Πένθος & απώλεια: συμπτώματα, αντιμετώπιση

Πένθος & απώλεια – Αντιμετώπιση

Το πένθος είναι η φυσιολογική αντίδραση στην απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου. Ο θάνατος ενός αγαπημένου προσώπου είναι μια από τις πιο οδυνηρές στιγμές στη ζωή ενός ανθρώπου. Οι άνθρωποι ανταποκρίνονται στο πένθος με πολλούς τρόπους που εξαρτώνται από τη συναισθηματική σύνδεση με τον θανόντα, τις συνθήκες του θανάτου και πολλές άλλες παραμέτρους (την ηλικία, αν υπάρχει οικογένεια ή όχι, αν υπάρχει οικονομική/κοινωνική στήριξη, κα).

Τα συναισθήματα θλίψης και πένθους δεν αφορούν μόνο το θάνατο όμως, και μπορεί να συνοδεύουν και άλλες απώλειες, όπως το χωρισμό από μια σημαντική σχέση.

Συμπτώματα πένθους

Ένα μεγάλο εύρος συναισθημάτων και σύγχυσης μπορεί να συνοδεύουν μια απώλεια και το πένθος. Οι άνθρωποι που πενθούν ίσως να ξεσπούν σε κλάματα, να έχουν προβλήματα με τον ύπνο, να αλλάζει η όρεξη τους ή να μην είναι παραγωγικοί στη δουλειά τους. Πρώτα από όλα, είναι δύσκολο για τον καθένα να αποδεχθεί την απώλεια. Πολλές φορές γεννιούνται συναισθήματα θυμού, τα οποία  μπορεί να κατευθύνονται στους γιατρούς, στις νοσοκόμες, στο Θεό, σε άλλα αγαπημένα πρόσωπα ή ακόμη και στο πρόσωπο που πέθανε. Ένα άτομο που πενθεί ίσως να αισθάνεται ενοχές, με εκφράσεις όπως ʺΘα έπρεπε να…ʺ, ʺΘα μπορούσα να…ʺ ή ʺΕύχομαι να είχα κάνει αυτό…ʺ Τα συναισθήματα είναι πολύ έντονα και ο κάθε άνθρωπος όταν πενθεί μπορεί να έχει σκαμπανεβάσματα στη διάθεσή του. Όλα όμως αυτά αποτελούν φυσιολογικές αντιδράσεις στην απώλεια.

Δεν υπάρχει συγκεκριμένη χρονική διάρκεια για το πένθος. Φυσιολογικά, τα συμπτώματα του πένθους υποχωρούν και γίνονται λιγότερο έντονα όσο περνά ο καιρός. Τα συμπτώματα για τους περισσότερους ανθρώπους υποχωρούν μεταξύ έξι μηνών και δύο ετών μετά την απώλεια.

Αν τα συμπτώματα του πένθους έχουν μεγαλύτερη διάρκεια από την τυπική, ή αν κάποιος έχει έντονα συμπτώματα, το άτομο που πενθεί ίσως να βιώνει κατάθλιψη ή “επιπλεγμένο πένθος“. Η ψυχοθεραπεία είναι πολύ ωφέλιμη σε τέτοιες περιπτώσεις. Η ψυχοθεραπεία επικεντρώνεται τόσο στην αλλαγή του θεραπευόμενου για να μπορεί να ανταπεξέλθει σε δύσκολες καταστάσεις όσο και σε θέματα που αφορούν σκέψεις και συναισθήματα για την απώλεια του θανόντα, τη ζωή, στόχους και σχέδια για το μέλλον.

Αιτίες πένθους

Η αντίδραση στην απώλεια επηρεάζεται κυρίως από τη σχέση που είχε κάποιος με τον θανόντα, αλλά και άλλες παραμέτρους, όπως τις συνθήκες του θανάτου, κα.

Η απώλεια ενός μέλους της οικογένειας

Ο θάνατος ενός συζύγου ή συντρόφου μπορεί να είναι πολύ επώδυνος και το πένθος τεράστιο. Ο σύντροφος που πενθεί την απώλεια του συζύγου έχει να αντιμετωπίσει πολλά θέματα και να πάρει πολλές αποφάσεις, όπως για παράδειγμα σχετικά με τη διαδικασία της κηδείας, τα οικονομικά και πολλά ακόμη, και αυτή η στιγμή είναι η χειρότερη για να μπορέσει να διαχειριστεί αυτά τα ζητήματα. Ο/Η σύζυγος που πενθεί ίσως να χρειαστεί να εξηγήσει το θάνατο της μητέρας/πατέρα στα μικρά παιδιά και να τα βοηθήσει με το πένθος (τα μικρά παιδιά θα πρέπει απαραιτήτως να λάβουν την κατάλληλη ψυχοθεραπευτική βοήθεια).

Ο θάνατος ενός παιδιού, ανεξάρτητα με την αιτία του θανάτου ή την ηλικία του παιδιού, είναι ένα συναισθηματικά συγκλονιστικό γεγονός, το πιο τρομακτικό που μπορεί να ζήσει ένας άνθρωπος. Η απώλεια του παιδιού μπορεί να ισοπεδώσει έναν γονιό και στη συντριπτική πλειοψηφία φέρνει άμεσα τους γονείς αντιμέτωπους με την κατάθλιψη. Ο θάνατος ενός παιδιού είναι ένα τρομακτικό γεγονός και προκαλεί μια συντριπτική αίσθηση της αδικίας, για τα ανεκπλήρωτα όνειρα και την αφόρητη απώλεια. Οι γονείς μπορεί να αισθάνονται υπεύθυνοι για το θάνατο του παιδιού τους.

Ο θάνατος της μητέρας ή του πατέρα έχει βαθιά επίδραση, ανεξαρτήτως της ηλικίας του ατόμου όταν αυτό συμβεί. Είναι φυσικό όσοι πενθούν να αισθάνονται μπερδεμένα συναισθήματα όπως ο πόνος, ο φόβος και η βαθιά θλίψη για μια τόσο σημαντική απώλεια. Ο τρόπος με τον οποίο πενθεί κάποιος για την απώλεια ενός γονιού εξαρτάται από ένα αριθμό προσωπικών παραγόντων, όπως η σχέση με τον γονέα, οι θρησκευτικές πεποιθήσεις, αν υπάρχει νέα οικογένεια και παιδιά, προηγούμενες εμπειρίες με το θάνατο και την απώλεια, και αν κάποιος πιστεύει ή όχι ότι ήταν η ʺστιγμήʺ για τον γονέα να φύγει. Η απώλεια ενός γονέα ίσως να σημαίνει και την απώλεια μιας σχέσης ζωής, ενός συμβούλου, προστάτη και καθοδηγητή. Το άτομο που πενθεί ίσως να αισθάνεται ξαφνικά πολύ μόνο, ακόμη και όταν δέχεται την υποστήριξη άλλων μελών της οικογένειας και των φίλων.

Η απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου

Η απώλεια ενός στενού φίλου ή ενός μέλους της οικογένειας ίσως είναι μία από τις πιο δύσκολες προκλήσεις που καλείται να αντιμετωπίσει κάποιος. Όταν χάνουμε ένα σύντροφο, συγγενή ή γονέα το πένθος είναι το ίδιο έντονο. Η απώλεια αποτελεί ένα φυσιολογικό κομμάτι της ζωής, αλλά μπορούμε να ξεπεράσουμε το σοκ και τη σύγχυση, που οδηγούν σε παρατεταμένη περίοδο θλίψης ή κατάθλιψης. Η θλίψη συνήθως μειώνεται σε ένταση όσο περνάει ο καιρός, αλλά το πένθος είναι μια σημαντική διαδικασία για να ξεπεράσετε αυτά τα συναισθήματα και να συνεχίσετε να θυμάστε τις όμορφες στιγμές που είχατε με το αγαπημένο σας πρόσωπο.

Ο καθένας αντιδρά διαφορετικά στο θάνατο και έχει δικούς του μηχανισμούς για το πένθος. Οι περισσότερες μελέτες δείχνουν ότι οι άνθρωποι αναρρώνουν από την απώλεια μόνοι τους με τον καιρό αν έχουν την κατάλληλη κοινωνική υποστήριξη και υγιείς συνήθειες. Ίσως να χρειάζονται μήνες ή και ένας χρόνος για να συμβιβαστείτε με την απώλεια.

Δεν υπάρχει  ʺφυσιολογικόςʺ χρόνος πένθους. Μην περιμένετε να περάσετε απλά τα στάδια του πένθους.

Αν η σχέση σας με τον θανόντα ήταν δύσκολη, αυτό δίνει μια άλλη διάσταση στη διαδικασία του πένθους. Ίσως να χρειάζεστε χρόνο για να μπορέσετε να σκεφτείτε πριν κοιτάξετε πίσω στη σχέση σας και να προσαρμοστείτε στην απώλεια.

Οι άνθρωποι είμαστε ανθεκτικοί, θεωρητικά οι περισσότεροι από εμάς μπορούν να αντέξουν την απώλεια και να συνεχίσουν τη ζωή τους. Αλλά μερικοί άνθρωποι ίσως να υποφέρουν από το πένθος για μεγαλύτερη χρονική περίοδο και να αισθάνονται ότι δεν μπορούν να σηκώσουν το βάρος των καθημερινών δραστηριοτήτων. Τα άτομα με σοβαρά συμπτώματα πένθους ίσως να βιώνουν επιπλεγμένο πένθος. Αυτά τα άτομα σίγουρα ωφελούνται από την ψυχοθεραπεία.

Η απώλεια εξαιτίας αυτοκτονίας

Μια αυτοκτονία μπορεί να προκαλέσει πολύ έντονο πένθος σε γονείς, συντρόφους, παιδιά, συγγενείς, φίλους. Το πένθος μετά από μια αυτοκτονία μπορεί να είναι πολύ δύσκολο  συγκριτικά με άλλες απώλειες επειδή μπορεί να προκαλεί ντροπή, ενοχές και άρνηση της κατάστασης. Το στίγμα παραμένει στους αυτόχειρες σε πολλές κουλτούρες και αυτό αυξάνει την απομόνωση και την ευαισθησία των πενθούντων.

Ο θάνατος ενός κατοικίδιου

Τα ζώα προσφέρουν συντροφιά, αποδοχή και συναισθηματική υποστήριξη. Όταν κάποιο αγαπημένο κατοικίδιο πεθάνει (όπως ένα σκυλί ή γάτα), δεν είναι ασυνήθιστο κάποιος να αισθάνεται έντονη θλίψη. Άλλοι άνθρωποι δυσκολεύονται να κατανοήσουν την αντίδραση  που βλέπουν σε κάποιον που έχασε ʺαπλάʺ ένα κατοικίδιο, άρα δεν μπορούν να αντιληφθούν το πένθος. Ωστόσο, η απώλεια είναι σημαντική και χρειάζεται να δώσετε χρόνο στον εαυτό σας να πενθήσει.

Η ʺπροκαταβολικήʺ θλίψη

Όταν ο θάνατος κάποιου είναι αναμενόμενος, μπορεί τα στενά συγγενικά του πρόσωπα να έχουν βιώσει το πένθος πριν το θάνατο. Όπως το πένθος συμβαίνει μετά το θάνατο ενός αγαπημένου προσώπου, το προκαταβολικό πένθος περιλαμβάνει ψυχικές, συναισθηματικές, πολιτισμικές και κοινωνικές αντιδράσεις. Μπορεί να περιλαμβάνει συμπτώματα κατάθλιψης, αυξημένη ανησυχία για τον άνθρωπο που πεθαίνει και συναισθηματική προετοιμασία για το θάνατο.

Προχωρώντας στη ζωή

Το πένθος για την απώλεια ενός στενού φίλου ή ενός συγγενικού προσώπου παίρνει χρόνο, αλλά οι μελέτες δείχνουν ότι αυτό μπορεί να είναι καταλύτης και να δίνει νέο νόημα και στόχο στη ζωή κάποιου.

Τα άτομα που πενθούν ίσως να  βρουν χρήσιμες κάποιες από τις ακόλουθες συμβουλές για τη διαχείριση της απώλειας:

• Συζητήστε για το θάνατο του αγαπημένου σας με φίλους και συγγενείς για να καταλάβουν όσα συνέβησαν και για να θυμάστε τον θανόντα. Η άρνηση του θανάτου είναι ένας εύκολος τρόπος για να απομονώσετε τον εαυτό σας και για να αποδιοργανώσετε το υποστηρικτικό σας σύστημα από την διαδικασία.
• Αποδεχτείτε τα συναισθήματά σας. Οι άνθρωποι βιώνουν όλα τα είδη συναισθημάτων μετά το θάνατο κάποιου κοντινού προσώπου. Η θλίψη, ο θυμός, η απογοήτευση είναι όλα φυσιολογικά. Χρειάζεται ωστόσο να έχετε υπόψιν σας και τον κίνδυνο της κατάθλιψης.
• Φροντίστε τον εαυτό σας και την οικογένειά σας. Να τρώτε σωστά, να κάνετε άσκηση και να ξεκουράζεστε ώστε να μπορέσετε να αντιμετωπίσετε την καθημερινότητα και να προχωρήσετε.
• Προσεγγίστε και βοηθήστε άλλους ανθρώπους που αντιμετωπίζουν την απώλεια. Όταν συζητάτε με άλλους που έχουν βιώσει απώλεια, μπορεί να αισθάνεστε καλύτερα γιατί σας καταλαβαίνουν.
• Θυμηθείτε και γιορτάστε τη ζωή του αγαπημένου σας προσώπου. Αυτά που μπορείτε να κάνετε είναι πολλά και περιλαμβάνουν μια δωρεά, την εκτύπωση φωτογραφιών με χαρούμενες στιγμές, τη δημιουργία ενός κήπου με το όνομά του, κα. Η επιλογή είναι δική σας, εφ ‘όσον αυτό σας επιτρέπει να τιμήσετε αυτή την μοναδική σχέση με έναν τρόπο που αισθάνεστε ότι είναι ο σωστός για εσάς. Αν αισθάνεστε κολλημένοι ή να κατακλύζεστε από συναισθήματα, θα είναι βοηθητικό να μιλήσετε με έναν ψυχοθεραπευτή ο οποίος μπορεί να σας βοηθήσει να διαχειριστείτε τα συναισθήματά σας και να βρείτε τον τρόπο να προχωρήσετε στη ζωή σας.

Ψυχοθεραπεία για το πένθος

Το πένθος είναι επώδυνο και εξουθενωτικό. Μερικές φορές φαίνεται εύκολο να αποφύγετε να αντιμετωπίσετε αυτά τα συναισθήματα. Αλλά αν δουλέψετε με τη θλίψη και επιτρέψετε στον εαυτό σας να εκφράσει αυτά τα συναισθήματα μπορεί να βοηθηθείτε.

Αν εσείς ή κάποιος που γνωρίζετε περνά πολύ δύσκολα μετά από μια απώλεια, είναι πολύ σημαντικό να ζητήσετε τη βοήθεια ενός ειδικού ψυχοθεραπευτή. Αν και ένας γιατρός πολλές φορές βοηθά, ένας ψυχίατρος-ψυχοθεραπευτής είναι πιο κατάλληλος για το πένθος. Η ψυχοθεραπεία είτε είναι ατομική είτε ομαδική μπορεί να βοηθήσει κάποιον να βιώσει τη διαδικασία του πένθους, αναγνωρίζοντας τα συναισθήματα που συνδέονται με την απώλεια, να βρει τρόπους ώστε να γίνει ξανά ανεξάρτητος και να προσαρμοστεί στην απώλεια.

Ομοιοπαθητική και EMDR – εξαιρετικά αποτελεσματική θεραπεία

Σε όλες τις περιπτώσεις απώλειας και πένθους, η ομοιοπαθητική και το EMDR (για την επεξεργασία των σχετικών ψυχολογικών τραυμάτων και βιωμάτων) μπορούν να προσφέρουν πολύτιμη και άμεση βοήθεια. Συστήνουμε ανεπιφύλακτα να τα δοκιμάσετε, θα ανακουφιστείτε ουσιαστικά από τη θλίψη/κατάθλιψη στο ταχύτερο δυνατό χρονικό διάστημα.