Τι είναι το déjà vu; (προμνησία)

Deja vu / Προμνησία

Έχετε νιώσει ποτέ ένα ξαφνικό συναίσθημα οικειότητας σε ένα τελείως καινούργιο μέρος; Ή έχετε νιώσει ότι είχατε κάνει ακριβώς την ίδια συζήτηση με κάποιον πριν; Αυτό το συναίσθημα οικειότητας, είναι γνωστό ως déjà vu (προφέρεται "ντέζα βου") και συμβαίνει περιστασιακά 1-2 φορές το χρόνο στο 60-70% των ανθρώπων. Είναι μια εμπειρία που είναι σχεδόν πάντα φευγαλέα και συμβαίνει τυχαία. Το «déjà vu» είναι γαλλικός όρος και σημαίνει «ήδη ειδωμένο» (κάπου το έχω ξαναδεί), ενώ στα ελληνικά ο ακριβής επιστημονικός όρος είναι "προμνησία".

Το déjà vu αναφέρεται στο συναίσθημα που έχουμε όταν νιώθουμε ότι έχουμε ζήσει ξανά την παρούσα κατάσταση. Είναι πολύ συχνό, με δύο στα τρία άτομα, άνδρες και γυναίκες να βιώνουν το φαινόμενο κάποια στιγμή στη ζωή τους. Σε αυτούς  που βιώνουν το ντέζαβού, το φαινόμενο συμβαίνει μία φορά το χρόνο, αν και αυτή η συχνότητα μειώνεται με την πάροδο των ετών.

Πού οφείλεται το deja vu;

Αν και το déjà vu είναι σχετικά συχνό, υπάρχουν περιορισμένες έρευνες για το θέμα. Αυτό που γνωρίζουμε είναι ότι το ντέζαβού μπορεί να οφείλεται στην προσοχή, στη μνήμη, στη διπλή νευρολογική επεξεργασία και σε νευρολογικά αίτια.

1. Το déjà vu μπορεί να συμβεί όταν η προσοχή μας είναι μειωμένη, και στη συνέχεια ακολουθεί μια στιγμή πλήρους προσοχής. Για παράδειγμα, αν πρόκειται να ξεκλειδώσετε την μπροστινή πόρτα του σπιτιού σας, και αποσπαστεί η προσοχή σας για ένα δευτερόλεπτο από ένα θόρυβο, όταν επιστρέφετε να ολοκληρώσετε την κίνηση που κάνατε, η πρώτη αντίληψη μπορεί να φαίνεται πιο μακριά στο παρελθόν.
2. Το déjà vu μπορεί να σχετίζεται με τη μνήμη όταν κάποιες λεπτομέρειες μιας νέας εμπειρίας είναι γνωστές αλλά έχουμε ξεχάσει την πηγή της οικειότητας. Η αρχή αυτής της εξήγησης είναι ότι οι άνθρωποι συναντούν αμέτρητα πράγματα στη διάρκεια της ημέρας αλλά δεν δίνουν προσοχή σε όλες αυτές τις πληροφορίες. Αργότερα επεξεργάζονται αυτές τις πληροφορίες και έτσι νιώθουν οικειότητα και déjà vu.
3. Η διπλή νευρολογική εξήγηση του ντέζαβού υποστηρίζει ότι πρόκειται για μια καθυστέρηση στη μετάδοση των νευρικών σημάτων από τα αισθητήρια όργανα και άλλα κέντρα επεξεργασίας στον εγκέφαλο.
4. Κρυπτομνησία: μια άλλη πιθανή εξήγηση είναι ότι μια πληροφορία που μαθαίνει κάποιος ξεχνιέται συνειδητά, αλλά ωστόσο αποθηκεύεται, και παρόμοιες εμπειρίες οδηγούν στην ανάσυρση των αποθηκευμένων πληροφοριών οδηγόντας σε μια αίσθηση οικειότητας.

Παρόμοιες σχετικές εμπειρίες με την προμνησία (deja vu) είναι οι παρακάτω:

1. αίσθηση πως έχουμε ξαναδεί την σκηνή που βλέπουμε τώρα (deja vu)
2. αίσθηση πως έχουμε ξαναζήσει την στιγμή που ζούμε τώρα (deja vecu)
3. αίσθηση πως έχουμε ξανά αισθανθεί αυτό που νοιώθουμε τώρα (deja senti)
4. αίσθηση πως έχουμε ξανακούσει αυτό που ακούμε τώρα (deja entendu)
5. αίσθηση πως έχουμε ξανά γευτεί, (deja goute)
6. αίσθηση πως έχουμε ξανασυναντήσει, (deja rencontre)
7. αίσθηση πως έχουμε ξανά ονειρευτεί, (deja reve)
8. αίσθηση πως έχουμε ξανασκεφτεί, (deja pense)

Ενδιαφέροντα στοιχεία για το Deja Vu !

Κάποια γενικά στοιχεία για το déjà vu περιλαμβάνουν τα εξής:

1. Κατά μέσο όρο, οι άνθρωποι που βιώνουν déjà vu αναφέρουν ότι νιώθουν την εμπειρία μία φορά το χρόνο.
2. Παρατηρείται συχνά σε περιόδους στρες και υπερκόπωσης.
3. Εμφανίζεται σε άνδρες και γυναίκες.
4. Η συχνότητά του μειώνεται με το πέρασμα των χρόνων.
5. Οι άνθρωποι που είναι μορφωμένοι και έχουν υψηλότερο κοινωνικοοικονομικό επίπεδο είναι πιο πιθανό να βιώσουν déjà vu.
6. Προκαλείται από ηλεκτρική διέγερση του φλοιού του εγκεφάλου και άλλων βαθύτερων δομών.
7. Οι άνθρωποι που ταξιδεύουν νιώθουν πιο συχνά déjà vu συγκριτικά με αυτούς που δεν ταξιδεύουν, προφανώς επειδή αυτοί που ταξιδεύουν έχουν περισσότερες ευκαιρίες να συναντήσουν νέα μέρη.
8. Μερικοί άνθρωποι που βιώνουν déjà vu λένε ότι μοιάζει με προηγούμενο όνειρο.

Deja vu και κόπωση

Η κόπωση, το έντονο άγχος και το στρες επηρεάζουν τη βραχυπρόθεσμη και τη μακροπρόθεσμη μνήμη. Εάν επηρεάζεται η μνήμη σας, αυτό μπορεί να οδηγεί σε ένα αίσθημα déjà vu.

Μπορεί να συνδέεται με κάτι πιο σοβαρό;

Πολλοί άνθρωποι βιώνουν την αίσθηση ότι έχουν ξαναβρεθεί κάπου ή πως έχουν ξαναβιώσει την ίδια κατάσταση στο παρελθόν. Στις περισσότερες περιπτώσεις, αυτό είναι περιστασιακό και φευγαλέο.

Αλλά σε κάποιες σπάνιες περιπτώσεις, μπορεί να είναι σημάδι για κάτι πιο σοβαρό - όπως η επιληψία - εάν έχετε άλλα συμπτώματα που συνοδεύουν το déjà vu, όπως διαταραχές της κινητικότητας και της αισθητικότητας, τικ ή ακούσιες κινήσεις. Σε αυτές τις περιπτώσεις χρειάζεται οργανικός έλεγχος για να αποκλειστούν νοσήματα.