Ψυχαναγκασμός

Ψυχαναγκασμός

Ο ψυχαναγκασμός περιγράφει μια συμπεριφορά που σκοπό έχει την ανακούφιση του άγχους, ενός άγχους που προέρχεται από κάποια ιδεοληψία. Οι ιδεοληψίες και οι ψυχαναγκασμοί χαρακτηρίζουν την ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή. Οι ψυχαναγκασμοί προσφέρουν μονάχα προσωρινή ανακούφιση από τις ιδεοληψίες, δηλαδή παρεισφρύουσες (εμβόλιμες) σκέψεις, εικόνες ή παρορμήσεις. Όταν κάποιος βιώνει έντονο άγχος ή στρες, μπορεί να νιώθει ότι πρέπει να κάνει το οτιδήποτε για να ανακουφιστεί. Βέβαια, σε στιγμές έντονου στρες, δεν έχει σημασία αν μια σκέψη είναι λογική, αρκεί να προσφέρει ανακούφιση.

Τι είναι οι ψυχαναγκασμοί;

Στην ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή οι άνθρωποι έχουν ιδεοληψίες και ψυχαναγκασμούς. Για να μπορέσουν να ανακουφίσουν τις ιδεοληψίες χρησιμοποιούν τους ψυχαναγκασμούς, αλλά με αυτό τον τρόπο τροφοδοτούν τις ιδεοληψίες. Η αντίδραση στο στρες που προκαλούν αυτές οι σκέψεις, είναι οι ψυχαναγκασμοί.

Όταν κάποιος έχει ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή, ο εγκέφαλός του αναπτύσσει ψυχαναγκασμούς ώστε να αντιμετωπίσει τα συναισθήματα άγχους.  Ένας ψυχαναγκασμός είναι μια συγκεκριμένη πράξη/τελετουργικό που βοηθά το άτομο να αισθανθεί καλύτερα. Ακόμη και αν δεν κατανοεί γιατί  κάνει κάτι , απλά το κάνει. Έτσι, ο ψυχαναγκασμός γίνεται η πρώτη αντίδραση σε αυτές τις έντονες, διεισδυτικές σκέψεις και μοιάζει ως το μοναδικό πράγμα που μπορεί να ανακουφίσει το στρες ή να διώξει αυτές τις σκέψεις. Παρά τους επαναλαμβανόμενους ψυχαναγκασμούς και τις προσπάθειες εξουδετέρωσης των επαναλαμβανόμενων διεισδυτικών σκέψεων, αυτές οι σκέψεις επιστρέφουν. Έτσι, το άτομο παραμένει κολλημένο στον κύκλο της ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής.

Ποιοι είναι οι πιο συχνοί ψυχαναγκασμοί;

Οι πιο συχνοί ψυχαναγκασμοί περιλαμβάνουν:

• Μέτρημα: καταμέτρηση αντικειμένων, βημάτων, και άλλων, ώστε να νιώσει το άτομο καλά και ότι έχει τον έλεγχο.
• Επαναλαμβανόμενος έλεγχος: ο έλεγχος των πραγμάτων είναι ένας πολύ συνηθισμένος ψυχαναγκασμός για τους ανθρώπους με ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή καθώς δεν εμπιστεύονται τη μνήμη ή την κρίση τους και αποζητούν την επιβεβαίωση με το να ελέγχουν τα πράγματα πολλές φορές.
• Συσσώρευση πραγμάτων: όταν κάποιος μαζεύει μανιωδώς πράγματα, αυτό μπορεί να είναι ένας ψυχαναγκασμός σε απόκριση στο υπερβολικό στρες και στην ιδεοληψία ότι μπορεί να χρειαστεί κάτι αργότερα, ανεξάρτητα από την αξία ή την λειτουργικότητά του.
• Πλύσιμο: ένα άτομο με ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή μπορεί να πλένει συνεχώς τα χέρια του ακόμη και όταν το δέρμα του αιμορραγεί.
• Καθάρισμα: ένα άτομο μπορεί να καθαρίζει άλλα πράγματα εκτός από το σώμα, όπως τα κλειδιά, το τηλέφωνό του, το πορτοφόλι του επειδή πιστεύει ότι είναι μολυσμένα.

Ιδεοληψίες και ψυχαναγκασμοί

Οι ιδεοληψίες και οι ψυχαναγκασμοί είναι τα κύρια χαρακτηριστικά της ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής. Οι ιδεοληψίες είναι διεισδυτικές σκέψεις ή εικόνες που οδηγούν ένα άτομο στους ψυχαναγκασμούς ώστε να ανακουφιστεί από το στρες. Κάποιος μπορεί να μηρυκάζει τις ιδεοληψίες σε σημείο που να παρεμβαίνουν σε μεγάλο βαθμό στην καθημερινότητά του. Οι ψυχαναγκασμοί είναι οι συμπεριφορές που συνοδεύουν τις ιδεοληψίες, και αποτελούν μια προσπάθεια αντιμετώπισης των διεισδυτικών σκέψεων.

Πώς μπορώ να αναγνωρίσω τους ψυχαναγκασμούς;

Οι ψυχαναγκασμοί δεν είναι πάντα προφανείς. Κάποιος που παρατηρεί ένα άτομο από έξω, βλέπει ένα άτομο να επιλέγει να κάνει κάτι. Όμως, το ίδιο το άτομο σίγουρα νιώθει ιδιαίτερα ανήσυχο.

Ένας ψυχαναγκασμός είναι κάτι που νιώθει ένα άτομο ότι πρέπει να κάνει ώστε να αντιμετωπίσει την έντονη ανησυχία ή να αποτρέψει μια κατάσταση. Κάποιοι ψυχαναγκασμοί μπορεί να είναι προφανείς αλλά αρκετοί είναι εσωτερικοί, ψυχικοί. Είναι το μέσο απελευθέρωσης της πίεσης από τις διεισδυτικές σκέψεις ή τις ιδεοληψίες και προσφέρουν προσωρινή αίσθηση του ελέγχου και της ασφάλειας. Οι ψυχαναγκασμοί δεν είναι κάτι που οι άνθρωποι κάνουν επειδή απολαμβάνουν, υποκύπτουν σε αυτούς επειδή νιώθουν ότι δεν έχουν άλλη επιλογή.

Οι άνθρωποι με ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή δεν μπορούν να ξεφύγουν εύκολα από τις διεισδυτικές σκέψεις. Η λογική σε αυτές τις περιπτώσεις δεν λειτουργεί, έτσι ένα άτομο υποκύπτει στις ιδεοληψίες με έναν ψυχαναγκασμό. Η ανακούφιση είναι προσωρινή, αλλά είναι πραγματική, έτσι η συμπεριφορά αυτή γίνεται μια συνήθεια στην οποία στρέφεται κάποιος όταν αντιμετωπίζει μια διεισδυτική σκέψη.

Επειδή οι ψυχαναγκασμοί σταδιακά γίνονται δεύτερη φύση, μπορεί να είναι δύσκολο κάποιος να τους αντιμετωπίσει. Ποια είναι τα χαρακτηριστικά των ψυχαναγκασμών;

• Δεν μπορεί το άτομο να σταματήσει να υποκύπτει στον ψυχαναγκασμό, ακόμη και αν γνωρίζει ότι είναι μια υπερβολική αντίδραση.
• Ανακουφίζουν προσωρινά τα έντονα συναισθήματα άγχους που συνοδεύουν τις διεισδυτικές σκέψεις.
• Απαιτούν πολύ χρόνο και παρεμβαίνουν στην καθημερινότητα.
• Είναι αυτόματες αντιδράσεις στις διεισδυτικές σκέψεις.

Αν ένα άτομο βιώνει ψυχαναγκασμούς, πρέπει να δείχνει συμπόνια προς τον εαυτό του. Αν νιώθει ότι δεν μπορεί να αντισταθεί, αυτό δεν είναι σημάδι αδυναμίας, είναι μια φυσιολογική απόκριση του νευρικού συστήματος.

Πώς αναπτύσσονται οι ψυχαναγκασμοί;

Οι ψυχαναγκασμοί είναι ένας είδος αρνητικής ψυχολογικής αντίδρασης, και δεν διαφέρουν πολύ από άλλες συνήθειες, όπως για παράδειγμα η κατανάλωση καφέ. Όταν κάποιος νιώθει κουρασμένος, πίνει καφέ, έτσι νιώθει λιγότερη κούραση. Το επόμενο πρωί όταν νιώθει κούραση, πάλι καταφεύγει στον καφέ, και έτσι νιώθει λιγότερη κούραση. Φυσικά, πάντα υπάρχει η επιλογή κάποιος να κοιμηθεί νωρίτερα ώστε να ξεκουραστεί περισσότερο ή να πίνει καφέ για να μένει ξύπνιος.

Η ίδια πνευματική διαδικασία είναι υπεύθυνη για τους ψυχαναγκασμούς. Το άτομο έχει μια διεισδυτική σκέψη. Κάνει κάτι για να ανακουφίσει αυτή τη σκέψη, όπως το καθάρισμα. Προσωρινά αισθάνεται καλύτερα. Ο εγκέφαλος παρατηρεί μια μείωση στο στρες από αυτή την αντίδραση στη σκέψη, έτσι την επόμενη φορά που θα εμφανιστεί αυτή η διεισδυτική σκέψη, το μυαλό καταφεύγει στον ίδιο ψυχαναγκασμό. με αυτό τον τρόπο νιώθει καλύτερα. Αυτό είναι το πιο δύσκολο πράγμα σχετικά με τους ψυχαναγκασμούς, ενισχύουν την ύπαρξή τους. Για να σπάσει αυτός ο κύκλος, πρέπει ο εγκέφαλος να πειστεί ότι υπάρχουν και άλλες επιλογές και να δεσμευτεί να αντισταθεί στους ψυχαναγκασμούς.

Θεραπεία ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής

Οι ψυχαναγκασμοί είναι πανίσχυροι. Τρέφονται από τη φυσική επιθυμία του εγκεφάλου για ασφάλεια, ηρεμία και την αίσθηση του ελέγχου. Φυσικά, υπάρχει η δυνατότητα ένα άτομο να σπάσει αυτό τον κύκλο της ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής, αλλά είναι ανάγκη να ζητήσει την βοήθεια ενός ψυχοθεραπευτή.

Ο χρυσός κανόνας για την θεραπεία της ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής είναι η θεραπεία έκθεσης και παρεμπόδισης της αντίδρασης. Αυτή η μέθοδος βοηθά να σπάσει ο κύκλος των ιδεοληψιών και των ψυχαναγκασμών μέσω της καλύτερης διαχείρισης των καταστάσεων που προκαλούν στρες.

Σε αυτή τη θεραπεία, γίνεται σταδιακή έκθεση σε καταστάσεις που προκαλούν ήπιες αντιδράσεις. Από τη στιγμή που το άτομο θα μπορεί να ανεχτεί μια κατάσταση χωρίς να υποκύψει στους ψυχαναγκασμούς , τότε αρχίζει να δουλεύει με πιο έντονες καταστάσεις. Σταδιακά, το άτομο μαθαίνει να διαχειρίζεται πιο δύσκολες καταστάσεις και δεν καταφεύγει στους ψυχαναγκασμούς.