Το ψυχιατρικό ταξινομικό σύστημα DSM-5 κατηγοριοποιεί τις 10 διαταραχές της προσωπικότητας σε 3 ομάδες (Α, Β, Γ), με βάση ορισμένα παρόμοια χαρακτηριστικά.
Η ομάδα Β αφορά τις δραματικές, συναισθηματικές, ασταθείς διαταραχές προσωπικότητας και περιλαμβάνει τις παρακάτω διαταραχές με διακριτά χαρακτηριστικά:
Αυτές οι διαταραχές έχουν κάποια κοινά χαρακτηριστικά, όπως η αδυναμία ελέγχου των συναισθημάτων και των παρορμήσεων.
Η αντικοινωνική διαταραχή προσωπικότητας χαρακτηρίζεται από την περιφρόνηση των δικαιωμάτων των άλλων ανθρώπων, που συχνά εκδηλώνεται ως εχθρότητα ή επιθετικότητα. Ο δόλος και η χειραγώγηση είναι επίσης κεντρικά χαρακτηριστικά. Πολύ συχνά λένε ψέματα για προσωπικό όφελος.
Σε πολλές περιπτώσεις η εχθρική-επιθετική συμπεριφορά μπορεί να εμφανιστεί στην παιδική ηλικία:
Λόγω της απερίσκεπτης περιφρόνησης των άλλων, συχνά βάζουν τον εαυτό τους σε κίνδυνο ή σε ριψοκίνδυνες καταστάσεις.
Συχνά υποκύπτουν στις παρορμήσεις τους χωρίς να σκέφτονται τις συνέπειες. Δυσκολεύονται να ελέγξουν τις παρορμήσεις τους και για αυτό μπορεί να χάνουν τις δουλειές τους, να μπλέκουν σε ατυχήματα, να αντιμετωπίζουν προβλήματα με το νόμο και να μπαίνουν φυλακή.
Οι άνθρωποι με αντικοινωνική διαταραχή προσωπικότητας τυπικά δεν νιώθουν τύψεις για το κακό που προκαλούν στους άλλους, Ωστόσο, μπορούν να γίνουν αρκετά επιδέξιοι στο να προσποιούνται ότι νιώθουν τύψεις όταν είναι προς το συμφέρον τους να το κάνουν (όπως όταν είναι μπροστά στο δικαστή).
Δεν αναλαμβάνουν τις ευθύνες για τις πράξεις τους. Στην πραγματικότητα, συχνά κατηγορούν τα θύματα ότι προκάλεσαν τη συμπεριφορά τους, ή ότι είναι άξιοι της μοίρας τους. Τα επιθετικά χαρακτηριστικά αυτής της διαταραχής προσωπικότητας την κάνουν να ξεχωρίζει από άλλες διαταραχές της προσωπικότητας καθώς ένα άτομο με τη συγκεκριμένη διαταραχή έχει μοναδικό αντίκτυπο στην κοινωνία.
Οι άνθρωποι με ιστριονική διαταραχή της προσωπικότητας εμφανίζουν ένα μοτίβο υπερβολικής συναισθηματικότητας και αναζήτησης της προσοχής. Η ζωή τους είναι γεμάτη δράμα (για αυτό και αποκαλούνται “Drama queens“), υπερβολές και ψέματα. Ο όρος δεν είναι κλινικός, αλλά θα μπορούσε κανείς να το περιγράψει ως “μελοδραματική διαταραχή“. Οι άνθρωποι με ιστριονική διαταραχή προσωπικότητας δεν νιώθουν άνετα σε καταστάσεις στις οποίες δεν είναι το επίκεντρο της προσοχής.
Οι άνθρωποι με ιστριονική διαταραχή της προσωπικότητας μπορεί να φαίνεται ότι αλλάζουν συνεχώς διάθεση. Οι συμπεριφορές τους συχνά παρεμποδίζουν τις πραγματικές σχέσεις αλλά την ίδια στιγμή νιώθουν άβολα όταν είναι μόνοι.
Νιώθουν κατάθλιψη όταν δεν είναι το κέντρο της προσοχής. Όταν είναι σε μια σχέση, συχνά φαντάζονται τις σχέσεις πιο οικείες από ότι είναι στην πραγματικότητα.
Επιπλέον, οι άνθρωποι με ιστριονική διαταραχή προσωπικότητας επηρεάζονται εύκολα από τις απόψεις και τις γνώμες των άλλων.
Οι άνθρωποι με ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας έχουν σημαντικά προβλήματα με την αίσθηση της αξίας του εαυτού που προκύπτουν από την ισχυρή αίσθηση ότι έχουν περισσότερα δικαιώματα. Έτσι, πιστεύουν ότι αξίζουν ιδιαίτερη μεταχείριση, και υποθέτουν ότι έχουν εξαιρετικές δυνατότητες, μοναδικά ταλέντα ή είναι εξαιρετικά έξυπνοι ή ελκυστικοί. Για αυτό αντιδρούν με τρόπους που ουσιαστικά αγνοούν και δεν σέβονται την αξία των άλλων.
Το κοινωνικό στάτους είναι πολύ σημαντικό για τους ανθρώπους με ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας. Οι επαφές με διάσημους και ξεχωριστούς ανθρώπους τους κάνουν να νιώθουν σημαντικοί.
Επίσης, τείνουν να αμφιταλαντεύονται ανάμεσα στο να νιώθουν ότι έχουν απεριόριστες ικανότητες και μετά να νιώθουν ότι δεν έχουν αξία. Παρά το θάρρος τους, οι άνθρωποι με αυτή τη διαταραχή θέλουν το θαυμασμό.
Η οριακή διαταραχή προσωπικότητας είναι μια από τις πιο καλά μελετημένες διαταραχές της προσωπικότητας. Οι άνθρωποι με αυτή τη διαταραχή τείνουν να βιώνουν έντονα και ασταθή συναισθήματα και διαθέσεις, που μπορεί να αλλάζουν πολύ γρήγορα και έχουν μηδενική ανοχή προς την απόρριψη. Έχουν πολύ έντονες συναισθηματικές αντιδράσεις, δυσκολεύονται να ηρεμήσουν όταν αναστατώνονται και θυμώνουν. Ως αποτέλεσμα, έχουν συχνά ξεσπάσματα θυμού και δεσμεύονται σε παρορμητικές συμπεριφορές όπως η χρήση ουσιών, οι ριψοκίνδυνες συμπεριφορές, οι αυτοτραυματισμοί ή σπατάλη των χρημάτων ή η υπερφαγία. Αυτές οι συμπεριφορές συχνά δρουν ανακουφιστικά βραχυπρόθεσμα, αλλά βλάπτουν μακροπρόθεσμα.
Οι άνθρωποι με οριακή διαταραχή προσωπικότητας τείνουν να βλέπουν τον κόσμο με τη λογική του άσπρου-μαύρου ή του “όλα ή τίποτα”. Με αυτή τη λογική είναι εύκολο να παρερμηνεύουν τις πράξεις και τα κίνητρα των άλλων.
Αυτός ο τρόπος σκέψης στις σχέσεις με τους άλλους οδηγεί σε έντονες συναισθηματικές αντιδράσεις. Το αποτέλεσμα είναι να νιώθουν έντονο στρες το οποίο δεν μπορούν εύκολα να ελέγξουν και κατά συνέπεια δεσμεύονται σε αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές για να νιώσουν καλύτερα.
Η ένταση των συναισθημάτων σε συνδυασμό με τη δυσκολία στον έλεγχο αυτών των συναισθημάτων, οδηγεί σε παρορμητικές αντιδράσεις.
Για να καταλάβουμε καλύτερα τη λογική του “άσπρου-μαύρου” αναλύουμε ένα παράδειγμα:
Είναι σημαντικό να θυμάστε ότι ο καθένας μπορεί να εμφανίζει κάποια από αυτά τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας κάποια στιγμή. Όμως για να τεθεί μία διάγνωση για κάποια διαταραχή προσωπικότητα, αυτά τα χαρακτηριστικά πρέπει να είναι σταθερά και διαχρονικά (από την παιδική ηλικία). Αν εσείς ή κάποιο κοντινό σας άτομο εμφανίζει κάποιο από τα παραπάνω σημάδια είναι σημαντικό να ζητήσετε τη συμβουλή ενός ψυχιάτρου. Οι διαταραχές προσωπικότητας απαιτούν ειδική και μακροχρόνια ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑ για να βελτιωθούν. Ψυχολογική υποστήριξη και ενδυνάμωση