Ερινύες και ενοχές

Ερινύες και ενοχές

Οι Ερινύες στην ελληνική μυθολογία ήταν θεότητες που δεν έκριναν με τη λογική, αλλά με τη μνήμη. Δεν ήταν οι ήρεμες θεότητες του Ολύμπου, ήταν ο ανήσυχος ψίθυρος της ενοχής, που κινούνταν σε σκοτεινά μονοπάτια.

Οι Ερινύες και οι ενοχές εμφανιζόταν πάντα όταν ένας όρκος παραβιαζόταν, όταν η φυσική τάξη δεν τηρούνταν. Η παρουσία τους δεν ήταν μόνο μια κατάρα αλλά μια υπενθύμιση ότι ο κόσμος απαιτεί την ισορροπία. 

Κάθε μια από τι τρεις Ερινύες, η Αληκτώ, η Μέγαιρα, και η Τισιφόνη, κουβαλούσαν ένα κομμάτι αυτής της αρμονίας. Δεν ξεχνούσαν ή δεν συγχωρούσαν. Σκοπός τους ήταν να αποκαταστήσουν την ισορροπία συχνά μέσω του φόβου, και μερικές φορές μέσω της συμπόνιας. Με τον καιρό, η ιστορία τους άλλαξε. Αυτό που ξεκίνησε ως εκδίκηση έγινε ο σπόρος της δικαιοσύνης, η αργή αφύπνιση του ηθικού νόμου από το χάος.

Προέλευση των Ερινυών 

Οι Ερινύες γεννήθηκαν από το αίμα του Ουρανού, και όχι από αγάπη αλλά από βία. Η γέννηση τους δεν ήταν πράξη δημιουργίας αλλά μια συνέπεια. Ήταν η ανάμνηση του πόνου στη γη, η ζωντανή υπενθύμιση ότι ακόμη και οι Θεοί δεν μπορούν να ξεφύγουν από τη δική τους σκληρότητα. Για αυτό το λόγο, οι Ερινύες, δεν αποτελούν μέλη των Θεών του Ολύμπου. Ανήκαν στο κάτω κόσμο και και στις ηθικές δυνάμεις που τιμωρούσαν όσους παραβίαζαν την ιερή τάξη της ζωής.

Κάθε μια από τις τρεις Ερινύες είχε τη δίκη της φύση. Η Αληκτώ αντιπροσώπευε την οργή και τη μανία και καταδίωκε όσους κατέστρεφαν οικογένειες με δόλο ή προδοσία. Η Μέγαιρα, ήταν το πνεύμα της ζήλιας, του φθόνου και του μίσους, και καταδίωκε όσους ζούσαν με μίσος και ενοχές. Η Τισιφόνη αντιπροσώπευε την εκδίκηση και το φόνο, και ακολουθούσε τη μυρωδιά του αίματος όπου κι αν απλωνόταν. Μαζί όλες αποτελούσαν το σιωπηλό νόμο που κυριαρχούσε κάτω από το φως του Ολύμπου, την κρυφή ισορροπία που κανένας βασιλιάς ή Θεός δεν μπορούσε να ανατρέψει. 

Οι Ερινύες αποτέλεσαν την καρδιά πολλών ελληνικών τραγωδιών και έγιναν σύμβολα του πως η ανθρώπινη βία αντηχεί μέσα από γενιές.

Όταν ο Αισχύλος έγραψε την Ορέστεια, δεν αντιμετώπισε τις Ερινύες ως τέρατα αλλά ως δικαστές. Στη συγκεκριμένη τραγωδία καταδιώκουν τον Ορέστη, γιο του Αγαμέμνονα και της Κλυταιμνήστρας,  για τον φόνο της μητέρας του.

Οι Ερινύες απεικονίζονται σπάνια ως όμορφες και ευγενικές. Αλλά ως σκοτεινές φιγούρες που προστάτευαν την ισορροπία στον κόσμο. Τα μαλλιά τους συχνά στριφογύριζαν σε ζωντανά φίδια, τα μάτια τους έκαιγαν με μια άυπνη λάμψη, και στα χέρια τους κρατούσαν δάδες ή μάστιγες που χρησιμοποιούνταν για να κυνηγούν τους ενόχους μέσα από τη σκιά. Δεν ήθελαν να ευχαριστούν τα μάτια των άλλων αλλά να τους υπενθυμίζουν το κόστος της δικαιοσύνης. 

Για τους αρχαίους Έλληνες, οι Ερινύες δεν ήταν απλά μυθικά πλάσματα, ήταν το πρόσωπο της συνείδησης. Κάθε φορά που κάποιος παραβίαζε τους ηθικούς κανόνες, οι Ερινύες τον κυνηγούσαν. 

Με αυτή τη λογική, οι Ερινύες αντιπροσώπευαν την ανθρώπινη επίγνωση, την εσωτερική φωνή που αρνούνταν να σιωπήσει. Στη σύγχρονη εποχή, οι Ερινύες μπορούν να θεωρηθούν ως το αρχέτυπο της ηθικής μνήμης. Μας υπενθυμίζουν ότι κάθε πολιτισμός, όσο προηγμένος κι αν είναι, εξακολουθεί να παλεύει με το ίδιο αρχαίο ερώτημα: πως να ζει χωρίς να ξυπνά τις δυνάμεις που κρύβονται στις σκοτεινές πτυχές του μυαλού του. 

Στη σύγχρονη τέχνη, οι Ερινύες δεν εμφανίζονται ως τέρατα αλλά ως φρουροί, πλάσματα που αντιπροσωπεύουν τη συνείδηση, την αλήθεια. Τα φίδια συχνά συνδέονται με την αλλαγή και την αναγέννηση και οι δάδες αντιπροσωπεύουν το φως, τη γνώση και την αποκάλυψη της αλήθειας.

Οι ενοχές στην εποχή μας 

Αν η ντροπή μας λέει ότι είμαστε κακοί, οι ενοχές μας λένε ότι κάναμε κάτι κακό. Και τα δύο συναισθήματα τα βιώνουμε όταν δεν ανταποκρινόμαστε στις δικές μας προσδοκίες ή πρότυπα.

Όταν νιώθουμε ενοχές, το μήνυμα που παίρνουμε είναι ότι κάναμε κάτι κακό και ότι πρέπει να κάνουμε κάτι για να διορθώσουμε την κατάσταση, όπως το να ζητήσουμε συγνώμη ή να αλλάξουμε συμπεριφορά. Όταν συνειδητοποιούμε ότι έχουμε πληγώσει ένα άλλο άτομο και νιώθουμε άσχημα για αυτό, προσπαθούμε να κάνουμε το σωστό, αυτός ο τύπος ενοχών είναι η μεταμέλεια. 

Υπάρχουν τέσσερις τύποι ενοχών:

1. Φυσιολογικές ενοχές: αυτές τις ενοχές τις αισθάνεστε όταν έχετε κάνει κάτι λάθος, όπως όταν απογοητεύετε  κάποιον. Μπορεί να θέλετε να ζητήσετε συγνώμη για τη συμπεριφορά σας. Αυτές οι ενοχές είναι συνήθως προσωρινές και υποχωρούν από τη στιγμή που θα κάνετε το σωστό. 
2. Χρόνιες ενοχές: αυτές οι ενοχές τυπικά συνυπάρχουν με το χρόνιο άγχος, το οποίο παραμένει για μεγάλο χρονικό διάστημα. Οι χρόνιες ενοχές έχουν μεγάλη επίδραση στην ικανότητα ελέγχου των συναισθημάτων και επηρεάζουν τις σχέσεις , όπως επίσης και την ικανότητα να δουλέψετε ή να λειτουργείτε κανονικά. Οι χρόνιες ενοχές σε πολλές περιπτώσεις σχετίζονται με το burnout, και μπορεί να συνυπάρχουν και με τη μείζονα κατάθλιψη. 
3. Ενοχές επιζώντος: αυτές οι ενοχές εμφανίζονται σε ανθρώπους που έχουν επιβιώσει από τραυματικά γεγονότα, ειδικά όταν άλλοι άνθρωποι δεν τα κατάφεραν. Φέρνουν στην επιφάνεια συναισθήματα τύψεων και θλίψης, όπως επίσης και ενόχων γιατί είναι ζωντανοί. 
4. Συλλογικές ενοχές: ενώ οι άλλοι τύποι ενοχών επηρεάζουν τον κάθε άνθρωπο ατομικά, οι συλλογικές ενοχές αφορούν μια ομάδα ανθρώπων που μοιράζονται τις ίδιες εμπειρίες που τους πλήγωσαν. Αναφέρονται συχνά σε ανθρώπους που έχουν δεχτεί ρατσισμό, πράγμα που κάνει τις συλλογικές ενοχές δύσκολο να επιλυθούν. 

Οι ενοχές μπορεί να είναι επώδυνες, αλλά μπορεί να αποτελούν και μια ευκαιρία 

Αρκετές φορές μπορεί να νιώθουμε ενοχές ή να μετανιώνουμε και να νιώθουμε άσχημα για κάτι που κάναμε, όπως το να προδώσουμε ένα μυστικό. Οι άνθρωποι με κατάθλιψη βλέπουν τα πάντα με μια αρνητική οπτική για αυτό και νιώθουν περισσότερες ενοχές. Οι ενοχές συνδέονται με το άγχος, την αυτοκριτική, την ντροπή και τα προβλήματα στον ύπνο. Συχνά περιλαμβάνουν μηρυκασμό των σκέψεων και εμμονές. 

Αν και οι ενοχές είναι επώδυνες αυξάνουν τις πιθανότητες για προσωπική εξέλιξη. Σας δίνουν κίνητρο να εξετάσετε τη συμπεριφορά σας ,να αναγνωρίσετε τα λάθη σας και να βελτιώσετε τον εαυτό σας. Ο πόνος των ενόχων βοηθά να κατανοήσετε ότι είναι στο χέρι σας να αλλάξετε τα πράγματα. 

Γιατί μένετε κολλημένοι στο παρελθόν; 

Είναι ανθρώπινη τάση να κοιτάμε στο παρελθόν και να κάνουμε ανασκόπηση, αλλά μερικές φορές αυτό μπορεί να οδηγεί σε μηρυκασμό των σκέψεων. Όταν εστιάζουμε σε λάθη του παρελθόντος, δεν μπορούμε να προχωρήσουμε. 

1. Η ανάγκη του εγκεφάλου για έλεγχο 

Ο ανθρώπινος εγκέφαλος είναι κατασκευασμένος ώστε να λύνει προβλήματα και να αποφεύγει μελλοντικές απειλές. Όταν κάτι πάει λάθος, ειδικά αν οδηγεί σε συναισθήματα ντροπής ή απώλειας, το μυαλό συνεχίζει να επαναλαμβάνει την ίδια εμπειρία, και προσπαθεί να την διορθώσει. Δυστυχώς, επειδή το παρελθόν δεν μπορεί να αλλάξει, αυτή η διαδικασία δημιουργεί ένα φαύλο κύκλο χωρίς κανένα αποτέλεσμα. Ο κύκλος αυτός είναι συχνά η ρίζα του άγχους για τα λάθη του παρελθόντος. 

2. Τελειομανία και ο φόβος της κριτικής 

Αν έχετε υψηλές προσδοκίες από τον εαυτό σας, μια μικρή αναποδιά μπορεί να μοιάζει καταστροφική. Η τελειομανία μεγεθύνει ακόμη και τα πιο μικρά λάθη και τα μετατρέπει σε τεράστια γεγονότα που αποδεικνύουν ότι δεν είστε αρκετά καλοί, δεν αξίζετε την αγάπη. Ο φόβος της κριτικής από τους άλλους οδηγεί σε επίμονο άγχος και αποφυγή. 

3. Ντροπή 

Αν και οι ενοχές λένε “Έκανα κάτι κακό”, η ντροπή λέει “Είμαι κακός άνθρωπος.” Τα λάθη συχνά κουβαλούν ντροπή μέσα τους όταν τα βλέπουμε ως κομμάτι της ταυτότητας μας. Αντί να σκέφτεστε “Έκανα μια κακή επιλογή”, μπορεί να πιστεύετε, “ Είμαι αποτυχημένος”. Η ντροπή ευημερεί μέσα στη μυστικότητα, στη σιωπή και στην αυτοκριτική, τροφοδοτεί το χρόνιο άγχος. 

4. Αυτοτιμωρία 

Υπάρχει μια διαφορά ανάμεσα στο να μαθαίνουμε από τα λάθη μας και να τα χρησιμοποιούμε για να τιμωρούμε τον εαυτό μας. Πολλοί άνθρωποι νιώθουν ότι αξίζουν να υποφέρουν ώστε να επανορθώσουν για το παρελθόν. Αλλά με αυτό τον τροπο μένουν παγιδευμένοι σε ένα συναισθηματικό αδιέξοδο που δεν οδηγεί πουθενά. 

Πώς μπορείτε να αντιμετωπίσετε τις ενοχές; 

1. Αισθανθείτε τις ενοχές, χωρίς να τις αποφεύγετε ή να τις καταπιέζετε 

Όταν προσπαθείτε να αποφύγετε, να αρνηθείτε ή να υποβιβάσετε τα αρνητικά συναισθήματα, αυτά επανέρχονται πιο δυνατά. Βέβαια, η πρώτη αντίδραση όλων των ανθρώπων στα αρνητικά συναισθήματα είναι να τρέχουν μακριά τους. 

Αντί να προσπαθείτε να αποφύγετε τις ενοχές, κάντε μια παύση, νιώστε τις αισθήσεις στο σώμα σας και παρατηρήστε τι συμβαίνει στο μυαλό σας. Προσπαθήστε να παρατηρήσετε τον εαυτό σας χωρίς κριτική. Τα συναισθήματα και οι σκέψεις που έχουν σχέση με τις ενοχές αποτελούν σημαντικές πηγές πληροφοριών για εσάς. Ο μόνος τρόπος για να μάθετε κάτι από τις ενοχές είναι να τις νιώσετε. 

Αφού αποδεχτείτε το αίσθημα των ενόχων, είναι σημαντικό να μην υπεραναλύετε τις σκέψεις σας. Μπορεί να έχετε την τάση να σκέφτεστε και να έχετε εμμονή με σκέψεις όπως: Τι έκανα; Πόσο ανόητα/εγωιστικά συμπεριφέρθηκα; Αν μπορούσα να γυρίσω το χρόνο πίσω και να κάνω το σωστό; Δεν μπορώ να πιστέψω ότι απέτυχα σε αυτό. 

Αν συνεχώς είστε εγκλωβισμένοι σε αυτό τον φαύλο κύκλο σκέψεων, τότε η ψυχοθεραπεία μπορεί να σας βοηθήσει. 

2. Αν η συμπεριφορά σας προκάλεσε ζημιά, προσπαθήστε να επανορθώσετε

Σε πολλές περιπτώσεις μπορεί να νιώθετε ενοχές επειδή πληγώσατε κάποιον άνθρωπο με τη συμπεριφορά σας. Αντί να αποφεύγετε τις ενοχές καλό είναι να αναγνωρίσετε το λάθος σας και να προσπαθήσετε να διορθώσετε την κατάσταση αν αυτό είναι εφικτό. 

Σκεφτείτε τι μπορείτε να κάνετε για να επανορθώσετε. Ζητήστε συγνώμη, κάντε βήματα για να επανορθώσετε μια σχέση, εκφράστε όσα νιώθετε στο άτομο που πληγώσατε. Είναι σημαντικό να ξέρετε ότι μερικοί άνθρωποι δεν θα σας συγχωρέσουν, αλλά ακόμη και έτσι αξίζει να ζητήσετε τη συγχώρεση, επειδή μπορείτε να ελέγξετε μονάχα τις πράξεις σας. Θα μπορείτε να κοιμηθείτε καλύτερα το βράδυ αν ξέρετε ότι κάνατε ότι μπορούσατε από τη μεριά σας. 

3. Μάθετε να συγχωρείτε τον εαυτό σας 

Οι περισσότεροι από εμάς, όταν κάνουμε λάθη κάνουμε σκληρή αυτοκριτική στον εαυτό μας. Αλλά με αυτό τον τρόπο δεν θα νιώσουμε θετικά συναισθήματα ή λιγότερες ενοχές. Κάποιοι άνθρωποι πιστεύουν ότι αξίζουν αυτή τη σκληρή συμπεριφορά, και ότι είναι ο μόνος τρόπος για να μάθουν από τα λάθη τους ώστε να μην τα ξανακάνουν στο μέλλον. Όμως, αυτή η λογική, αν και είναι συχνή, είναι λανθασμένη. Η αυτοσυμπόνια είναι πολύ πιο πιθανό να σας βοηθήσει να νιώσετε καλύτερα και να σας ενθαρρύνει να βελτιωθείτε. 

Για να μπορέσετε να συχγωρήσετε τον εαυτό σας καλό είναι να αφήσετε στην άκρη τη λογική του όλα ή τίποτα, γιατί αποτελεί εμπόδιο στη αυτοαποδοχή και στην αυτοσυγχώρεση. Καλό είναι να αποφεύγετε τις υπεργενικεύσεις όσον αφορά τη συμπεριφορά σας.