H “προκατάληψη επιζώντων” και οι ιστορίες επιτυχίας

H "προκατάληψη επιζώντων" και οι ιστορίες επιτυχίας

Συχνά δίνουμε σημασία στις ιστορίες επιτυχίας και αγνοούμε τις αποτυχίες. Ο Χένρυ Φορντ είπε, “ Αυτοί που δεν κάνουν ποτέ λάθη εργάζονται για εμάς που κάνουμε.” Η ιστορία μας δείχνει ότι οι δυσκολίες είναι προφανείς και ότι μπορούμε να μάθουμε από τα λάθη μας. Σε ένα κόσμο που γιορτάζει την επιτυχία, ας μην ξεχνάμε την αξία της αποτυχίας και τα μαθήματα που προσφέρει. Μερικές φορές, οι μεγαλύτερες γνώσεις προέρχονται από το να ψάχνεις εκεί που κανείς άλλος δεν το κάνει. Αναγνωρίζοντας και κατανοώντας την προκατάληψη επιζώντων και τις ιστορίες επιτυχίας, μπορούμε να βελτιωθούμε και να παίρνουμε καλύτερες αποφάσεις σε όλους τους τομείς της ζωής μας. 

Τι είναι η προκατάληψη επιζώντων; 

Οι ιστορίες επιτυχίας υπάρχουν παντού γύρω μας. Από ανθρώπους που ξεκίνησαν από το μηδέν και έχτισαν ολόκληρες αυτοκρατορίες, καλλιτέχνες που εμφανίστηκαν από το πουθενά και αθλητές με εξαιρετικές επιδόσεις. Με τόσες πολλές ιστορίες έμπνευσης, είναι εύκολο να πιστέψουμε ότι η επιτυχία είναι ο κανόνας και η αποτυχία είναι σπάνια. Ωστόσο, αυτή είναι μια διαστρεβλωμένη αντίληψη.

Η προκατάληψη επιζώντων είναι ένα ψυχολογικό φαινόμενο το οποίο μας κάνει να επικεντρωνόμαστε σε περιπτώσεις επιτυχίας, οι άνθρωποι που “επιβιώνουν” από μια διαδικασία, και να αγνοούμε όσους απέτυχαν ή δεν τα κατάφεραν επειδή έχουν ξεχαστεί και δεν είναι πλέον στο προσκήνιο. Είναι ένα είδος φίλτρου που διαστρεβλώνει την αντίληψη της πραγματικότητας. 

Η ιδέα προέκυψε κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου, όταν ο μαθηματικός Άμπραχαμ Γουόλντ είχε αναλάβει την ανάλυση των ζημιών σε αεροσκάφη που επέστρεφαν από αποστολές. Η Πολεμική Αεροπορία ήθελε να ενισχύσει τις περιοχές που επλήγησαν περισσότερο, αλλά ο Γουόλντ επεσήμανε ότι αυτά ήταν τα σημεία όπου ένα αεροπλάνο θα μπορούσε να χτυπηθεί και να πετάξει. Τα πραγματικά κρίσιμα σημεία, αυτά που θα μπορούσαν πραγματικά να καταρρίψουν το αεροσκάφος, ήταν αυτά που δεν μπορούσαν να δουν, επειδή αυτά τα αεροπλάνα δεν επέστρεψαν.

Στην καθημερινότητα, αυτή η προκατάληψη υπάρχει παντού. Βλέπουμε μόνο τους Ολυμπιονίκες που κερδίζουν μετάλλια, και όχι αυτούς που κάνουν σκληρή προσπάθεια για να φτάσουν ψηλά. Γνωρίζουμε πράγματα για επιχειρήσεις κολοσσούς όπως η Apple ή η Tesla, αλλά όχι τις εκατομμύρια επιχειρήσεις που χρεοκοπούν καθε χρόνο. Ακολουθούμε διάσημους influencers , αλλά δεν ξέρουμε χιλιάδες ανθρώπους που εγκατέλειψαν την προσπάθεια και έχουν 27 ακόλουθους. 

Προκατάληψη επιζώντων και ψυχική ανθεκτικότητα 

Η προκατάληψη επιζώντων και η ανθεκτικότητα συνδέονται στενά και οι μελέτες έχουν δείξει ότι αυτή μπορεί να είναι μια εξελικτική τακτική.  Κάποιοι από εμάς έχουμε μια εγωιστική αντίδραση, η οποία έχει σχεδιαστεί για να διασφαλίζει ότι καλύπτουμε τις ατομικές μας ανάγκες. Αυτό δεν είναι αναμενόμενο καθώς ως άνθρωποι είμαστε πολύ κοινωνικά όντα, και αυτό μας βοηθά να νιώθουμε ολοκληρωμένοι.

Η ιστορία μας ως άνθρωποι έχει υπονοήσει ότι οι μεγαλύτερες επιτυχίες μας πηγάζουν πράγματι από τη συνεργασία. Η ποιότητα της κοινωνικότητας είναι μια εξελικτική ποιότητα που προκύπτει από την συνεργασία. Αυτό εξηγεί γιατί όταν ταξιδεύουμε ομαδικά νιώθουμε μεγαλύτερη ασφάλεια. Αν και πλέον δεν είναι ανάγκη να κυνηγάμε για να επιβιώσουμε, τα ένστικτά μας έχουν εξελιχθεί για να επαναπροσδιορίζουν αυτήν την αντίδραση με χιλιάδες τρόπους.

Φανταστείτε να δίνετε ένα τεστ. Δεν έχετε μελετήσει επειδή δεν είχατε χρόνο ανάμεσα στη δουλειά και στα υπόλοιπα μαθήματα. Γνωρίζετε κάποια πράγματα που χρειάζονται για το τεστ, έτσι αποφασίζετε ότι στη διάρκεια του μαθήματος θα γράφετε σημειώσεις ώστε να γράψετε καλά. Μόλις λάβετε το τεστ, νιώθετε μεγάλη σιγουριά για τις απαντήσεις σας και νιώθετε ότι ήταν εύκολο συγκριτικά με τον πανικό που είχαν όλοι οι άλλοι.

Μετά από μερικές μέρες, παίρνετε το τεστ και το βαθμό σας. Βλέπετε πάνω στην κόλλα σας ένα μικρό βαθμό με κόκκινο στύλο. Η καρδιά σας αρχίζει να χτυπά δυνατά, γιατί πιστεύατε ότι είχατε γράψει καλά. Νιώθετε ότι κάτι δεν πάει καλά. Συζητάτε με τους φίλους για να δείτε πως τα πήγαν και όλοι μοιάζουν να τα έχουν πάει πολύ καλύτερα από εσάς. Αρχίζετε να ελέγχετε το βαθμό για να βεβαιωθείτε ότι θα περάσετε την τάξη και βλέπετε ότι αυτό είναι βέβαιο και νιώθετε λίγο καλύτερα.

Ακόμη και αν αποτύχατε στο τεστ, μπορείτε να πάρετε άριστα αν προσπαθήσετε. Ο πανικός υποχωρεί, και ακόμη και αν νιώθετε απογοητευμένοι με τον εαυτό σας, γρήγορα προχωράτε και αρχίζετε να κρατάτε σημειώσεις από το μάθημα. Μόλις έχετε βιώσει την προκατάληψη επιζώντων. Ζήσατε μια άβολη και αγχωτική κατάσταση, και ο εγκέφαλος σας άφησε αυτά τα συναισθήματα να φύγουν όπως ήρθαν. 

Η προκατάληψη επιζώντων από την πλευρά της μνήμης μας , μας επιτρέπει να επεξεργαζόμαστε καταστάσεις όπως αυτές με ασφαλή τρόπο. Αν συνεχίζατε να ασχολείστε με το τεστ, δεν θα μπορούσατε να κρατήσετε σημειώσεις ώστε να διατηρήσετε το άριστα ή δεν θα μπορούσατε να κρατήσετε σημειώσεις επειδή το μυαλό σας δεν θα μπορoύσε να σταματήσει να σκέφτεται τι πήγε λάθος.

Ανεξάρτητα από το πιθανό αποτέλεσμα, ο εγκέφαλος εφαρμόζει μια στρατηγική αυτοσυντήρησης που μετριάζει τις πιθανές αρνητικές επιπτώσεις που μπορεί να βιώσετε από ένα τραυματικό γεγονός. Αυτός ο μηχανισμός μας βοηθά να επανέλθουμε γρήγορα μετά από ένα δυσάρεστο γεγονός. Σε αυτή την περίπτωση, την αποτυχία στο τεστ. Ο εγκέφαλος επιλέγει να επικεντρωθεί στις θετικές πτυχές του σεναρίου με σκοπό την αυτοσυντήρηση , έτσι είναι εύκολο να ξεχάσετε ή να αφήσετε πίσω σας αυτή τη δυσάρεστη ανάμνηση. 

Η προκατάληψη επιζώντων δεν υπάρχει μόνο για να στηρίζει το εγώ μας όταν κάνουμε λάθη, αλλά είναι μια τακτική αυτοσυντήρησης που μας επιτρέπει να συνεχίζουμε στη ζωή μας. Η κατανόηση αυτής της προκατάληψης μας επιτρέπει να καταλάβουμε τι μπορούμε να κάνουμε όταν αντιμετωπίζουμε τα ψυχικά μας τραύματα. 

Παραδείγματα της προκατάληψης επιζώντων 

1. Ο επιτυχημένος επιχειρηματίας 

Ακούμε για ιστορίες επιτυχίας ανθρώπων και όσα έχουν καταφέρει χωρίς να γνωρίζουμε την προσπάθεια που έκαναν για να φτάσουν εκεί. Αλλά αυτό δεν είναι λογικά σωστό επειδή η προκατάληψη επιζώντων μπαίνει στο παιχνίδι. Δεν ξέρουμε πόσοι άνθρωποι έκαναν παρόμοια πράγματα και παρόλα αυτά απέτυχαν. Ίσως για κάθε 1 επιτυχημένο άτομο που προσπάθησε να κάνει κάτι, να υπάρχουν άλλοι 40 που απέτυχαν στον ίδιο τομέα. Ίσως να πρέπει κάποιος να είναι στο κατάλληλο σημείο στη σωστή στιγμή. 

2. Ο θαυματουργός θεραπευτής 

Ακούμε για ιστορίες ανθρώπων που μπορούν να θεραπεύσουν με αινιγματικές τεχνικές. Οι πνευματικοί θεραπευτές συνήθως έχουν πελάτες που επιβεβαιώνουν την αξιοπιστία τους. Η καταπολέμηση των θανατηφόρων ασθενειών είναι πολύ δύσκολη. Πάρτε για παράδειγμα τον καρκίνο. Υπάρχουν άνθρωποι που ψάχνουν να βρουν εναλλακτικές ψευδοϊατρικές προσεγγίσεις. Από όλους τους ανθρώπους που ψάχνουν βοήθεια, ένα ποσοστό από αυτούς θα επιβιώσει για πολλούς λόγους. Κάποιοι δεν θα τα καταφέρουν.

Όσοι δεν καταφέρουν να ζήσουν για να πούνε την ιστορία τους είναι όσοι δεν κατάφεραν να σωθούν από αυτούς τους θεραπευτές. Αλλά όταν κάποιοι επιβιώνουν, διαδίδουν την ιστορία. Όταν όλες οι ιστορίες διαδίδονται από επιζώντες, αυτό οδηγεί σε λανθασμένα συμπεράσματα: Κάθε άνθρωπος που έχει πάει στο θεραπευτή έχει νικήσει τον καρκίνο. Όχι. Έχετε ακούσει ιστορίες ανθρώπων που επιβίωσαν για να πούνε την ιστορία. Μόνο αν μπορούσαμε να ακούσουμε τις ιστορίες αυτών που πέθαναν, θα είχαμε αντικειμενική άποψη. 

Οι συνέπειες της προκατάληψης επιζώντων στη ζωή μας 

Αυτή η προκατάληψη δεν είναι ένα ανέκδοτο ή ένα απλό γεγονός, μπορεί να διαμορφώσει τις ζωές μας επειδή τροφοδοτεί την απογοήτευση, δημιουργεί μη ρεαλιστικές προσδοκίες και επηρεάζει τις αποφάσεις που παίρνουμε. 

1. Εξιδανίκευση της επιτυχίας: η προκατάληψη επιζώντων μας κάνει να σκεφτόμαστε ότι αν οι άλλοι τα κατάφεραν, το ίδιο μπορούμε να κάνουμε και εμείς, αλλά δεν μας επιτρέπει να δούμε την κρυφή πλευρά του παγόβουνου. Δεν βλέπουμε τα προνόμια, την τύχη, τις διασυνδέσεις, τις αποτυχημένες επαναλήψεις ή τα χρόνια αορατότητας. Αυτό μας κάνει να σκεφτόμαστε ότι η επιτυχία είναι κάτι σχετικά εύκολο, όταν στην πραγματικότητα, είναι ένα πολύ απότομο βουνό που λίγοι καταφέρνουν να ανέβουν. 
2. Τοξική εικόνα για τον εαυτό: όταν πιστεύουμε ότι όλοι οι άλλοι έχουν επιτύχει απίστευτα πράγματα εκτός από εμάς, είναι εύκολο να πέσουμε στον αυτοκαταστροφικό εσωτερικό διάλογο: “Τι κάνω λάθος; Γιατί δεν έχω καμία πρόοδο;” Το πραγματικό πρόβλημα δεν είναι ότι δεν έχετε καμία πρόοδο, που στην πραγματικότητα έχετε, αλλά ότι συγκρίνετε το δικό σας μονοπάτι και το δικό σας ρυθμό με μια φιλτραρισμένη εκδοχή των πιο επιτυχημένων ανθρώπων.
3. Υποτίμηση του ρίσκου: αν βλέπουμε μόνο όσους έχουν επιτύχει, υποθέτουμε ότι το μονοπάτι είναι πολύ πιο εύκολο και βιαζόμαστε να επιτύχουμε τους στόχους μας χωρίς την κατάλληλη προετοιμασία. Ωστόσο, το να ξεκινήσετε τη δική σας επιχείρηση χωρίς να έχετε υπολογίσει το ρίσκο, να παραιτηθείτε από τη δουλειά σας για να ακολουθήσετε το πάθος σας, να επενδύσετε όλες τις οικονομίες σας σε κρυπτονομίσματα επειδή κάποιος άλλος είναι επιτυχημένος,  κρύβει πολλούς κινδύνους. Όλες αυτές οι αποφάσεις πρέπει να βασίζονται σε υπολογισμένα ρίσκα και όχι στις ιστορίες των άλλων. 
4. Περιφρόνηση για την σιωπηλή προσπάθεια: δίνουμε αξία σε όσους έχουν επιτύχει, αλλά αγνοούμε όσους προσπάθησαν, έδωσαν τον καλύτερο τους εαυτό και παρόλα αυτά δεν τα κατάφεραν. Η προκατάληψη επιζώντων είναι ένα δίκοπο μαχαίρι επειδή μπορεί να μας κάνει να έχουμε λιγότερη ενσυναίσθηση απέναντι σε ανθρώπους που προσπάθησαν σκληρά και με κουράγιο, δεν τα κατάφεραν αλλά έμαθαν από αυτή τη διαδικασία. Στιγματίζουμε την αποτυχία λες και δεν είναι φυσιολογικό κομμάτι της διαδικασίας. 
5. Κοινωνική πίεση για γρήγορη επιτυχία: η ιδέα ότι αν δεν είστε εκατομμυριούχοι μέχρι τα 30, τότε δεν κάνατε κάτι σωστά, ή αν δεν έχετε χιλιάδες ακόλουθους, είστε αποτυχημένοι, μπορεί να σας γυρίσει μπούμερανγκ. Ο καθένας έχει το δικό του ρυθμό, και όταν προσπαθεί να ακολουθήσει το ρυθμό των άλλων το μόνο που μπορεί να καταφέρει είναι να νιώθει επιπλέον στρες. Στην πραγματικότητα, μπορεί να θέλει να τα παρατήσει πιο γρήγορα, απλά επειδή πιστεύει ότι δεν έχει πρόοδο. 

Πώς μπορείτε να αντισταθείτε σε αυτή την προκατάληψη;

Ακόμη και οι επαγγελματίες δεν είναι εύκολο να αντισταθούν σε αυτή την προκατάληψη. Ακόμη και οι οικονομολόγοι έχουν την τάση να επικεντρώνονται στις επιχειρήσεις που κάνουν καλές επενδύσεις, και να αγνοούν όσους έχασαν τα χρήματα τους. Ωστόσο, όταν υπάρχει επίγνωση για την προκατάληψη επιζώντων αυτό είναι το πρώτο βήμα για την καταπολέμηση της επιρροής της. 

1. Αλλάξτε την εστίαση: αρχίστε να προσέχετε  όσους δεν τα κατάφεραν

Κάντε μια συνειδητή προσπάθεια να δείτε πέρα από την επιτυχία. Για σκεφτείτε: Τι συνέβη σε όσους δεν τα κατάφεραν; Τι μπορώ να μάθω από αυτούς; Διαβάστε βιβλία που μιλάνε για τα λάθη, ντοκυμαντέρ που δεν έχουν καλό τέλος. Ο στόχος είναι να έχετε μια πιο ισορροπημένη οπτική για το τι συμβαίνει στην πραγματική ζωή. 

2. Επαναπροσδιορίστε τι σημαίνει επιτυχία 

Η επιτυχία δεν είναι πάντα ένα παιχνίδι, ένα εξώφυλλο στα περιοδικά ή τα εκατομμύρια ακόλουθων στα social media. Μερικές φορές είναι να χτίσεις μια ουσιαστική ζωή ή να βοηθάς τους άλλους. Η προκατάληψη επιζώντων μπορεί να σας οδηγήσει σε έναν αγώνα δρόμου με σκοπό τον τερματισμό και να σας κάνει να ξεχνάτε ότι υπάρχουν πολλοί τρόποι για να ζήσετε μια γεμάτη και ουσιαστική ζωή. Για αυτό πρέπει να σκεφτείτε τι σημαίνει πραγματικά επιτυχία για εσάς. 

3. Αναπτύξτε στατιστική σκέψη 

Ναι, είναι δύσκολο αλλά μόνο έτσι μπορείτε να προστατευτείτε από παρορμητικές αποφάσεις. Το 90% των startups αποτυγχάνουν, αυτή είναι η πραγματικότητα. Δεν είναι απαισιοδοξία, είναι πληροφορία. Έτσι, πριν πάρετε μια απόφαση με βάση μια ιστορία επιτυχίας αναρωτηθείτε: Ποια είναι η στατιστική βάση για αυτή την περίπτωση; Πόσοι άνθρωποι προσπάθησαν και απέτυχαν; Τι ρίσκο περιέχει αυτή η κίνηση; 

4. Δείξτε αυτοσυμπόνια 

Η προκατάληψη επιζώντων είναι ένα σοβαρό πλήγμα στην αυτοεκτίμηση. Η συνεχής σύγκριση του εαυτού σας με όσους τα έχουν καταφέρει, σας κάνει να νιώθετε ανίκανοι ή ακόμη και κατώτεροι. Ωστόσο, αυτός είναι ένας τοξικός κύκλος από τον οποίο δεν κερδίζετε τίποτα. Αντιθέτως, προσπαθήστε να είστε ευγενικοί με τον εαυτό σας και να του δείχνετε συμπόνια όταν τα πράγματα δεν πάνε όπως τα περιμένατε. Όταν νιώθετε ότι έχετε αποτύχει, αλλάξτε την νοοτροπία σας. Αντί να σκέφτεστε, “Είμαι αποτυχημένος” μπορείτε να σκεφτείτε, “Τα λάθη είναι κομμάτι της διαδικασίας.” 

5. Δώστε σημασία στην προσπάθεια όχι στα αποτελέσματα 

Σε μια κοινωνία που έχει εμμονή με τα επιτεύγματα, είναι εύκολο να πέσουμε στην παγίδα του να δίνουμε αξία μόνο στα αποτελέσματα αγνοώντας την προσπάθεια. Ωστόσο, η πραγματική εξέλιξη συμβαίνει στην πορεία. Όταν επικεντρώνεστε στην προσπάθεια και στη μάθηση, αντί να δίνετε σημασία στην άμεση επιτυχία ή αποτυχία, αναπτύσσετε μια νοοτροπία ψυχικής  ανθεκτικότητας. Μειώνετε το άγχος για την επίτευξη των στόχων σας και αρχίζετε να βρίσκετε ικανοποίηση στην καθημερινή σας εξέλιξη. Στο τέλος, είναι οι μικρές νίκες, τα μαθήματα που πήρατε, η πειθαρχία που δείξατε και τα λάθη που ξεπεράσατε που διαμόρφωσαν αυτό που είστε.