοινωνικοί παράγοντες που συμβάλλουν στην κατάθλιψη. Ακόμη και θετικές αλλαγές στη ζωή, όπως η αλλαγή δουλειάς, μπορεί να προκαλέσουν κατάθλιψη.

Φύλο

Οι άνδρες είναι λιγότερο επιρρεπείς στην κατάθλιψη συγκριτικά με τις γυναίκες, λόγω των ορμονικών αλλαγών που βιώνουν οι γυναίκες λόγω εμμήνου ρύσεως, εγκυμοσύνης και εμμηνόπαυσης.

Ηλικία

Αν και τα παιδιά και οι έφηβοι είναι γνωστό ότι βιώνουν κατάθλιψη, οι μεγαλύτερες ηλικίες έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο.

Γενετικοί παράγοντες

Το 30-40% των καταθλιπτικών συμπτωμάτων αποδίδονται στη γενετική προδιάθεση. Ωστόσο, παράγοντες όπως το στρες στο σπίτι, στη δουλειά ή στο σχολείο συμβάλλουν στην κατάθλιψη.

Τραύμα και πένθος

Η σωματική ή η συναισθηματική κακοποίηση και ο θάνατος ενός φίλου ή ενός αγαπημένου προσώπου συμβάλλουν στην εμφάνιση κλινικής κατάθλιψης. Το πένθος και η σωματική ευαισθησία προκαλούν κατάθλιψη.

Φάρμακα και κατάχρηση ουσιών

Τα φάρμακα, το αλκοόλ ή η κατάχρηση ουσιών κάνουν τους ανθρώπους πιο ευάλωτους στην κατάθλιψη. Επίσης, συγκεκριμένα φάρμακα, αν λαμβάνονται για μεγάλο χρονικό διάστημα μπορεί να οδηγήσουν σε πιο έντονα συμπτώματα. Προσοχή στη χρήση φαρμάκων.

Τι μπορεί να προκαλέσει η κατάθλιψη;

Συχνά η κατάθλιψη και άλλες ασθένειες είναι αλληλένδετες, και αυτό σημαίνει ότι μια σωματική ασθένεια μπορεί να οδηγήσει σε κλινική κατάθλιψη και αντίστροφα. Είναι φυσιολογικό να νιώθετε πεσμένοι ψυχολογικά όταν έχετε κάποιο πρόβλημα υγείας, αλλά αν αυτό συνεχιστεί για πάνω από δύο εβδομάδες, πρέπει να του δώσετε σημασία.

Συχνές καταστάσεις που συνυπάρχουν με την κατάθλιψη είναι:

Διαταραχές άγχους

Η διαταραχή πανικού, η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή, η διαταραχή μετατραυματικού στρες, η κοινωνική φοβία ή η γενικευμένη αγχώδης διαταραχή είναι μερικές μορφές διαταραχών άγχους που μπορεί να συνυπάρχουν με την κατάθλιψη.

Καρδιακά νοσήματα

Το 18-25% των ανθρώπων που αντιμετωπίζουν καρδιακά προβλήματα και το 30-55% των ασθενών που έχουν υποστεί εγκεφαλικό επεισόδιο μπορεί να βιώσουν κατάθλιψη. Το στρες, ο μη υγιεινός τρόπος ζωής και η απροθυμία κάποιου να φροντίσει τον εαυτό του συμβάλλουν στις καταθλιπτικές διαταραχές.

Καρκίνος

Οι καταθλιπτικές διαταραχές παρατηρούνται σε ασθενείς με καρκίνο, είτε όταν πληροφορηθεί κανείς για τη νόσο ή όταν πια επηρεάζονται άμεσα οι ικανότητες τους για καθημερινές δραστηριότητες, παρεμποδίζονται οι κοινωνικές επαφές, νιώθουν έντονο πόνο ή κόπωση κλπ.

Διαβήτης

Η κατάθλιψη και ο διαβήτης ακολουθούν ένα κύκλο που μπορεί να προκαλέσει μεγαλύτερη βλάβη αν δεν διευθετηθεί τη σωστή στιγμή. Ο διαβήτης προκαλεί εσωτερική αναταραχή, έτσι αρχίζει η κατάθλιψη, η οποία οδηγεί στην έλλειψη κινήτρων με αποτέλεσμα υψηλότερη επίπεδα γλυκόζης στο αίμα, μεγαλύτερη κόπωση, λήθαργο, χειρότερη διάθεση και ακόμη και κατάθλιψη.

HIV/AIDS

Το στίγμα που συνδέεται με τον HIV/AIDS μπορεί να οδηγήσουν ένα άτομο σε κατάθλιψη. Συχνά οι άνθρωποι ως άμυνα στην ταπείνωση, στρέφονται προς την κατάχρηση ουσιών και αυτό επιδεινώνει την κατάστασής τους. Οι πιο εξελιγμένες θεραπείες ενθαρρύνουν αυτούς τους ανθρώπους να βελτιώσουν τη ζωή τους και να υιοθετήσουν ένα πιο υγιή τρόπο ζωής.

Θυρεοειδής

Συχνά το άγχος, ο σωματικός και πνευματικός λήθαργος συνδέονται με υπερθυρεοειδισμό και υποθυρεοειδισμό. Είναι πολύ σημαντικό να γίνει η διάγνωση της καταθλιπτικής διαταραχής ώστε να χορηγηθεί η κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή.

Σεξουαλική δυσλειτουργία

Πριν τη διάγνωση μιας καταθλιπτικής διαταραχής μπορεί να παρατηρηθεί απώλεια του ενδιαφέροντος για πράγματα όπως το σεξ, πράγμα που μπορεί να επηρεάσει την αυτοπεποίθηση κάποιου και να οδηγήσει στην κατάθλιψη.

Διαταραχές του πεπτικού συστήματος

Όταν κάποιος δεν ακολουθεί σωστή διατροφή, η υπερβολική απελευθέρωση των ορμονών του στρες και τα οξέα που εκκρίνονται από το στομάχι μπορεί να οδηγήσουν σε προβλήματα στο στομάχι κατά τη διάρκεια της κατάθλιψης. Από την άλλη πλευρά, η ιδιοπαθής φλεγμονώδης νόσος του εντέρου , η νόσος του Chrohn και η ελκώδης κολίτιδα μπορεί να προκαλέσουν κατάθλιψη.

Εξαρτήσεις

Οι ψυχικές διαταραχές μπορεί να οδηγήσουν στην κατάχρηση ουσιών και αντίστροφα. Αυτό σημαίνει ότι πολλοί για να διαχειριστούν την κατάθλιψη κάνουν κατάχρηση ηρεμιστικών, αλκοόλ και άλλων ουσιών πράγμα που οδηγεί σε σοβαρά προβλήματα εθισμού.

Πώς μπορώ να βοηθήσω τον εαυτό μου;

Ζητήστε τη βοήθεια ενός ψυχιάτρου ή ψυχοθεραπευτή το συντομότερο δυνατό. Είναι το πιο βασικό στοιχείο το να πάρετε εξειδικευμένη βοήθεια.

Εάν πάσχετε από κατάθλιψη, και αναλόγως από τη βαρύτητά της, θα νιώθετε εξουθενωμένοι, αβοήθητοι και χωρίς ελπίδα για τη ζωή. Δεν θα μπορείτε να κάνετε εύκολα πράγματα που πριν απολαμβάνατε ή δεν θέλετε να έρχεστε σε επαφή με κανέναν. Αυτό που μπορείτε να κάνετε μόνοι σας είναι να προσπαθήστε να είστε δραστήριοι, να γυμνάζεστε, να περπατάτε ή οποιαδήποτε δραστηριότητα σας αρέσει. Περάστε χρόνο με άλλους ανθρώπους ακόμη και αν αυτό φαίνεται πως θα σας ανησυχήσει, εμπιστευτείτε όσα νιώθετε σε ένα στενό σας φίλο ή συγγενή και μην απομονώνεστε. Αναβάλλετε σημαντικές αποφάσεις (όπως το να παντρευτείτε ή να πάρετε διαζύγιο ή να αλλάξετε δουλειά).

Θεραπεία της κατάθλιψης

Η διάγνωση της κατάθλιψης είναι πολύ σημαντική ώστε να ξεκινήσει η θεραπεία. Το πρώτο βήμα είναι να μιλήσετε σε ένα ψυχίατρο-ψυχοθεραπευτή. Η θεραπεία εξαρτάται από τον τύπο της κατάθλιψης και τη βαρύτητα των συμπτωμάτων που έχετε. Τα άτομα με καταθλιπτική διαταραχή μπορεί να λαμβάνουν ως θεραπεία:

• Αντικαταθλιπτικά SSRI
• Τρικυκλικά (παλιότερα αντικαταθλιπτικά)
• Αναστολείς της μονοαμινικής οξειδάσης (MAOIs)
• Ψυχοθεραπεία (πχ Διαπροσωπική θεραπεία, Ψυχοδυναμική ψυχοθεραπεία, Γνωστική συμπεριφορική ψυχοθεραπεία, κα)
• Ηλεκτροσπασμοθεραπεία (ECT)
• Διέγερση πνευμονογαστρικού νεύρου (VNS)
• Επαναλαμβανόμενο διακρανιακό μαγνητικό ερεθισμό (rTMS)