Το σύνδρομο PANDAS και το PANS και είναι σχετικά νέα σύνδρομα, συγκριτικά με τις άλλες νευροψυχιατρικές διαταραχές και είναι αμφιλεγόμενα, καθώς ακόμα υπάρχουν ελάχιστες μελέτες που να υποστηρίζουν αυτή τη συσχέτιση, δηλαδή τις λοιμώξεις ως αιτία ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής. Ορισμένοι ερευνητές υποστηρίζουν ότι η διαταραχή αυτή αποτελεί μία ξεχωριστή νοσολογική οντότητα, ενώ άλλοι ερευνητές υποστηρίζουν ότι είναι απλώς μια υπόθεση και ότι απαιτούνται πολύ περισσότερα στοιχεία.
Ενα παιδί μπορεί να εμφανίσει ιδεοληψίες/εμμονές και καταναγκασμούς (τα συμπτώματα που συνθέτουν την ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή). Συνήθως αυτά τα συμπτώματα εμφανίζονται σταδιακά, όμως εάν εμφανιστούν εντελώς ξαφνικά και αφορούν ανεπιθύμητες παρεισφρύουσες σκέψεις (ιδεοληψίες) ή/και ψυχαναγκασμούς, ή ακόμα και μειωμένη όρεξη για φαγητό, μπορεί να πρόκειται για το Νευροψυχιατρικό Σύνδρομο Οξείας Έναρξης (PANS). Το σύνδρομο PANS πιστεύεται ότι προκαλείται από την έκθεση σε μία ποικιλία λοιμώξεων ή άλλων παραγόντων που μπορούν να ενεργοποιήσουν το ανοσοποιητικό σύστημα.
Ειδικότερα, σε ορισμένες περιπτώσεις πρώιμης έναρξης της ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής σε παιδιά, παρατηρήθηκαν στρεπτοκοκκικές λοιμώξεις, που προκάλεσαν φλεγμονή και δυσλειτουργία στα βασικά γάγγλια του εγκεφάλου. Αυτές οι περιπτώσεις αναφέρονται ως παιδιατρικές αυτοάνοσες νευροψυχιατρικές διαταραχές που οφείλονται σε στρεπτοκοκκικές λοιμώξεις (PANDAS syndrome).
Δεν υπάρχει κάποια ειδική εργαστηριακή εξέταση που να μπορεί να διαγνώσει το σύνδρομο PANDAS. Η διάγνωση του PANDAS βασίζεται σε λεπτομερές ιστορικό, την παιδοψυχιατρική και φυσική εξέταση. Ακολουθούν τα πέντε κριτήρια που χρησιμοποιούνται για τη διάγνωση PANDAS:
Η χορεία Sydenham, η οποία επίσης οδηγεί σε γρήγορες, ακούσιες κινήσεις που μοιάζουν με τικ, πρέπει επίσης να αποκλειστεί για τη διάγνωση PANDAS. Όπως το PANDAS, η χορεία Sydenham και, γενικότερα, ο ρευματικός πυρετός έχουν αυτοάνοσα υπόβαθρα και εμφανίζονται δευτερογενώς μετά από στρεπτοκοκκικές λοίμωξεις.
Αντί να συνδέεται αποκλειστικά με στρεπτοκοκκική λοίμωξη, το σύνδρομο PANS αφορά την απότομη έναρξη της ΙΨΔ η οποία μπορεί να συσχετιστεί με μη στρεπτοκοκκική λοίμωξη, συμπεριλαμβανομένης της γρίπης και της ανεμευλογιάς. Συγκεκριμένα, τα διαγνωστικά κριτήρια για το PANS είναι:
Εκτός από τις ιδεοληψίες και τους ψυχαναγκασμούς, τα σύνδρομα PANS και PANDAS μπορεί να περιλαμβάνουν συμπτώματα και μεγάλες αλλαγές στα παρακάτω:
Η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή (OCD) χαρακτηρίζεται από ιδεοληψίες/εμμονές καταναγκασμούς που προκαλούν σοβαρή δυσφορία και παρεμποδίζουν την λειτουργικότητα στην καθημερινότητα. Η ΙΨΔ αναπτύσσεται γενικά πιο αργά, σε εβδομάδες ή μήνες, όμως το PANS μπορεί να εμφανιστεί πολύ ξαφνικά.
Είναι σημαντικό οι γονείς να καταλάβουν ότι τα σύνδρομα PANDAS και το PANS είναι σπάνια, και ακόμα αποτελούν αμφιλεγόμενες θεωρίες. Τα περισσότερα παιδιά που αναπτύσσουν συμπτώματα ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής δεν έχουν PANS και PANDAS. Τα παιδιά παθαίνουν πολλές λοιμώξεις, συμπεριλαμβανομένου των στρεπτοκοκκικών λοιμώξεων. Η συντριπτική πλειοψηφία των παιδιών δεν θα αναπτύξει PANS και PANDAS.
Κάθε παιδί που έχει ξαφνική αλλαγή στη διάθεση ή στη συμπεριφορά θα πρέπει να αξιολογείται από παιδοψυχίατρο το συντομότερο δυνατό. Εάν υπάρχει υποψία συνδρόμου PANS ή PANDAS, είναι σημαντικό να λάβετε μια ολοκληρωμένη παιδοψυχιατρική και γενική ιατρική αξιολόγηση. Αυτή η αξιολόγηση θα περιλαμβάνει και εργαστηριακές εξετάσεις. Μπορεί να είναι δύσκολο να γίνει διάκριση μεταξύ OCD, PANS, PANDAS και άλλων ιατρικών καταστάσεων.
Τα περισσότερα παιδιά με συμπτώματα ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής (ΙΨΔ) μπορούν να αντιμετωπιστούν αποτελεσματικά με συνδυασμό ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ (όπως CBT) και αντικαταθλιπτικών φαρμάκων (SSRIs) που είναι τα πιο συχνά φάρμακα για τη θεραπεία της ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής. Χωρίς θεραπεία, η ήπια ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή μπορεί να βελτιωθεί με το πέρασμα του χρόνου, αλλά η μέτρια έως σοβαρή ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή δεν βελτιώνεται και συχνά επιδεινώνεται.
Η υποστήριξη της οικογένειας και η ψυχοεκπαίδευση είναι επίσης βασικές για την επιτυχία της θεραπείας.
Μερικά παιδιά με σύνδρομο PANDAS ή PANS μπορεί να βελτιωθούν με αντιβιοτικά ή θεραπεία με ενδοφλέβια ανοσοσφαιρίνη (IVIG). Ωστόσο, αυτές οι θεραπείες μπορεί να έχουν σοβαρές παρενέργειες με αμφίβολο όφελος.
Εναλλακτικά, σε αρκετές περιπτώσεις ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής (OCD) η ΟΜΟΙΟΠΑΘΗΤΙΚΗ και ο ΒΕΛΟΝΙΣΜΟΣ μπορεί επίσης είτε να δώσουν τη λύση, είτε να ανακουφίσουν σημαντικά τα συμπτώματα στις πιο σοβαρές περιπτώσεις, σε συνδυασμό με τη φαρμακευτική αγωγή όπου αυτό είναι απαραίτητο.