rTMS - Επαναλαμβανόμενος Διακρανιακός Μαγνητικός Ερεθισμός
Ο rTMS (επαναλαμβανόμενος διακρανιακός μαγνητικός ερεθισμός) είναι μια νέα σχετικά θεραπεία για την ανθεκτική κατάθλιψη. Χρησιμοποιεί μαγνήτες (μαγνητικά πεδία) για να διεγείρει περιοχές του εγκεφάλου που ρυθμίζουν τη διάθεση, χωρίς κάποια επέμβαση στον εγκέφαλο.
Ο ανθρώπινος εγκέφαλος είναι ουσιαστικά ένα ηλεκτρικό όργανο που λειτουργεί μέσω της μεταβίβασης χημικών ηλεκτρικών σημάτων μεταξύ των νευρικών κύτταρων. Η θεραπεία με rTMS δρα στις φυσιολογικές διαδικασίες του εγκεφάλου απλά αυξάνοντας τον αριθμό και την συχνότητα της μεταφοράς των μηνυμάτων. Με τον rTMS εφαρμόζεται μαγνητική ενέργεια για τη διέγερση των περιοχών του εγκεφάλου που ρυθμίζουν τη διάθεση.
Έτσι, μπορεί να αλλάξει επιλεκτικά η δραστηριότητα σε συγκεκριμένες περιοχές του εγκεφάλου, επιφέροντας τα επιθυμητά αποτελέσματα για την θεραπεία ποικίλων προβλημάτων ψυχικής υγείας.
Αποτελεσματικότητα του rTMS στην κατάθλιψη
Οι μελέτες έχουν δείξει ότι ένα μεγάλο ποσοστό των ασθενών που εμφανίζουν ανθεκτικότητα στα αντικαταθλιπτικά φάρμακα ή δεν ανταποκρίνεται ικανοποιητικά μπορεί να βελτιώσει τα συμπτώματα της βαριάς κατάθλιψης με τη βοήθεια του rTMS.
Το ποσοστό των ασθενών στο οποίο παρατηρείται βελτίωση είναι περίπου 25%–50% ενώ ύφεση παρατηρείται στο 15%–30%.
Πώς λειτουργεί ο επαναλαμβανόμενος διακρανιακός μαγνητικός ερεθισμός (rTMS);
Ο rTMS επηρεάζει την ηλεκτρική λειτουργία του εγκεφάλου μέσω ενός μαγνητικού πεδίου. Αυτό το μαγνητικό πεδίο δημιουργείται με τη διέλευση των γρήγορων παλμών ρεύματος μέσω ενός πηνίου. Το πηνίο είναι μέσα σε πλαστικό κάλυμμα και τοποθετείται κοντά στο τριχωτό της κεφαλής του ασθενή έτσι ώστε το μαγνητικό πεδίο να επικεντρωθεί σε συγκεκριμένες περιοχές του εγκεφάλου. Αναλόγως της πάθησης και του σημείου που χρειάζεται να διεγερθεί, χρησιμοποιούνται πηνία διαφορετικού σχήματος. Το μαγνητικό πεδίο διαπερνά με ασφάλεια και χωρίς πόνο το κρανίο, και στοχεύει σε συγκεκριμένους νευρώνες του εγκεφάλου. Επειδή αυτή η διέγερση γίνεται ανά τακτά χρονικά διαστήματα η μέθοδος αναφέρεται ως επαναλαμβανόμενος διακρανιακός μαγνητικός ερεθισμός.
Ο rTMS επηρεάζει συγκεκριμένες περιοχές του εγκεφάλου, όπως τον ραχιαίο προμετωπιαίο φλοιό (DLPFC). Στην κατάθλιψη, ο προμετωπιαίος φλοιός είναι λιγότερο ικανός να ρυθμίζει τις συναισθηματικές αντιδράσεις, ιδιαίτερα εκείνες που προέρχονται από βαθύτερες, μεταιχμιακές δομές του εγκεφάλου που επεξεργάζονται τα αρνητικά συναισθήματα. Στην κατάθλιψη παρατηρείται ιδιαίτερα μια μείωση της δραστηριότητας εντός του DLPFC.
rTMS και θεραπεία της ανθεκτικής κατάθλιψης
Ο επαναλαμβανόμενος διακρανιακός μαγνητικός ερεθισμός (rTMS therapy) είναι μια θεραπευτική επιλογή, ειδικά αν η κατάθλιψη παρουσιάζει ανθεκτικότητα στην θεραπεία με αντικαταθλιπτικά φάρμακα. Όταν τα φάρμακα δεν λειτουργούν ή έχουν ανεπιθύμητες παρενέργειες τότε είναι μια προτιμώμενη επιλογή. Είναι επίσης μια θεραπευτική επιλογή όταν υπάρχουν αντενδείξεις για την φαρμακευτική αγωγή, το φάρμακο δεν λειτουργεί για τον ασθενή ή αν ο ασθενής δεν ανταποκρίνεται ικανοποιητικά.
Σε συνδυασμό με την ψυχοθεραπεία, το rTMS είναι μια μέθοδος που μπορεί να βοηθήσει στην αντιμετώπιση της κατάθλιψης. Ο μαγνητικός ερεθισμός είναι ανώδυνος και τις περισσότερες φορές ανεκτός από ασθενείς που εμφανίζουν ανθεκτική κατάθλιψη, χωρίς σημαντικές παρενέργειες όπως δείχνουν οι μελέτες και οι μαρτυρίες των ασθενών.
Ανθεκτική κατάθλιψη και rTMS
Το rTMS δεν είναι για όλους τους ασθενείς που πάσχουν από κατάθλιψη. Ενδείκνυται στην ανθεκτική κατάθλιψη, δηλαδή σε καταθλιπτικούς ασθενείς που δεν έχουν την αναμενόμενη ανταπόκριση σε καλώς επιλεγμένα αντικαταθλιπτικά φάρμακα.
Προκειμένου να προσδιοριστεί η κατάλληλη ένταση της διέγερσης που απαιτείται και η ιδανική περιοχή διέγερσης για κάθε ασθενή, ένα χαμηλό μαγνητικό πεδίο παράγεται μέσω ενός μαγνητικού πηνίου. Το μαγνητικό πεδίο εφαρμόζεται στο κεφάλι του ασθενή και προκαλεί ηλεκτρική διέγερση στην περιοχή του φλοιού του εγκεφάλου, με αποτέλεσμα την εκπόλωση των νευρώνων του φλοιού. Μέσω ποικίλων πρωτοκόλλων διέγερσης υψηλής συχνότητας για τη θεραπεία της κατάθλιψης, η δραστηριότητα του φλοιού ρυθμίζεται μέσω στοχευμένης διέγερσης του ραχιοπλευρικού προμετωπιαίου φλοιού. Ένας αριθμός μελετών και μετααναλύσεων δείχνει την αποτελεσματικότητα της μεθόδου, ειδικά στην θεραπεία της κατάθλιψης.
rTMS και νευροψυχιατρικές διαταραχές
Ο rTMS αποτελεί νέα θεραπευτική επιλογή στην νευροψυχιατρική για διαταραχές ανθεκτικές στη φαρμακευτική θεραπεία, δηλαδή όταν οι ασθενείς αποδεδειγμένα δεν ανταποκρίνονται στη φαρμακευτική αγωγή.
Οι κύριες ενδείξεις του rtms είναι:
- Μείζων καταθλιπτική διαταραχή (ανθεκτική στη θεραπεία/μη ανταποκρινόμενη σε επαρκείς δοκιμές με αντικαταθλιπτικά)
- Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή (ως επικουρική θεραπεία σε ενήλικες).
- Διακοπή καπνίσματος
- Αγχώδης κατάθλιψη
Εκτός ενδείξεων, μπορεί να εφαρμοστεί σε: εμβοές, την μανία, την σχιζοφρένεια, τον νευροπαθητικό πόνο, την διαταραχή μετατροπής και τις κρίσεις πανικού. Επιπλέον, ο rTMS έχει μελετηθεί ως θεραπεία σε εξαρτήσεις, τις διατροφικές διαταραχές, τη νόσο του Πάρκινσον, το σύνδρομο Τουρέτ, τη δυστονία, τον φανταστικό πόνο, το τραύλισμα κλπ. Τονίζουμε ότι τα ποσοστά αποτελεσματικότητας του rTMS στις παραπάνω παθήσεις κυμαίνονται σημαντικά.
Το rTMS πλέον υπάρχει και στην Αθήνα/Θεσσαλονίκη ως θεραπευτική επιλογή, χρειάζεται ωστόσο προσοχή στην επιλογή του γιατρού που θα το εφαρμόσει, γιατί απαιτείται μεγάλη εμπειρία.
Πόσο διαρκούν τα αποτελέσματα του rTMS;
Υπάρχει μεγάλο ποσοστό υποτροπής για αυτό απαιτούνται συνήθως τακτικές αναμνηστικές συνεδρίες ή/και αντικαταθλιπτικά. Όσον αφορά την κατάθλιψη συγκεκριμένα τα στατιστικά στοιχεία δείχνουν ότι:
- το 50% των ασθενών θα υποτροπιάσει μέσα σε 1 χρόνο (δηλαδή θα ξανακάνει ένα καταθλιπτικό επεισόδιο), αν δεν κάνει κάποια θεραπεία συντήρησης, δηλαδή αναμνηστικές συνεδρίες συνήθως ανά 1-3 μήνες.
- και το 80% των ασθενών θα υποτροπιάσουν μέσα σε 3 χρόνια χωρίς κάποια θεραπεία συντήρησης.
Τα αποτελέσματα του rTMS σε ελάχιστους ασθενείς μπορεί να διαρκέσουν περισσότερο από ένα χρόνο.
Προσοχή στην επιλογή
Αυτό που θα πρέπει να προσέξετε ιδιαίτερα είναι οι γνώσεις και η εμπειρία του ψυχιάτρου που θα εφαρμόσει τη θεραπεία, γιατί τα όποια θετικά αποτελέσματα του rTMS εξαρτώνται απόλυτα από την ακριβή τοποθέτηση του πηνίου στην κεφαλή. Μικρές διαφορές στην κλίση ή εκατοστά στην τοποθέτηση του πηνίου (λανθασμένη τοποθέτηση) μπορούν να καταστήσουν εντελώς άχρηστη την θεραπεία και κατά συνέπεια να ξοδεύετε χρήματα, χρόνο και την υγεία σας χωρίς αποτέλεσμα.
Θεραπεία της κατάθλιψης χωρίς φάρμακα
Μια ουσιαστική ψυχοθεραπεία είναι καίριας σημασίας για την αντιμετώπιση της κατάθλιψης. Παράλληλα, η τραυματοθεραπεία EMDR μπορεί να βοηθήσει στην αντιμετώπη των ψυχικών τραυμάτων που μπορεί να συνδράμουν ή να αποτελούν τη ρίζα της κατάθλιψης.
Βιβλιογραφία:
- Chekroud, A. M., & Cristea, I. A. (2019). rTMS for depression. The Lancet, 393(10170), 403.
- Brunoni, A. R., et al. (2017). rTMS for the Acute Treatment of Major Depressive Episodes. JAMA Psychiatry, 74(2), 143.
- Noda, Y., et al. (2025). rTMS as Maintenance Treatment of Depression. JAMA Network Open, 8(6), e2515881.
- Vida, R. G., et al. (2023). Efficacy of rTMS adjunctive therapy for MDD after two antidepressant treatment failures: meta-analysis of randomized sham-controlled trials. BMC Psychiatry, 23(1).