Διαλείπουσα εκρηκτική διαταραχή: συμπτώματα, αιτίες, αντιμετώπιση

Διαλείπουσα εκρηκτική διαταραχή

Η διαλείπουσα εκρηκτική διαταραχή είναι μια λιγότερο γνωστή ψυχική διαταραχή που το κύριο χαρακτηριστικό της είναι τα επεισόδια αδικαιολόγητου θυμού. Συνήθως οι άνθρωποι που έχουν την διαταραχή νιώθουν οργή χωρίς ουσιαστικό λόγο. Σε ένα άτομο με διαλείπουσα εκρηκτική διαταραχή, τα ξεσπάσματα είναι δυσανάλογα με την κατάσταση. Πρόκειται ουσιαστικά για ένα σύνδρομο θυμού και εξαιρετικής επιθετικής συμπεριφοράς (intermittent explosive disorder),

Όταν ένα άτομο εμφανίζει απότομα επιθετικές συμπεριφορές, φωνάζει ή καταστρέφει πράγματα χωρίς να περνούν από το μυαλό του οι συνέπειες των πράξεων του, μπορεί να αντιμετωπίζει εκρηκτική διαλείπουσα διαταραχή.

Τα συμπτώματα τυπικά κάνουν την εμφάνισή τους τουλάχιστον δύο φορές την εβδομάδα στη διάρκεια τριών μηνών. Μπορεί να προκαλέσουν τεράστια προβλήματα στη ζωή ενός ατόμου. Τα ξεσπάσματα, τα οποία διαρκούν περίπου 30 λεπτά, μπορεί να συμβούν με ή χωρίς προειδοποίηση, και είναι δυσανάλογα με την αιτία. Πιο επιρρεπείς στην διαταραχή είναι τα παιδιά και οι έφηβοι, όμως τα συμπτώματα παραμένουν και στην ενήλικη ζωή.

Το κλειδί για την αποφυγή των αρνητικών επιδράσεων της επιθετικής συμπεριφοράς είναι η αναζήτηση βοήθειας και θεραπείας ώστε το άτομο να μάθει να ελέγχει τις παρορμητικές συμπεριφορές, τα συναισθήματα και να παίρνει σωστές αποφάσεις. Με αυτό τον τρόπο είναι πιο πιθανό κάποιος να ζει μια υγιή και ευτυχισμένη ζωή.

Ποιους επηρεάζει η διαλείπουσα εκρηκτική διαταραχή;

Συνήθως η διαταραχή ξεκινά στα πρώτα χρόνια της εφηβείας, αλλά μπορεί να επηρεάζει και παιδιά στην ηλικία των 6 ετών. Είναι συχνή σε ανθρώπους κάτω των 40 ετών. Περίπου το 1-7% των ανθρώπων θα βιώσει την διαταραχή κάποια στιγμή στη ζωή του.

Ποιες είναι οι αιτίες της διαλείπουσας εκρηκτικής διαταραχής;

Οι ακριβείς αιτίες της διαταραχής παραμένουν άγνωστες, αλλά υπάρχουν πολλοί παράγοντες που συμβάλλουν σε αυτή και περιλαμβάνουν:

• Γενετική προδιάθεση
• Μία ή περισσότερες τραυματικές εμπειρίες στην παιδική ηλικία
• Έκθεση σε λεκτική και σωματική κακοποίηση στην παιδική ηλικία
• Αλλαγές στη χημεία του εγκεφάλου (μεταβολή στα επίπεδα της σεροτονίνης) που συμβάλλουν στην διαταραχή
• Ιστορικό κάποιας ψυχικής διαταραχής, όπως η διαταραχή ελλειμματικής προσοχής και υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ), η οριακή διαταραχή προσωπικότητας
• Περίπου το 82% των ανθρώπων με εκρηκτική διαλείπουσα διαταραχή έχει κατάθλιψη, άγχος ή κάποιο εθισμό

Αν και δεν έχει αναγνωριστεί ακόμη η ακριβής αιτία της διαταραχής, οι ειδικοί πιστεύουν ότι είναι μια ψυχική διαταραχή που προέρχεται από ένα συνδυασμό γενετικών, σωματικών και περιβαλλοντικών παραγόντων.

Γενετικοί παράγοντες: όπως συμβαίνει και με άλλες ψυχικές διαταραχές, η  διαλείπουσα εκρηκτική διαταραχή έχει γενετική βάση. Τα άτομα που έχουν γονείς με ιστορικό της διαταραχής έχουν περισσότερες πιθανότητες τελικά να εμφανίσουν την διαταραχή. Εξαιτίας αυτού, συμπεραίνουμε ότι η διαταραχή μπορεί να είναι κληρονομική.

Σωματικοί παράγοντες: οι μελέτες στο πεδίο της νευροβιολογίας έχουν δείξει ότι η δομή και οι λειτουργίες του εγκεφάλου διαφέρουν στους ανθρώπους με εκρηκτική διαλείπουσα διαταραχή. Αυτή η ανακάλυψη οδήγησε τους γιατρούς στο συμπέρασμα ότι αυτές οι διαφορές εξηγούν γιατί τα άτομα με εκρηκτική διαλείπουσα διαταραχή συμπεριφέρονται με αυτό τον τρόπο, το κάνουν επειδή οι περιοχές του εγκεφάλου που ελέγχουν τις παρορμήσεις, το θυμό και τις αντιδράσεις στα εξωτερικά ερεθίσματα εμφανίζουν αλλαγές.

Περιβαλλοντικοί παράγοντες: συγκεκριμένοι περιβαλλοντικοί παράγοντες είναι γνωστό ότι οδηγούν στην έναρξη των συμπτωμάτων της διαταραχής σε ανθρώπους με ή χωρίς γενετική προδιάθεση για αυτή τη διαταραχή. Η έκθεση σε βίαιες και επιθετικές καταστάσεις στην παιδική ηλικία, οι τραυματικές εμπειρίες, οι εμπειρίες κακοποίησης ή παραμέλησης είναι χαρακτηριστικά παραδείγματα περιβαλλοντικών παραγόντων που συμβάλλουν στην εκρηκτική διαλείπουσα διαταραχή.

Άλλοι παράγοντες κινδύνου περιλαμβάνουν το οικογενειακό ιστορικό της εκρηκτικής διαλείπουσας διαταραχής ή άλλης ψυχικής διαταραχής, τις ασθένειες, το ιστορικό τραυματισμού στο κεφάλι.

Ποια είναι τα συμπτώματα της διαλείπουσας εκρηκτικής διαταραχής;

Ένα άτομο με εκρηκτική διαλείπουσα διαταραχή μπορεί να έχει ένα ή περισσότερα από τα ακόλουθα συμπτώματα:

• Οργή
• Ευερεθιστότητα
• Ένταση
• Σκέψεις που τρέχουν
• Αυξημένη ενέργεια
• Τρέμουλο
• Ταχυπαλμία
• Σφίξιμο στο στήθος
• Ξεσπάσματα θυμού
• Φωνές
• Εριστική συμπεριφορά
• Συγκρούσεις
• Απειλές
• Προσβολές
• Καταστροφή περιουσίας

Συνυπάρχουσες διαταραχές

Όταν ένα άτομο έρχεται αντιμέτωπο με την εκρηκτική διαλείπουσα διαταραχή, είναι πιθανό να πληροί τα διαγνωστικά κριτήρια και για κάποια άλλη ψυχική διαταραχή. Σε κάποιες περιπτώσεις, συγκεκριμένες ψυχικές διαταραχές έχουν τα ίδια συμπτώματα με την συγκεκριμένη διαταραχή. Οι ψυχικές διαταραχές που μπορούν να συνυπάρχουν με την εκρηκτική διαλείπουσα διαταραχή περιλαμβάνουν την διαταραχή ελλειμματικής προσοχής και υπερκινητικότητας, την διαταραχή διαγωγής, τις διαταραχές άγχους, την κατάθλιψη, τους εθισμούς.

Για τη διάγνωση της διαταραχής χρειάζεται να πληρούνται κάποια κριτήρια, μετά τη λήψη του ιατρικού ιστορικού, που περιλαμβάνουν τα εξής:

• Το άτομο δεν μπορεί να ελέγξει το θυμό του
• Εμφάνιση λεκτικής βίας (ξεσπάσματα θυμού, λεκτικές συγκρούσεις ή διαμάχες) ή σωματική επιθετικότητα προς την περιουσία κάποιου, σε ζώα ή σε άτομα, δύο φορές την εβδομάδα κατά μέσο όρο, για μια περίοδο 3 μηνών. Η επιθετικότητα δεν οδηγεί σε σωματική βλάβη σε ανθρώπους ή ζώα ή σε καταστροφή αντικειμένων.
• Τρία επεισόδια που περιλαμβάνουν βλάβη ή καταστροφή αντικειμένων και/ή σωματική βλάβη σε ζώα ή ανθρώπους μέσα σε χρονικό διάστημα 12 μηνών.

Θεραπευτική αντιμετώπιση της διαλείπουσας εκρηκτικής διαταραχής

Η καλύτερη θεραπευτική επιλογή για την διαταραχή είναι η ψυχοθεραπεία (που περιλαμβάνει τεχνικές χαλάρωσης, αλλαγές στον τρόπο σκέψης, δεξιότητες) και η φαρμακευτική αγωγή, για παράδειγμα το Ladose (φλουοξετίνη). Όταν η φλουοξετίνη δεν είναι αποτελεσματική υπάρχουν και άλλες επιλογές όπως η φαινυτοΐνη, η οξυκαρβαζεπίνη ή η καρβαμαζεπίνη. Γενικά, η φαρμακευτική αγωγή μπορεί να περιλαμβάνει αντικαταθλιπτικά, αγχολυτικά, αντιεπιληπτικά και σταθεροποιητικά της διάθεσης.

Επιδράσεις διαλείπουσας εκρηκτικής διαταραχής 

Η συγκεκριμένη διαταραχή μπορεί να έχει αρνητική επίδραση στην υγεία και στη ζωή ενός ατόμου. Μπορεί να δημιουργήσει προβλήματα στις προσωπικές σχέσεις. Μπορεί να επηρεάσει την κρίση ενός ατόμου στη δουλειά και στο σχολείο. Τα άτομα με εκρηκτική διαλείπουσα διαταραχή είναι πιο πιθανό να έχουν κάποια ψυχική διαταραχή, να ψάχνουν ανακούφιση στο αλκοόλ και να βλάπτουν τον εαυτό τους. Επίσης έχουν περισσότερες πιθανότητες για εγκεφαλικό επεισόδιο, διαβήτη, χρόνιο πόνο, έλκος και υψηλή αρτηριακή πίεση. Για αυτούς τους λόγους, είναι σημαντικό να ζητούν βοήθεια.

Οι άνθρωποι που έχουν διαγνωστεί με διαλείπουσα εκρηκτική διαταραχή μαθαίνουν στην ψυχοθεραπεία τρόπους για να προλαμβάνουν τα επεισόδια με τεχνικές χαλάρωσης, αλλαγή στον τρόπο σκέψης, εκμάθηση δεξιοτήτων επικοινωνίας, αντιμετώπιση του άγχους, αποφυγή του αλκοόλ.

Ποια είναι η πρόγνωση για τους ασθενείς με  διαλείπουσα εκρηκτική διαταραχή;

Η διαλείπουσα εκρηκτική διαταραχή καθιστά τους ανθρώπους ευάλωτους στην κατάθλιψη, στο άγχος και στην κατανάλωση αλκοόλ και ουσιών. Μπορεί επίσης να οδηγήσει σε σοβαρά προβλήματα στις σχέσεις. Για αυτό το λόγο, είναι ουσιαστικό το άτομο να ζητά βοήθεια. Με την ψυχοθεραπεία και την φαρμακευτική αγωγή , η κατάσταση μπορεί να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά. Ωστόσο, οι μελέτες δείχνουν ότι η εκρηκτική διαλείπουσα διαταραχή είναι μια μακροχρόνια κατάσταση, που διαρκεί 12-20 χρόνια ή ακόμη και μια ζωή.