Αναβλητικότητα
Η αναβλητικότητα είναι η συνήθεια της καθυστέρησης μιας σημαντικής εργασίας ή απόφασης, συνήθως εστιάζοντας σε λιγότερο επείγουσες, πιο ευχάριστες και ευκολότερες δραστηριότητες. Είναι διαφορετικό από την τεμπελιά, που είναι η απροθυμία να δράσουμε. Η αναβλητικότητα μπορεί να περιορίσει τις δυνατότητές σας, να υπονομεύσει την καριέρα σας και τις προσωπικές σας σχέσεις. Όσο περισσότερο κατανοείτε τους λόγους που σας κάνουν αναβλητικούς τόσο πιο γρήγορα θα μπορέσετε να βρείτε λύσεις.
Αιτίες αναβλητικότητας
Ποιοι είναι όμως οι λόγοι που οδηγούν στην αναβλητικότητα;
1. Ο φόβος της αποτυχίας και του λάθους
Ο βαθιά ριζωμένος φόβος της αποτυχίας είναι η πιο συχνή αιτία αναβλητικότητας. Αν έχετε τεράστιο άγχος ή φοβάστε τις συνέπειες της αποτυχίας ή μιας λάθος επιλογής, τότε είναι λογικό να μην αναλαμβάνετε δράση.
Αυτό συμβαίνει επειδή είναι σίγουρο ότι δεν θα αποτύχετε, αν δεν επιχειρήσετε κάτι. Η αναβλητικότητα ενισχύεται όταν φοβάστε την αποτυχία. Δρα σαν προστατευτικός μηχανισμός, σας προστατεύει από την πιθανότητα μιας πραγματικής αποτυχίας.
Κατανοήστε και αποδεχτείτε ότι η αποτυχία δεν είναι καταστροφική. Τα περισσότερα λάθη μπορούν να διορθωθούν, και μπορείτε να έχετε μια δεύτερη ευκαιρία για να διορθώσετε κάθε λάθος. Προφανώς δεν ξεκινάτε κάτι με τη νοοτροπία της αποτυχίας, αλλά σταδιακά συνειδητοποιείτε ότι μπορεί να συμβούν λάθη.
Εκπαιδεύστε τον εαυτό σας να κατανοήσει ότι η αποτυχία οδηγεί στη δράση και το να τα παρατάτε είναι χειρότερο από το να αποτύχετε. Αν προσπαθήσετε και αποτύχετε, τουλάχιστον θα έχετε τη δυνατότητα να μάθετε από τα λάθη σας. Αν ποτέ δεν δοκιμάσετε να κάνετε κάτι, τότε δεν έχετε να μάθετε και τίποτα.
2. Η τελειομανία
Μια ακόμη συχνή αιτία αναβλητικότητας είναι η τελειομανία.1 Αν είστε τελειομανείς, τότε ίσως να δυσκολεύεστε να αναλάβετε δράση μέχρι να γνωρίζετε ότι μπορείτε να κάνετε τέλεια οτιδήποτε αναλαμβάνετε.
Αυτό αποτελεί πρόβλημα όταν πρέπει να δοκιμάσετε κάτι νέο ή διαφορετικό από αυτά που έχετε συνηθίσει. Λόγω της βαθιά ριζωμένης νοοτροπίας της τελειομανίας, ανησυχείτε συνειδητά ή ασυνείδητα, για το εάν θα φτάσετε στο επιθυμητό αποτέλεσμα.
Είναι πολύ σημαντικό να είστε περήφανοι για τη δουλειά που κάνετε και να κάνετε το καλύτερο που μπορείτε. Ωστόσο, όταν η εικόνα που έχετε στο μυαλό σας για αυτό που θέλετε να ολοκληρώσετε ξεπερνά στην πραγματικότητα αυτό που μπορείτε να κάνετε, τότε υπάρχει πρόβλημα. Βασικά, γνωρίζετε ότι δεν θα μπορέσετε να κάνετε όσα θέλετε, για αυτό είναι πιο εύκολο να μην κάνετε τίποτα.
Η υπερβολική τελειομανία προκαλεί αναβλητικότητα καθώς σας ενθαρρύνει να αναβάλλετε την προσπάθειά σας μέχρι να γνωρίζετε ότι θα την κάνετε τέλεια. Κατά κάποιο τρόπο αυτό είναι όμοιο με το φόβο της αποτυχίας, όμως υπάρχει διαφορά ανάμεσα στην πεποίθηση ότι δεν μπορείτε να πετύχετε τίποτα και στην ανησυχία ότι δεν μπορείτε να ικανοποιήσετε τις υψηλές απαιτήσεις σας.
Κάντε το καλύτερο που μπορείτε και να είστε χαρούμενοι με το αποτέλεσμα. Αποδεχτείτε ότι δεν υπάρχει η "τέλεια" δουλειά (ειδικά αν κάποιος άλλος κρίνει τη δουλειά σας, καθώς η δική του αντίληψη της τελειότητας διαφέρει από τη δική σας).
3. Τα χαμηλά επίπεδα ενέργειας
Όταν κάποιος δεν έχει ενέργεια γίνεται αναβλητικός. Αυτό παρατηρείται συχνά σε ανθρώπους με σχετικά ανθυγιεινό τρόπο ζωής. Αν δεν κοιμάστε επαρκώς ώστε να "γεμίσετε" τις μπαταρίες σας ή αν δεν τρέφεστε σωστά και νιώθετε νωθροί και κουρασμένοι, ή άλλοι παράγοντες στον τρόπο ζωής σας παίζουν σημαντικό ρόλο στο πόσο διατεθειμένοι είστε να σηκωθείτε από τον καναπέ και να αναλάβετε δράση, καθώς το άγχος και οι απαιτητικές συνθήκες ζωής συχνά ενισχύουν τον φαύλο κύκλο της αναβλητικότητας.2
Αν έχετε υπερκόπωση είναι εξαιρετικά σημαντικό να αναγνωρίσετε αυτό το πρόβλημα στη ζωή σας: αν θέλετε να είστε δραστήριοι και παραγωγικοί, αλλά απλά δεν έχετε την ενέργεια που χρειάζεστε (το μυαλό είναι πρόθυμο αλλά το σώμα δεν σας ακολουθεί) τότε προφανώς χρειάζεται να κάνετε κάποιες αλλαγές.
Μελέτες δείχνουν ότι η χρόνια αναβλητικότητα συνδέεται με αυξημένο στρες, χειρότερες συνήθειες υγείας και περισσότερα σωματικά/ψυχικά συμπτώματα.4 Για αυτό υιοθετήστε έναν πιο υγιή τρόπο ζωής. Δημιουργήστε μια ρουτίνα ύπνου, πειραματιστείτε με τη διατροφή και την άσκηση και βρείτε την ισορροπία που σας ταιριάζει.
4. Η έλλειψη στόχου
Η έλλειψη στόχου προκαλεί συχνά αναβλητικότητα. Αν και μερικοί άνθρωποι ισχυρίζονται ότι "το άτομο που δεν ξέρει που πηγαίνει πάντα ταξιδεύει πιο μακριά", αυτή η άποψη δεν ταιριάζει στους αναβλητικούς ανθρώπους.
Ίσως να μην μπορείτε να εστιάσετε κάπου αν νιώθετε ότι δεν έχετε πραγματικό σκοπό στη ζωή σας. Αν δεν έχετε στόχους, τότε είναι σχεδόν σίγουρο ότι δεν θα μπορείτε να εστιάσετε κάπου, καθώς δεν θα έχετε στόχους για τους οποίους θα δουλεύετε. Μπορεί απλά να νιώθετε ότι η ζωή απλά σας παρασύρει.
Αυτή η έλλειψη στόχων προκαλεί αναβλητικότητα και σας αποτρέπει από το να φτάσετε σε ένα τελικό σημείο, επηρεάζοντας την ολοκλήρωση ακαδημαϊκών και επαγγελματικών στόχων.3 Αντιθέτως, ξοδεύετε όλη σας την ενέργεια στο εδώ και στο τώρα, χωρίς να είστε παραγωγικοί.
Όταν είμαστε νέοι είναι πιο συχνό να μην έχουμε μεγάλους στόχους. Μεγαλώνοντας μαθαίνουμε να θέτουμε στόχους πράγμα που μας βοηθά να ξεπεράσουμε την αναβλητικότητα και να επιτύχουμε περισσότερα στη ζωή μας.
Είναι σημαντικό να θέτουμε στόχους για όλες στις πτυχές της ζωής μας, από τη σωματική μας κατάσταση μέχρι τα οικονομικά μας.
Ένας καλός στόχος σας ενθαρρύνει να αναλάβετε δράση, επειδή δεν θέλετε να απογοητεύσετε τον εαυτό σας και να αποτύχετε. Θέστε ρεαλιστικούς στόχους που θα σας οδηγήσουν στη δράση, αλλά να μην είναι τόσο υψηλοί ώστε να είναι καταδικασμένο να αποτύχετε ή να μην ξεκινήσετε ποτέ.
5. Κατάθλιψη
Ορισμένες φορές η αναβλητικότητα οφείλεται σε κάποια ψυχική διαταραχή, όπως η κατάθλιψη.5 Όταν κάποιος έχει κατάθλιψη, νιώθει κουρασμένος, χωρίς ενέργεια και χωρίς ελπίδα ότι «έχει νόημα» να προσπαθήσει, οπότε ακόμη και απλές καθημερινές υποχρεώσεις μοιάζουν σαν βουνό.6 Ωστόσο, όσο περισσότερο κανείς αναβάλει τη λήψη αποφάσεων και αναβάλλει την ανάληψη δράσης, τόσο περισσότερο διογκώνονται τα προβλήματα, πέφτει η αυτοεκτίμηση και δυναμώνει η φωνή της κατάθλιψης που ψιθυρίζει «δεν θα τα καταφέρεις ποτέ».
Εάν υπάρχει κατάθλιψη (ΤΕΣΤ κατάθλιψης) θα πρέπει κανείς να λάβει αντικαταθλιπτικά φάρμακα, ή στις πιο ήπιες περιπτώσεις, να δοκιμάσει την ψυχοθεραπεία.
Αντιμετώπιση της αναβλητικότητας
Είναι βοηθητικό να κατανοήσετε τους λόγους που σας οδηγούν στην αναβλητικότητα. Από τη στιγμή που θα κατανοήσετε τους λόγους, μπορείτε να κάνετε βήματα για να την ξεπεράσετε και να ζήσετε μια πιο ικανοποιητική ζωή. Η ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑ και το EMDR (για τα ψυχικά τραύματα) μπορούν να σας βοηθήσουν να αντιμετωπίσετε τις ρίζες της αναβλητικότητας, και να σας ενθαρρύνουν να προχωρήσετε στη ζωή σας.
Βιβλιογραφία
- 1.Sirois, F. M., et al. (2017). A Meta–Analytic and Conceptual Update on the Associations between Procrastination and Multidimensional Perfectionism. European Journal of Personality, 31(2), 137–159 [Procrastination and Perfectionism]
- 2.Sirois, F. M. (2023). Procrastination and Stress: A Conceptual Review of Why Context Matters. International Journal of Environmental Research and Public Health, 20(6), 5031. [Procrastination and Stress]
- 3.Gustavson, D. E., & Miyake, A. (2017). Academic procrastination and goal accomplishment: A combined experimental and individual differences investigation. Learning and Individual Differences, 54, 160–172. [Procrastination and accomplishment]
- 4.Johansson, F., et al. (2023). Associations Between Procrastination and Subsequent Health Outcomes Among University Students in Sweden. JAMA Network Open, 6(1), e2249346. [Procrastination and Health Outcomes]
- 5.Beutel, M. E., et al. (2016). Procrastination, Distress and Life Satisfaction across the Age Range – A German Representative Community Study. PLOS ONE, 11(2), e0148054. [Procrastination and depression]
- 6.Jochmann, A., et al. (2024). Procrastination, depression and anxiety symptoms in university students: a three-wave longitudinal study on the mediating role of perceived stress. BMC Psychology, 12(1). [Procrastination and mood connection]