Μοτίβα συμπεριφοράς

Μοτίβα συμπεριφοράς

Οι περισσότεροι άνθρωποι δεν γνωρίζουν ποια είναι τα μοτίβα συμπεριφοράς τους. Όμως, όταν κάποιος γνωρίζει τα δικά του μοτίβα συμπεριφοράς μπορεί να κατανοήσει καλύτερα τον εαυτό του και να βελτιώσει τη ζωή του.

Τι είναι τα μοτίβα συμπεριφοράς;

Τα μοτίβα συμπεριφοράς είναι οι τρόποι με τους οποίους συμπεριφερόμαστε και αντιδρούμε στον κόσμο γύρω μας. Είναι οι συνήθεις τρόποι που ακολουθούμε στη ζωή μας συνειδητά και ασυνείδητα.

Τα μοτίβα συμπεριφοράς μας διαμορφώνονται από τον τρόπο που μεγαλώνουμε, την κουλτούρα και τις προσωπικές μας εμπειρίες. Μπορεί να είναι βοηθητικά ή επιβλαβή, ανάλογα με το πόσο καλά μας εξυπηρετούν. Επίσης, μπορούν να αλλάξουν με τον καιρό, όσο μεγαλώνουμε και εξελισσόμαστε.

Επιπλέον, η συμπεριφορά μας δεν είναι μόνο δική μας. Επηρεάζεται από τους ανθρώπους γύρω μας, όπως επίσης και από την ευρύτερη κοινωνία στην οποία ζούμε. Τα μοτίβα συμπεριφοράς μπορεί να είναι βοηθητικά με πολλούς τρόπους. Μπορούν να μας παρέχουν δομή και σταθερότητα στη ζωή μας. Μπορούν να μας βοηθούν να έχουμε καλές σχέσεις με τους άλλους και να διευκολύνουν την επίτευξη των στόχων μας.

Μοτίβα συμπεριφοράς

Υπάρχουν τέσσερις κύριοι τύποι μοτίβων συμπεριφοράς. Τα σταθερά, τα αναπτυσσόμενα, τα εναλλασσόμενα και τα κυκλικά. Κάθε τύπος έχει τα δικά του χαρακτηριστικά.

Σταθερά μοτίβα συμπεριφοράς

Αυτός ο τύπος μοτίβων συμπεριφοράς παρατηρείται σε ανθρώπους που έχουν έναν καθορισμένο τρόπο με τον οποίο κάνουν τα πράγματα και δεν παρεκκλίνουν από αυτόν. Για παράδειγμα, πάντα βουρτσίζουν τα δόντια τους πριν κοιμηθούν. Χαρακτηρίζονται κυρίως από αμετάβλητες συμπεριφορές.

Τα σταθερά μοτίβα δύσκολα αλλάζουν επειδή το άτομο δεν θέλει να σπάσει τη ρουτίνα του. Αλλά, προσφέρουν ανταμοιβή καθώς οδηγούν σε μακροχρόνια αποτελέσματα.

Αναπτυσσόμενα μοτίβα συμπεριφοράς

Τα αναπτυσσόμενα μοτίβα συμπεριφοράς παρατηρούνται όταν κάποιος αλλάζει αργά τη συμπεριφορά του με τον καιρό. Ένα παράδειγμα είναι η διακοπή του καπνίσματος. Αυτά τα μοτίβα συμπεριφοράς χαρακτηρίζονται από σταδιακή αλλαγή.

Είναι πολύ πιο εύκολο κάποιος να αλλάξει αυτά τα μοτίβα από ότι τα σταθερά μοτίβα επειδή δεν χρειάζεται το άτομο να σπάσει όλη τη ρουτίνα άμεσα. Αλλά η αλλαγή προσφέρει λιγότερη επιβράβευση επειδή χρειάζεται περισσότερος χρόνος για να δει κάποιος αποτελέσματα. Ωστόσο, αυτά τα μοτίβα συμπεριφοράς είναι πιο βιώσιμα μακροπρόθεσμα.

Εναλλασσόμενα μοτίβα συμπεριφοράς

Αυτά τα μοτίβα συμπεριφοράς παρατηρούνται όταν η συμπεριφορά ενός ατόμου εμφανίζει άνοδο και κάθοδο με τον καιρό. Ένα παράδειγμα είναι όταν κάποιος κάνει τακτικά άσκηση και στη συνέχεια παραλείπει τις προπονήσεις του. Αυτά τα μοτίβα συμπεριφοράς χαρακτηρίζονται από έναν κύκλο με σκαμπανεβάσματα.

Μπορεί να είναι δύσκολο να αλλάξουν επειδή το άτομο δεν μπορεί να μένει δεσμευμένο σε μια ρουτίνα όταν δεν είναι συνεπές. Ωστόσο, αυτά τα μοτίβα συμπεριφοράς μπορεί να προσφέρουν ικανοποίηση επειδή κάποιος μπορεί να δει αποτελέσματα πολύ γρήγορα.

Κυκλικά μοτίβα συμπεριφοράς

Τα κυκλικά μοτίβα συμπεριφοράς παρατηρούνται όταν η συμπεριφορά ενός ατόμου κάνει έναν κύκλο πριν ξεκινήσει ξανά. Αυτά τα μοτίβα συμπεριφορά χαρακτηρίζονται από την επανάληψη ενός κύκλου.

Μπορεί να είναι δύσκολο να αλλάξουν καθώς είναι πολύ εύκολο κάποιος να ενδώσει στο ίδιο μοτίβο. Ωστόσο, αυτά τα μοτίβα προσφέρουν ικανοποίηση επειδή δίνουν μια περίοδο ηρεμίας και χαλάρωσης.

Τι προκαλεί τα μοτίβα συμπεριφοράς;

Πολλοί άνθρωποι αναρωτιούνται τι προκαλεί τα μοτίβα συμπεριφοράς. Η απάντηση σε αυτό το ερώτημα δεν είναι ξεκάθαρη, αλλά υπάρχουν κάποια πράγματα που είναι γνωστά. Για παράδειγμα, υπάρχουν κάποιοι παράγοντες που παίζουν ρόλο στα μοτίβα συμπεριφοράς:

• Γενετικοί παράγοντες: ίσως κάποιοι άνθρωποι να κληρονομούν συγκεκριμένες τάσεις από τους γονείς ή άλλους συγγενείς. Αυτό μπορεί να εξηγεί γιατί μερικές οικογένειες έχουν ιστορικό σε συγκεκριμένα προβλήματα συμπεριφοράς.
• Βλάβες στον εγκέφαλο: αν κάποιος έχει τραυματιστεί στον εγκέφαλο, μπορεί μερικές φορές αυτό να επηρεάζει τον τρόπο συμπεριφοράς. Αυτό είναι κάτι σύνηθες σε ανθρώπους που έχουν υποστεί εγκεφαλικό ή τραυματισμό στο κεφάλι.
• Παθήσεις: κάποια νοσήματα μπορεί να προκαλούν αλλαγές στη συμπεριφορά. Για παράδειγμα, η νόσος Αλτσχάιμερ είναι γνωστό ότι προκαλεί απώλεια μνήμης και αλλαγές στη διάθεση και στη συμπεριφορά.
• Περιβάλλον: το περιβάλλον παίζει ρόλο στη διαμόρφωση της συμπεριφοράς. Για παράδειγμα, αν κάποιος μεγαλώσει σε μια οικογένεια όπου η βία είναι κάτι συχνό, μπορεί να είναι πιο πιθανό να συμπεριφέρεται βίαια.
• Τραυματικές εμπειρίες: οι εμπειρίες του παρελθόντος επίσης επηρεάζουν την συμπεριφορά. Για παράδειγμα, αν κάποιος έχει πέσει θύμα bullying στο παρελθόν, μπορεί να είναι πιο πιθανό να κάνει το ίδιο στους άλλους.

Όλοι αυτοί οι παράγοντες μπορεί να αλληλεπιδρούν μεταξύ τους και να δημιουργούν τα μοτίβα συμπεριφοράς. Ωστόσο, ακόμη και αν ένα άτομο έχει όλους τους παραπάνω παράγοντες δεν σημαίνει ότι θα αναπτύξει ένα συγκεκριμένο μοτίβο συμπεριφοράς.

Ποια είναι τα οφέλη των μοτίβων συμπεριφοράς;

Υπάρχουν συγκεκριμένα οφέλη που έχουν σχέση με τα μοτίβα συμπεριφοράς και περιλαμβάνουν:

• Προάγουν την συνέπεια: όταν υπάρχει μια ρουτίνα, είναι πιο εύκολο κάποιος να μείνει δεσμευμένος στους στόχους του και στην πρόοδό του. Επιπλέον, τα μοτίβα συμπεριφοράς βοηθούν στη μείωση του άγχους και της ανησυχίας. Όταν υπάρχει κάποιο πλάνο τότε υπάρχει και η αίσθηση του ελέγχου σε περιόδους αβεβαιότητας.
• Βελτιώνουν την παραγωγικότητα: όταν κάποιος έχει ένα συγκεκριμένο πλάνο και πρόγραμμα, τότε μπορεί να εξοικονομεί χρόνο και ενέργεια αποτελεσματικά. Επιπλέον, αυτό συμβάλλει στην καλύτερη λήψη αποφάσεων καθώς έχει μια διαδικασία να ακολουθήσει.
• Βελτιώνουν την ψυχική και τη σωματική υγεία: η δομημένη ρουτίνα συμβάλλει στην καλή διάθεση και ενισχύει τα συναισθήματα ευεξίας. Επίσης, συμβάλλει στον καλύτερο ύπνο, στις υγιεινές διατροφικές συνήθειες και στην άσκηση. Όλα αυτά βοηθούν στην συνολική υγεία και στην ευεξία μας.

Πότε είναι προβληματικά τα μοτίβα συμπεριφοράς;

Δεν υπάρχει σωστή ή λάθος απάντηση όσον αφορά αν ένα μοτίβο συμπεριφοράς είναι προβληματικό. Αυτό εξαρτάται από πολλούς παράγοντες.

Υπάρχουν, ωστόσο, κάποια πράγματα που καλό είναι να έχετε στο μυαλό σας για να καταλάβετε πότε ένα συγκεκριμένο μοτίβο συμπεριφοράς είναι προβληματικό.

Τα προειδοποιητικά σημάδια που δείχνουν ότι μια συμπεριφορά είναι προβληματική περιλαμβάνουν:

• Η συμπεριφορά είναι σημαντική διαφορετική από αυτό που οι άλλοι θεωρούν φυσιολογικό για την ηλικία, το φύλο, την κουλτούρα και το στάδιο ανάπτυξης.
• Η συμπεριφορά είναι πολύ διαφορετική από αυτή των συνομηλίκων.
• Έχει αρνητική επίδραση στη ζωή του ατόμου.
• Προκαλεί στρες ή προβλήματα σε άλλους ανθρώπους.

Άλλα μοτίβα συμπεριφοράς που μπορεί να θεωρούνται προβληματικά είναι:

• Η υπερφαγία
• Η απομάκρυνση από τους άλλους
• Η παράλειψη γευμάτων
• Η υπερβολική άσκηση
• Η σπατάλη χρημάτων
• Η υπερβολική οικονομία
• Η τριχοτιλλομανία

Αυτά είναι μόνο μερικά παραδείγματα μοτίβων συμπεριφοράς που μπορεί να είναι προβληματικά. Αν ανησυχείτε για ένα συγκεκριμένο μοτίβο συμπεριφοράς, είναι σημαντικό να μιλήσετε με έναν ψυχοθεραπευτή, ώστε να κατανοήσετε τι ακριβώς συμβαίνει μέσα σας.

Ποιες είναι οι συνέπειες των προβληματικών μοτίβων συμπεριφοράς;

Όταν η συμπεριφορά είναι σημαντικά διαφορετική από αυτό που θεωρείται “φυσιολογικό” μπορεί να έχει αρνητικές συνέπειες.

Οι συνέπειες των προβληματικών μοτίβων συμπεριφοράς περιλαμβάνουν:

• Απομάκρυνση: όταν η συμπεριφορά είναι διαφορετική, μπορεί να οδηγεί σε κοινωνική απομόνωση.
• Στίγμα: το στίγμα είναι κάτι που κουβαλούν πολλοί άνθρωποι , ειδικά όσοι αντιμετωπίζουν κάποια ψυχική νόσο. Αυτό κάνει ακόμη πιο δύσκολη την αναζήτηση βοήθειας.
• Επίδραση στην ποιότητα ζωής: οι συμπεριφορές συχνά έχουν αρνητική επίδραση στην ποιότητα ζωής ενός ατόμου.
• Προβλήματα στη δουλειά ή στο σχολείο: συχνά κάποιες συμπεριφορές μπορεί να οδηγούν σε προβλήματα όπως η αργοπορία, η κακή απόδοση και οι απουσίες.
• Δυσκολίες στις σχέσεις: κάποιες συμπεριφορές μπορεί να δημιουργούν προβλήματα στις σχέσεις με την οικογένεια, τους φίλους και τους συντρόφους.
• Νομικά προβλήματα: σε κάποιες περιπτώσεις, ορισμένες συμπεριφορές οδηγούν σε νομικά προβλήματα.
• Οικονομικά προβλήματα: χωρίς αμφιβολία, οι προβληματικές συμπεριφορές μπορεί να οδηγούν σε οικονομικά προβλήματα.
• Προβλήματα υγείας: κάποιες συμπεριφορές μπορεί να οδηγούν σε προβλήματα υγείας. Για παράδειγμα, η νευρική ανορεξία μπορεί να οδηγεί σε υποσιτισμό. Και η βουλιμία μπορεί να οδηγεί σε ανισορροπία των ηλεκτρολυτών.

Όλα τα παραπάνω είναι μόνο μερικά παραδείγματα από τις πιθανές συνέπειες των προβληματικών μοτίβων συμπεριφοράς. Αν αντιμετωπίζετε κάποιο προβληματικό μοτίβο καλό είναι να μιλήσετε με έναν ψυχοθεραπευτή.

Υπάρχουν διαθέσιμες θεραπευτικές επιλογές για να μπορέσετε να διαχειριστείτε τη συμπεριφορά σας και να μειώσετε τις επιδράσεις στη ζωή σας.

Πώς μπορώ να αντιμετωπίσω τα προβληματικά μοτίβα συμπεριφοράς;

Πολλές φορές είναι δύσκολο κάποιος να αντιμετωπίσει τα μοτίβα συμπεριφοράς. Αν μάθουμε να αναγνωρίζουμε αυτά τα μοτίβα, μπορούμε να τα αλλάξουμε πριν προκαλέσουν οποιαδήποτε βλάβη.

Με λίγη προσπάθεια μπορείτε να σπάσετε τον κύκλο της προβληματικής συμπεριφοράς και να δημιουργήσετε νέες, υγιείς συνήθειες. Μπορείτε να κάνετε τα εξής:

• Μιλήστε σε κάποιον που θα σας βοηθήσει να κατανοήσετε τα μοτίβα συμπεριφοράς. Μπορεί να είναι ένας ψυχοθεραπευτής ή ένας έμπιστος φίλος.
• Αναγνωρίστε τις αιτίες που προκαλούν τη συμπεριφορά σας. Από τη στιγμή που θα αναγνωρίσετε τις αιτίες, θα μπορείτε να τις αποφύγετε.
• Σκεφτείτε τις συνέπειες των πράξεων σας. Ποιες είναι οι μακροπρόθεσμες συνέπειες αυτής της συμπεριφοράς; Αυτό θα σας δώσει κίνητρο για να αλλάξετε.
• Δημιουργήστε ένα πλάνο για το πως θα αλλάξετε την συμπεριφορά σας. Ακολουθήστε συγκεκριμένα βήματα και θέστε ένα χρονοδιάγραμμα.
• Ζητήστε υποστήριξη από τους άλλους στη διάρκεια της αλλαγής. Μπορεί να μιλάτε με την οικογένεια, τους φίλους σας ή μια ομάδα υποστήριξης με παρόμοια θέματα.

Αυτά τα βήματα θα σας βοηθήσουν να αλλάξετε τα μοτίβα συμπεριφοράς που είναι προβληματικά και να δημιουργήσετε μια πιο ευτυχισμένη ζωή.