Δραματική διαταραχή

Δραματική διαταραχή

Το ψυχιατρικό ταξινομικό σύστημα DSM-5  κατηγοριοποιεί τις 10 διαταραχές της προσωπικότητας σε 3 ομάδες (Α, Β, Γ),  με βάση ορισμένα παρόμοια χαρακτηριστικά.

Η ομάδα Β αφορά τις δραματικές, συναισθηματικές, ασταθείς διαταραχές προσωπικότητας και περιλαμβάνει τις παρακάτω διαταραχές με διακριτά χαρακτηριστικά:

• Την οριακή διαταραχή προσωπικότητας
• Την ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας
• Την ιστριονική διαταραχή προσωπικότητας
• Την αντικοινωνική διαταραχή προσωπικότητας

Αυτές οι διαταραχές έχουν κάποια κοινά χαρακτηριστικά, όπως η αδυναμία ελέγχου των συναισθημάτων και των παρορμήσεων.

Αντικοινωνική διαταραχή προσωπικότητας

Η αντικοινωνική διαταραχή προσωπικότητας χαρακτηρίζεται από την περιφρόνηση των δικαιωμάτων των άλλων ανθρώπων, που συχνά εκδηλώνεται ως εχθρότητα ή επιθετικότητα. Ο δόλος και η χειραγώγηση είναι επίσης κεντρικά χαρακτηριστικά. Πολύ συχνά λένε ψέματα για προσωπικό όφελος.

Σε πολλές περιπτώσεις η εχθρική-επιθετική συμπεριφορά μπορεί να εμφανιστεί στην παιδική ηλικία:

• Αυτά τα παιδιά μπορεί να βλάπτουν ή να βασανίζουν ζώα ή ανθρώπους.
• Δεσμεύονται σε επιθετικές πράξεις όπως το bullying ή ο εκφοβισμός.
• Μπορεί να έχουν μια απερίσκεπτη περιφρόνηση για τα περιουσιακά στοιχεία των άλλων, και να βάζουν φωτιές.
• Συχνά εμπλέκονται σε κλοπές και άλλες σοβαρές παραβιάσεις των νόμων.

Λόγω της απερίσκεπτης περιφρόνησης των άλλων, συχνά βάζουν τον εαυτό τους σε κίνδυνο ή σε ριψοκίνδυνες καταστάσεις.

Συχνά υποκύπτουν στις παρορμήσεις τους χωρίς να σκέφτονται τις συνέπειες. Δυσκολεύονται να ελέγξουν τις παρορμήσεις τους και για αυτό μπορεί να χάνουν τις δουλειές τους, να μπλέκουν σε ατυχήματα, να αντιμετωπίζουν προβλήματα με το νόμο και να μπαίνουν φυλακή.

Οι άνθρωποι με αντικοινωνική διαταραχή προσωπικότητας τυπικά δεν νιώθουν τύψεις για το κακό που προκαλούν στους άλλους, Ωστόσο, μπορούν να γίνουν αρκετά επιδέξιοι στο να προσποιούνται ότι νιώθουν τύψεις όταν είναι προς το συμφέρον τους να το κάνουν (όπως όταν είναι μπροστά στο δικαστή).

Δεν αναλαμβάνουν τις ευθύνες για τις πράξεις τους. Στην πραγματικότητα, συχνά κατηγορούν τα θύματα ότι προκάλεσαν τη συμπεριφορά τους, ή ότι είναι άξιοι της μοίρας τους. Τα επιθετικά χαρακτηριστικά αυτής της διαταραχής προσωπικότητας την κάνουν να ξεχωρίζει από άλλες διαταραχές της προσωπικότητας καθώς ένα άτομο με τη συγκεκριμένη διαταραχή έχει μοναδικό αντίκτυπο στην κοινωνία.

Ιστριονική διαταραχή προσωπικότητας

Οι άνθρωποι με ιστριονική διαταραχή της προσωπικότητας εμφανίζουν ένα μοτίβο υπερβολικής συναισθηματικότητας και αναζήτησης της προσοχής. Η ζωή τους είναι γεμάτη δράμα (για αυτό και αποκαλούνται “Drama queens“), υπερβολές και ψέματα. Ο όρος δεν είναι κλινικός, αλλά θα μπορούσε κανείς να το περιγράψει ως “μελοδραματική διαταραχή“. Οι άνθρωποι με ιστριονική διαταραχή προσωπικότητας δεν νιώθουν άνετα σε καταστάσεις στις οποίες δεν είναι το επίκεντρο της προσοχής.

• Οι άνθρωποι με αυτή τη διαταραχή συχνά φλερτάρουν ή είναι σαγηνευτικοί, και τους αρέσει να ντύνονται με τρόπο που τραβά την προσοχή.
• Μπορεί να είναι επιδεικτικοί και θεατρικοί, και να εκφράζουν με υπερβολικό τρόπο τα συναισθήματά τους.
• Ταυτόχρονα, η συναισθηματική τους έκφραση είναι ρηχή, ασαφής και χωρίς λεπτομέρειες. Αυτό τους κάνει να φαίνονται ανειλικρινείς.
• Επιπλέον, το δράμα και η υπερβολική έκφραση των συναισθημάτων συχνά ντροπιάζει τους φίλους και τους γνωστούς τους, καθώς μπορεί να αγκαλιάζουν θερμά έναν άγνωστο ή μπορεί να κλαίνε ανεξέλεγκτα με κάποια μικρά συναισθηματικά ερεθίσματα.

Οι άνθρωποι με ιστριονική διαταραχή της προσωπικότητας μπορεί να φαίνεται ότι αλλάζουν συνεχώς διάθεση. Οι συμπεριφορές τους συχνά παρεμποδίζουν τις πραγματικές σχέσεις αλλά την ίδια στιγμή νιώθουν άβολα όταν είναι μόνοι.

Νιώθουν κατάθλιψη όταν δεν είναι το κέντρο της προσοχής. Όταν είναι σε μια σχέση, συχνά φαντάζονται τις σχέσεις πιο οικείες από ότι είναι στην πραγματικότητα.

Επιπλέον, οι άνθρωποι με ιστριονική διαταραχή προσωπικότητας επηρεάζονται εύκολα από τις απόψεις και τις γνώμες των άλλων.

Ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας

Οι άνθρωποι με ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας έχουν σημαντικά προβλήματα με την αίσθηση της αξίας του εαυτού που προκύπτουν από την ισχυρή αίσθηση ότι έχουν περισσότερα δικαιώματα. Έτσι, πιστεύουν ότι αξίζουν ιδιαίτερη μεταχείριση, και υποθέτουν ότι έχουν εξαιρετικές δυνατότητες, μοναδικά ταλέντα ή είναι εξαιρετικά έξυπνοι ή ελκυστικοί. Για αυτό αντιδρούν με τρόπους που ουσιαστικά αγνοούν και δεν σέβονται την αξία των άλλων.

• Οι άνθρωποι με ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας συχνά φαντασιώνονται ότι έχουν τεράστια επιτυχία και δύναμη, σε τέτοιο βαθμό που χάνονται στην ονειροπόληση ενώ φαντασιώνονται την ανώτερη ευφυΐα ή την εκπληκτική ομορφιά τους.
• Αυτοί οι άνθρωποι μπορεί να παγιδευτούν στις φαντασιώσεις τους με αποτέλεσμα να μην κάνουν καμία προσπάθεια στην καθημερινότητα και να μην κατευθύνουν την ενέργειά τους προς την επίτευξη των στόχων τους.
• Πιστεύουν ότι είναι μοναδικοί και αξίζουν ειδικής μεταχείρισης, και μπορεί να έχουν μια στάση αλαζονική και υπεροπτική. Αυτό δημιουργεί πολλές συγκρούσεις με τους άλλους ανθρώπους που νιώθουν ότι τους εκμεταλλεύονται και δεν θέλουν να τους φέρονται με συγκαταβατικό τρόπο.
• Οι άνθρωποι με ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας νιώθουν συντετριμμένοι όταν συνειδητοποιούν ότι έχουν κανονικούς, μέσους ανθρώπινους περιορισμούς. Ότι δεν είναι τόσο ξεχωριστοί όσο πιστεύουν ή ότι οι άλλοι δεν τους θαυμάζουν όσο θα ήθελαν. Αυτές οι συνειδητοποιήσεις συχνά συνοδεύονται από έντονα συναισθήματα θυμού ή ντροπής που κάποιες φορές τα βάζουν με τους άλλους.
• Έχουν ανάγκη την εξουσία και το θαυμασμό, συχνά λένε ψέματα για προσωπικό όφελος. Δεν έχουν συμπόνια για τους άλλους, δημιουργούν συγκρουσιακές σχέσεις που συχνά είναι επιφανειακές και στερούνται πραγματικής οικειότητας και φροντίδας.

Το κοινωνικό στάτους είναι πολύ σημαντικό για τους ανθρώπους με ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας. Οι επαφές με διάσημους και ξεχωριστούς ανθρώπους τους κάνουν να νιώθουν σημαντικοί.

Επίσης, τείνουν να αμφιταλαντεύονται ανάμεσα στο να νιώθουν ότι έχουν απεριόριστες ικανότητες και μετά να νιώθουν ότι δεν έχουν αξία. Παρά το θάρρος τους, οι άνθρωποι με αυτή τη διαταραχή θέλουν το θαυμασμό.

Οριακή διαταραχή προσωπικότητας

Η οριακή διαταραχή προσωπικότητας είναι μια από τις πιο καλά μελετημένες διαταραχές της προσωπικότητας. Οι άνθρωποι με αυτή τη διαταραχή τείνουν να βιώνουν έντονα και ασταθή συναισθήματα και διαθέσεις, που μπορεί να αλλάζουν πολύ γρήγορα και έχουν μηδενική ανοχή προς την απόρριψη. Έχουν πολύ έντονες συναισθηματικές αντιδράσεις, δυσκολεύονται να ηρεμήσουν όταν αναστατώνονται και θυμώνουν. Ως αποτέλεσμα, έχουν συχνά ξεσπάσματα θυμού και δεσμεύονται σε παρορμητικές συμπεριφορές όπως η χρήση ουσιών, οι ριψοκίνδυνες συμπεριφορές, οι αυτοτραυματισμοί ή σπατάλη των χρημάτων ή η υπερφαγία. Αυτές οι συμπεριφορές συχνά δρουν ανακουφιστικά βραχυπρόθεσμα, αλλά βλάπτουν μακροπρόθεσμα.

• Οι άνθρωποι με οριακή διαταραχή προσωπικότητας τείνουν να βλέπουν τον κόσμο μέσα από τη λογική του “όλα ή τίποτα”.
• Μιλούν επικριτικά για τους άλλους και τον εαυτό τους και οι αντιλήψεις για τον εαυτό τους και τους άλλους μπορεί γρήγορα να ταλαντεύονται ανάμεσα στο “καλό” και στο “κακό”. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να μην έχουν μια σταθερή αίσθηση του εαυτού, για αυτό και δυσκολεύονται να είναι συνεπείς.
• Αλλάζουν συχνά καριέρα, σχέσεις, σκοπούς ζωής ή κατοικίες. Πολύ συχνά αυτές οι ουσιαστικές αλλαγές συμβαίνουν χωρίς καμία προειδοποίηση ή κατάλληλη προετοιμασία.
• Δεν ανέχονται καθόλου την απόρριψη.

Λογική του άσπρου-μαύρου στην οριακή διαταραχή προσωπικότητας

Οι άνθρωποι με οριακή διαταραχή προσωπικότητας τείνουν να βλέπουν τον κόσμο με τη λογική του άσπρου-μαύρου ή του “όλα ή τίποτα”. Με αυτή τη λογική είναι εύκολο να παρερμηνεύουν τις πράξεις και τα κίνητρα των άλλων.

Αυτός ο τρόπος σκέψης στις σχέσεις με τους άλλους οδηγεί σε έντονες συναισθηματικές αντιδράσεις. Το αποτέλεσμα είναι να νιώθουν έντονο στρες το οποίο δεν μπορούν εύκολα να ελέγξουν και κατά συνέπεια δεσμεύονται σε αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές για να νιώσουν καλύτερα.

Η ένταση των συναισθημάτων σε συνδυασμό με τη δυσκολία στον έλεγχο αυτών των συναισθημάτων, οδηγεί σε παρορμητικές αντιδράσεις.

Παράδειγμα για τη λογική του άσπρου-μαύρου

Για να καταλάβουμε καλύτερα τη λογική του “άσπρου-μαύρου” αναλύουμε ένα παράδειγμα:

• Ο σύντροφος μιας γυναίκας με οριακή διαταραχή προσωπικότητας δεν θυμάται την επέτειό τους. Με τη λογική του άσπρου-μαύρου η γυναίκα συμπεραίνει, “Δεν με αγαπά πλέον” και με τη λογική του όλα ή τίποτα καταλήγει σε λάθος συμπεράσματα , “Αν δεν με αγαπά, τότε πρέπει να με μισεί.”
• Αυτές οι σκέψεις μπορούν εύκολα να οδηγούν σε έντονα συναισθήματα, όπως η απόρριψη, η εγκατάλειψη, η θλίψη και ο θυμός. Η γυναίκα δυσκολεύεται να ελέγξει και να αντιμετωπίσει αυτά τα έντονα συναισθήματα και κατά συνέπεια νιώθει αναστάτωση. Η ένταση των δικών της αρνητικών συναισθημάτων μοιάζει ανυπόφορη.
• Στη συνέχεια έχει μια έντονη επιθυμία να κάνει κάτι ώστε να εξαφανίσει αυτά τα συναισθήματα. Μπορεί να κατηγορεί το σύντροφό της ότι την απατά και να τον παρακαλά να μην την αφήσει.
• Εν τω μεταξύ ο σύντροφός της έχει μπερδευτεί από αυτή την ακραία αντίδρασή της, ειδικά από τη στιγμή που δεν έχει άλλη σχέση. Ο σύντροφός της επίσης μπορεί να θυμώσει με όλες αυτές τις υποθέσεις για την απιστία και η σύγκρουση να κλιμακωθεί και τα πράγματα να γίνουν πιο έντονα.
• Μόνη της μετά τον καβγά, η γυναίκα νιώθει απέχθεια για τον εαυτό της , μούδιασμα και αυτοτραυματίζεται σκόπιμα (κόβει ή καίει τον εαυτό της) ώστε να αντιμετωπίσει το μούδιασμα.
• Όταν ο σύντροφός της μαθαίνει για τον αυτοτραυματισμό της δεν μπορεί να καταλάβει αυτή την αντίδραση και καταλήγει στο συμπέρασμα ότι χειραγωγείται. Εκφράζει την ανησυχία του για την ψυχική της υγεία αλλά και τον θυμό του. Με τη σειρά της, η γυναίκα νιώθει παρεξηγημένη.