Mirror neurons – τι είναι

Mirror neurons - τι είναι

Οι mirror neurons είναι μια ομάδα εγκεφαλικών κυττάρων που όχι μόνο πυροδοτούνται όταν εκτελούμε μια ενέργεια αλλά και όταν παρατηρούμε κάποιον άλλο να κάνει το ίδιο. Ανακαλύφθηκαν το 1990 και έκτοτε έχουν κεντρίσει το ενδιαφέρον της νευροβιολογίας, της ψυχολογίας και της κοινωνιολογίας. Η ικανότητα τους να δημιουργούν μια εσωτερική προσομοίωση των ενεργειών κάποιου άλλου παίζει κύριο ρόλο στο πως συνδεόμαστε με τους άλλους, πως μαθαίνουμε νέες δεξιότητες και χειριζόμαστε τον κοινωνικό μας κόσμο.

Η ανακάλυψη των mirror neurons αποτέλεσε επανάσταση για το πως ο εγκέφαλος επεξεργάζεται τις κοινωνικές πληροφορίες. Αλλά οι mirror neurons δεν μας βοηθούν απλά να καταλάβουμε τις σωματικές κινήσεις. Οι μελέτες έχουν δείξει ότι παρόμοιοι νευρικοί μηχανισμοί ενεργοποιούνται όταν παρατηρούμε τα συναισθήματα των άλλων. Αυτό εξηγεί γιατί όταν παρακολουθούμε κάποιον να νιώθει χαρά, φόβο ή πόνο μπορεί να προκαλέσει συναισθηματική αντίδραση στο δικό μας σώμα.

Η σοφία αυτού του συστήματος γίνεται πιο προφανής όταν σκεφτόμαστε την επιλεκτικότητα του. Οι mirror neurons δεν ενεργοποιούνται αδιακρίτως σε κάθε πράξη που παρατηρούμε, ανταποκρίνονται σε συγκεκριμένες συμπεριφορές και ουσιαστικές συναισθηματικές εκφράσεις. Αυτή η επιλεκτική ενεργοποίηση μας βοηθά να φιλτράρουμε σημαντικές κοινωνικές πληροφορίες, και να επικεντρωνόμαστε σε όσα έχουν σημασία για τις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις.

Η επιστήμη πίσω από τη λειτουργία των mirror neurons

Ο δρόμος από την ενεργοποίηση των νευρώνων μέχρι την κατανόηση των συναισθημάτων περιλαμβάνει την αλληλεπίδραση των mirror neurons και των συναισθηματικών κέντρων του εγκεφάλου. Αυτή η διαδικασία ξεκινά στο σύστημα των mirror neurons αλλά γρήγορα διαχέεται μέσω του μεταιχμιακού συστήματος, το κέντρο ελέγχου των συναισθημάτων, δημιουργώντας μια πολύπλοκη συμφωνία νευρικής δραστηριότητας που μας επιτρέπει να συντονιζόμαστε με την συναισθηματική κατάσταση των άλλων.

Στο επίκεντρο αυτής της διαδικασίας είναι ο νησιωτικός φλοιός, μια βαθιά δομή του εγκεφάλου που δρα σαν γέφυρα ανάμεσα στους mirror neurons και στα κέντρα των συναισθημάτων. Όταν παρατηρούμε κάποιον να εκφράζει ένα συναίσθημα, οι mirror neurons αιχμαλωτίζουν τις φυσικές πτυχές της έκφρασής του, ένα ήπιο χαμόγελο, το ζαρωμένο μέτωπο που δείχνει ανησυχία. Ο νησιωτικός φλοιός βοηθά στη μετάφραση αυτών των παρατηρήσεων σε συναισθηματική κατανόηση.

Οι μελέτες έχουν αποκαλύψει την αξιοσημείωτη ταχύτητα και την ακρίβεια αυτού του συστήματος. Οι mirror neurons ενεργοποιούνται μέσα σε 200 χιλιοστά του δευτερολέπτου από την προβολή ενός συναισθηματικά φορτισμένου προσώπου, ταχύτερα από τη συνειδητή σκέψη. Αυτή η αστραπιαία ενεργοποίηση εξηγεί γιατί κατανοούμε την συναισθηματική κατάσταση ενός ανθρώπου πριν έχουμε το χρόνο να επεξεργαστούμε συνειδητά αυτή την έκφραση.

Οι mirror neurons ανταποκρίνονται σε ένα εύρος συναισθηματικών ενδείξεων, όπως η γλώσσα του σώματος, ο τόνος της φωνής και ακόμη και οι αλλαγές στα μοτίβα αναπνοής.

Οι mirror neurons λειτουργούν σε συνδυασμό με ανώτερες γνωστικές λειτουργίες για να μας βοηθήσουν να κατανοήσουμε όχι μόνο τι νιώθουν οι άλλοι, αλλά γιατί το νιώθουν.

Λειτουργίες mirror neurons

Οι mirror neurons εντοπίζονται κυρίως στον προκινητικο φλοιό, στον κάτω βρεγματικό λοβό και στην κάτω μετωπιαία έλικα του εγκεφάλου. Είναι σημαντικό να σημειώσουμε ότι αυτοί οι νευρώνες αποτελούν μέρος ενός κατανεμημένου δικτύου, που δεν περιορίζεται σε δύο μόνο περιοχές. Τα μοναδικά χαρακτηριστικά τους είναι ότι ενεργοποιούνται όταν εκτελούμε μια ενέργεια και όταν παρακολουθούμε κάποιον άλλο να εκτελεί την ίδια ενέργεια. Αυτή η ταυτόχρονη ενεργοποίηση δημιουργεί μια νευρική γέφυρα ανάμεσα στον εαυτό και στους άλλους, που μας επιτρέπει να βιώνουμε εσωτερικά τις πράξεις, τα συναισθήματα και τις προθέσεις των γύρω μας. Η αλληλεπίδραση αυτών των νευρώνων είναι σημαντική. Προσφέρει μια νευρολογική εξήγηση για το γιατί συχνά νιώθουμε τα συναισθήματα των άλλων, την εμπειρία της ενσυναίσθησης.

1. Ενσυναίσθηση και κοινωνικές αλληλεπιδράσεις

Ένας από τους πιο σημαντικούς ρόλους των mirror neurons είναι η ενίσχυση της ενσυναίσθησης. Όταν βλέπουμε κάποιον να χαμόγελα ή να νιώθει άγχος, αυτοί οι νευρώνες βοηθούν να συντονιστούμε με αυτά τα συναισθήματα σε προσωπικό επίπεδο. Αυτό είναι σημαντικό για την δημιουργία ουσιαστικών κοινωνικών σχέσεων και για την κατανόηση των εσωτερικών εμπειριών των άλλων. Στις καθημερινές αλληλεπιδράσεις, η ενεργοποίηση των mirror neurons ενισχύει τις προκοινωνικές συμπεριφορές και τις συμπονετικές αντιδράσεις. Η ικανότητα της ενσυναίσθησης είναι ουσιαστική όχι μόνο για τις προσωπικές σχέσεις αλλά και για τις επαγγελματικές σχέσεις.

2. Μάθηση μέσω μίμησης

Οι mirror neurons αποτελούν τον πυρήνα της μάθησης. Από την παιδική ηλικία, παρατηρούμε και μιμούμαστε τους άλλους και έτσι αποκτάμε νέες συμπεριφορές, δεξιότητες και μαθαίνουμε ακόμη και να μιλάμε. Όταν παρατηρούμε τους άλλους, μπορούμε να επαναλάβουμε πολύπλοκες πράξεις χωρίς να χρειαστεί να δοκιμάζουμε και να αποτυγχάνουμε κάθε φορά. Αυτός ο μηχανισμός εξηγεί γιατί τα παιδιά μαθαίνουν να περπατάνε, να μιλάνε και να αλληλεπιδρούν με τον κόσμο μιμούμενα τους ενήλικες. Η μίμηση αποτελεί ένα πανίσχυρο εργαλείο μάθησης. Η διαδικασία της παρατήρησης και της μάθησης ενεργοποιεί νευρικά μονοπάτια τα οποία συμβάλλουν στη γνωστική ανάπτυξη.

3. Ερμηνεία μη λεκτικής επικοινωνίας

Οι mirror neurons βοηθούν στην αποκωδικοποίηση της μη λεκτικής επικοινωνίας. Κάθε χειρονομία, κάθε έκφραση του προσώπου, η στάση του σώματος δίνει πληροφορίες για την συναισθηματική κατάσταση ενός ατόμου. Με την ενεργοποίηση των mirror neurons , ο εγκέφαλος είναι ικανός να ερμηνεύει αυτά τα μη λεκτικά στοιχεία σχεδόν ενστικτωδώς. Αυτή η γρήγορη ερμηνεία είναι πολύ σημαντική για την αποτελεσματική επικοινωνία. Στην ψυχοθεραπεία, για παράδειγμα, η ικανότητα του ψυχοθεραπευτή να διαβάζει τη γλώσσα του σώματος του θεραπευόμενου είναι εξίσου σημαντική με την λεκτική επικοινωνία.

Mirror neurons και κοινωνική ανάπτυξη

Στα πρώτα χρόνια της ζωής μας, οι mirror neurons παίζουν κύριο ρόλο στο πως μαθαίνουμε να παρατηρούμε και να μιμούμαστε τους άλλους. Όταν ένα μωρό βλέπει τους γονείς του να αντιδρούν με φόβο σε μια επικίνδυνη κατάσταση ή να χαμογελούν μπροστά σε μια νέα εμπειρία, το σύστημα των mirror neurons βοηθά να διαμορφώσουν τις δικές τους μελλοντικές συμπεριφορές.

Το σύστημα στη διάρκεια της παιδικής ηλικίας υποστηρίζει την ανάπτυξη σημαντικών κοινωνικών δεξιοτήτων. Τα παιδιά με πιο ενεργούς mirror neurons τυπικά έχουν πιο καλές δεξιότητες:

• Στην αναγνώριση και στην αντίδραση στα συναισθήματα των άλλων
• Στην κατανόηση των κοινωνικών ενδείξεων και της γλώσσας του σώματος
• Στην ανάπτυξη κατάλληλων συναισθηματικών αντιδράσεων
• Στην εκμάθηση πολύπλοκων κοινωνικών συμπεριφορών μέσω της παρατήρησης

Στην εφηβεία, το σύστημα των mirror neurons έχει συνδεθεί άρρηκτα με τις εκτελεστικές λειτουργίες του εγκεφάλου, επιτρέποντας μια πιο λεπτή κοινωνική κατανόηση. Αυτό βοηθά τους έφηβους να διαχειριστούν πολύπλοκες κοινωνικές καταστάσεις. Η αποτελεσματικότητα αυτών των νευρικών συνδέσεων μπορεί να ενισχυθεί μέσω των εμπειριών, που εξηγεί γιατί μερικοί άνθρωποι αναπτύσσουν περισσότερο την συναισθηματική τους νοημοσύνη.

Είναι σημαντικό να πούμε ότι η ανάπτυξη των mirror neurons δεν είναι απλά βιολογική, είναι μια δυναμική αλληλεπίδραση ανάμεσα στις έμφυτες ικανότητες και στις περιβαλλοντικές επιρροές. Τα πλούσια κοινωνικά περιβάλλοντα, η ασφαλής προσκόλληση και οι θετικές συναισθηματικές εμπειρίες συμβάλλουν στην ιδανική ανάπτυξη αυτών των νευρώνων.

Mirror neurons και αυτισμός

Οι έρευνες για τους mirror neurons αποτελούν μια καινοτόμο θεραπευτική προσέγγιση , ειδικά για καταστάσεις που επηρεάζουν την κοινωνική αλληλεπίδραση. Για τα άτομα στο φάσμα του αυτισμού, οι θεραπείες επικεντρώνονται στην ενίσχυση των μονοπατιών των mirror neurons μέσω δομημένων κοινωνικών αλληλεπιδράσεων και στοχευμένων ασκήσεων αναγνώρισης των συναισθημάτων.

Τα πλεονεκτήματα των mirror neurons

Υπάρχουν πολλά οφέλη από την σωστή λειτουργία του συστήματος των mirror neurons. Πρώτα από όλα ενισχύουν την κοινωνική αλληλεπίδραση καθώς επιτρέπουν την βαθιά κατανόηση των συναισθηματικών εμπειριών των άλλων ανθρώπων. Αυτό όχι μόνο βοηθά στη δημιουργία ισχυρών δεσμών αλλά επίσης, υποστηρίζει τη διαδικασία της μάθησης μέσω της μίμησης, έτσι είναι πιο εύκολο κάποιος να μάθει συμπεριφορές και δεξιότητες από τους γύρω του. Επίσης, βοηθά στην ερμηνεία της μη λεκτικής επικοινωνίας, πράγμα που αποτελεί θεμέλιο λίθο για τις διαπροσωπικές σχέσεις. Όλες αυτές οι λειτουργίες συμβάλλουν στην συναισθηματική νοημοσύνη.

Πιθανές προκλήσεις και μειονεκτήματα

Αν και τα οφέλη είναι ξεκάθαρα, μπορεί να υπάρχουν και μειονεκτήματα από το υπερβολικά δραστήριο σύστημα των mirror neurons. Ένα πιθανό μειονέκτημα είναι η συναισθηματική υπερφόρτωση. Αν συνεχώς είστε συντονισμένοι με τα συναισθήματα των ανθρώπων γύρω σας, ίσως να έχετε υψηλή ενσυναίσθηση η οποία μπορεί να οδηγεί σε στρες ή burnout, ειδικά σε επαγγέλματα που περιλαμβάνουν συνεχή συναισθηματική δέσμευση.

Επιπλέον, αν κάποιος κατανοεί τα συναισθήματα των άλλων μπορεί μερικές φορές να είναι επιρρεπής σε κοινωνικές επιρροές ή χειραγώγηση. Υπάρχει επίσης, η πιθανότητα δέσμευσης σε ανεπιθύμητες κοινωνικές συγκρίσεις.

Στρατηγικές για την προστασία των mirror neurons

Η διατήρηση των υγιών mirror neurons είναι ζωτικής σημασίας για την ψυχική υγεία. Κάποιες στρατηγικές που μπορεί να σας βοηθήσουν περιλαμβάνουν:

• Ενσυνειδητότητα: κάντε συζητήσεις με ανοιχτό μυαλό και κατανοήστε τα συναισθήματα πίσω από τις λέξεις των ανθρώπων. Αυτή η προσέγγιση θα σας βοηθήσει να συνδέεστε με τους άλλους χωρίς να υπερφορτώνεστε.
• Συνεχής μάθηση: η συνεχής μάθηση, η έκθεση σε νέες ιδέες θα σας βοηθήσουν να αποκτήσετε νέες δεξιότητες.
• Αυτοφροντίδα: οι πρακτικές αυτοφροντίδας όπως ο διαλογισμός, η άσκηση και η ξεκούραση είναι ουσιαστικές για την πρόληψη του burnout και κρατούν τον εγκέφαλο δραστήριο.

Οι mirror neurons είναι θεμελιώδης λίθος των ανθρώπινων αλληλεπιδράσεων, της μάθησης και της συναισθηματικής υγείας. Καλύπτουν το κενό ανάμεσα στην παρατήρηση και στην δράση, και μας βοηθούν να δημιουργήσουμε σχέσεις, να αποκτήσουμε νέες δεξιότητες και να ερμηνεύουμε χιλιάδες σήματα από το κοινωνικό μας περιβάλλον.

Η εξερεύνηση της επίδρασης των mirror neurons, μας υπενθυμίζει ότι ο εγκέφαλος μας αποζητά την σύνδεση, τη μάθηση και την εξέλιξη, στοιχεία που είναι απαραίτητα για την ευεξία μας.