Νοσταλγία

Νοσταλγία

Δεν είναι λίγες οι φορές που οι άνθρωποι θα ήθελαν να γύριζαν το χρόνο πίσω. Η νοσταλγία έχει σημαντική επίδραση στην ψυχική υγεία. Η νοσταλγία είναι μια λαχτάρα για το παρελθόν μας, αν και μπορεί να έχει μια ρομαντική εκδοχή.

Μπορεί να νιώθουμε συγκίνηση για ανθρώπους, εμπειρίες, τοποθεσίες και πράγματα, ή ακόμη και για μια εκδοχή του εαυτού μας που είχαμε κάποτε. Η νοσταλγία είναι διαφορετική από τη νοσταλγία για την πατρίδα, όπου κάποιος θέλει να είναι σε κάποιο άλλο μέρος από εκεί που βρίσκεται. Και δεν είναι το ίδιο με την φαντασία, όπου επιδιώκουμε να αλλάξουμε την πραγματικότητα. Με τη νοσταλγία κάνουμε ένα ταξίδι στις αναμνήσεις μας.

Ικανοποίηση από τη ζωή και παρελθόν

Ένας λόγος για τον οποίο η ευτυχία μοιάζει άπιαστη είναι ότι οι καλές στιγμές από το παρελθόν μπορεί να επηρεάζουν τα συναισθήματά μας στο παρόν. Μπορεί ένα άτομο να είναι αισιόδοξο ή απαισιόδοξο, να βλέπει το ποτήρι μισοάδειο ή μισογεμάτο.

Αισιοδοξία και απαισιοδοξία

Είτε ένα άτομο είναι αισιόδοξο ή απαισιόδοξο αυτό έχει επίδραση στην αντίληψη για τα γεγονότα του παρελθόντος. Γενικά, τα στοιχεία δείχνουν ότι οι ευτυχισμένοι άνθρωποι τείνουν να βλέπουν τη ζωή τους να γίνεται καλύτερη. Ενώ όσοι δεν νιώθουν καλά βλέπουν ότι η ευτυχία τους εξασθενεί.

Μια πιθανή εξήγηση για αυτά τα ευρήματα είναι ότι η τρέχουσα εμπειρία της ευτυχίας μπορεί να έχει σχέση με το αν ένα άτομο ένιωθε καλά χθες. Ένα άτομο που είναι καλά με την ζωή του στο παρόν μπορεί να βλέπει το παρελθόν ως λιγότερο χαρούμενο και να νιώθει ότι έχει κάνει πρόοδο. Ενώ ένα άτομο δυστυχισμένο στο παρόν μπορεί να νιώθει ότι ήταν πιο χαρούμενο στο παρελθόν για να δικαιολογήσει τα συναισθήματά του.

Φυσικά, αυτές οι αντιλήψεις μπορεί να κάνουν τους ευτυχισμένους ανθρώπους (που νιώθουν συνεχώς την βελτίωση) να είναι πιο ανοιχτοί σε νέες εμπειρίες. Ενώ οι δυστυχισμένοι άνθρωποι (που βλέπουν  τα πράγματα να χειροτερεύουν) δεν παίρνουν ρίσκα.

Τι είναι αυτό που κάνει μια ανάμνηση θλιβερή ή χαρούμενη;

Καθώς ο εγκέφαλος μας αξιολογεί μια εμπειρία για να την διαχωρίσει σε θετική ή αρνητική, οι νευρώνες απελευθερώνουν νευροτενσίνη (ένα μικρό μόριο) που στέλνει πληροφορίες μέσα από διαφορετικά νευρικά μονοπάτια. Στους ανθρώπους με άγχος υπάρχουν πολλά προβλήματα σε αυτή τη διαδικασία με αποτέλεσμα να επικρατεί ο αρνητικός τρόπος σκέψης.

Αποθήκευση αναμνήσεων και συναισθημάτων

Η παραπάνω εξήγηση για τον διαχωρισμό των αναμνήσεων σε θετικές ή αρνητικές είναι γενική,. Ωστόσο, υπάρχει η πεποίθηση ότι η ένταση των συναισθημάτων δεν μπορεί να αποθηκευτεί με τη μορφή των αναμνήσεων. Για παράδειγμα, οι άνθρωποι δεν μπορούν να πάνε διακοπές μόνο μια φορά και να ζουν συνεχώς αυτή την ευτυχία μέσα από τις αναμνήσεις. Είναι ανάγκη να επαναλάβουν τις διακοπές για να αισθανθούν αυτά τα συναισθήματα ξανά.

Οι αναμνήσεις των συναισθημάτων ξεθωριάζουν με τον καιρό και οι άνθρωποι χρησιμοποιούν πρόσθετες πληροφορίες για την ανασύνθεση τα συναισθημάτων τους. Η ένταση των συναισθημάτων υποχωρεί όσο περνά ο καιρός, πράγμα που αντιστοιχεί σε μια φθίνουσα εκτίμηση.

Μνήμη

Η ακριβής θύμηση των αναμνήσεων περιλαμβάνει πολλαπλά σημεία του εγκεφάλου και μπορεί να επηρεάζεται από πολλούς παράγοντες. Στον εγκέφαλο συμβαίνουν αλλαγές όταν μια νέα πληροφορία αποθηκεύεται στη μνήμη. Κάθε ανάμνηση αποθηκεύεται σε ένα δίκτυο κυττάρων που συνδέουν πολλές περιοχές του εγκεφάλου. Η ενεργοποίηση αυτών των νευρώνων οδηγεί στην ανάκληση μιας συγκεκριμένης μνήμης. Ωστόσο, η ενεργοποίηση των νευρώνων σε πολλές περιοχές του εγκεφάλου μπορεί να οδηγούν στην ανάπτυξη λανθασμένων αναμνήσεων.

Επιλεκτική μνήμη

Κάθε άνθρωπος δέχεται θετικές και αρνητικές περιγραφές της προσωπικότητάς του, και είναι πολύ πιο πιθανό να θυμάται τις θετικές πληροφορίες. Υπάρχουν τρεις τύποι θετικών σφαλμάτων μνήμης:

• Θετική ψευδαίσθηση- κατασκευή ενός θετικού γεγονότος που δεν συνέβη ποτέ
• Θετική αμνησία- το να ξεχνά κάποιος ένα αρνητικό γεγονός
• Θετική συζήτηση- παραμόρφωση της μνήμης ενός αρνητικού γεγονότος στο παρελθόν σε θετικό γεγονός

Αντίληψη της ευτυχίας στη διάρκεια της ζωής

Η ηλικία είναι επίσης ένας παράγοντας που παίζει ρόλο στην αντίληψη της ευτυχίας. Οι άνθρωποι άνω των 60 ετών είναι πιο πιθανό να νιώθουν ότι ήταν πιο ευτυχισμένοι στο παρελθόν, και στην προσωπική και στην κοινωνική τους ζωή.

Ωστόσο, δεν είναι λίγοι οι άνθρωποι 65 ετών και άνω που νιώθουν ότι το παρελθόν και το παρόν είναι εξίσου ικανοποιητικά, αν και δεν είναι σίγουροι για το μέλλον. Αντίθετα, οι νέοι νιώθουν ότι η ζωή τους είναι καλύτερη στο παρόν παρά στο παρελθόν.

Η κινητήριος δύναμη που προσφέρει η ανάκληση αναμνήσεων εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το στάδιο στο οποίο βρίσκεται ένας άνθρωπος. Με άλλα λόγια, όσοι είναι ηλικιωμένοι είναι πιο πιθανό να βλέπουν πιο δύσκολο το μέλλον ενώ όσοι είναι νέοι βλέπουν το μέλλον τους καλύτερο. Οι νεότεροι άνθρωποι μπορεί να υποβιβάζουν την ευτυχία του παρελθόντος με την ελπίδα ότι το μέλλον θα είναι λαμπρό.

Πώς αλλάζουν οι αναμνήσεις;

Οι άνθρωποι δεν έχουν μόνο την τάση να αλλάζουν αντίληψη για την ευτυχία, αλλά μερικές φορές μπορεί οι αναμνήσεις να αλλάζουν τελείως.  Η δημιουργία εσφαλμένων αναμνήσεων μπορεί να συμβεί μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα.

Πότε η νοσταλγία είναι θετική;

Τα τελευταία χρόνια, όλες οι έρευνες αντιμετώπιζαν τη νοσταλγία ως κάτι αρνητικό. Καθώς αποτελούσε μια αδυναμία να αποδεχτεί κάποιος το παρελθόν ή ότι έχασε, και να καταφέρει να ζει στο παρόν. Ωστόσο, πρόσφατες μελέτες έδειξαν ότι η νοσταλγία μπορεί να έχει θετικές επιδράσεις στην ψυχική υγεία. Η νοσταλγία μας βοηθά να νιώθουμε:

• πιο συνδεδεμένοι (μπορούμε να φέρνουμε στο μυαλό μας με τις όμορφες στιγμές με τα αγαπημένα μας πρόσωπα)
• έμπνευση για το παρόν (τα όμορφα πράγματα που συνέβησαν στο παρελθόν, μας δίνουν δύναμη να φτάσουμε τους στόχους μας στο παρόν)
• καλύτερα με τον εαυτό μας (ένα άτομο που είναι σε σύνδεση με το παρελθόν, ξέρει που ανήκει)

Η σκοτεινή πλευρά της νοσταλγίας

Υπάρχουν πολλές μορφές νοσταλγίας και δεν είναι όλες βοηθητικές. Η προσωπική νοσταλγία είναι όταν μας λείπουν όλα όσα βιώσαμε στο παρελθόν. Είναι ο τύπος της νοσταλγίας που μας κρατά συνδεδεμένους με το παρελθόν και μας δίνει έμπνευση να δημιουργήσουμε ξανά όμορφες στιγμές στο παρόν και στο μέλλον. Αλλά την ίδια στιγμή μπορεί να χάνουμε πράγματα, στην περίπτωση της προκαταβολικής νοσταλγίας, όπου μας λείπει και νοσταλγούμε κάτι πριν καν τελειώσει, και αυτό οδηγεί σε θλίψη, ανησυχία και άγχος. Όταν καθημερινά νοσταλγούμε πράγματα τότε αυτό έχει αρνητική επίδραση στην ψυχική μας υγεία.

Γιατί δεν μπορώ να σταματήσω να νοσταλγώ;

Νιώθετε συνεχώς νοσταλγία; Πάντα συγκρίνετε το παρόν με το παρελθόν; Δεν μπορείτε να απολαύσετε τα όμορφα πράγματα που συμβαίνουν επειδή συνεχώς ανησυχείτε ότι θα τα χάσετε; Αν η νοσταλγία σας κάνει να νιώθετε άσχημα τότε μπορεί να είναι σημάδι κάποιου άλλου θέματος.

Νοσταλγία και θέματα ψυχικής υγείας

Ο μηρυκασμός των σκέψεων δεν σας αφήνει να μείνετε συγκεντρωμένοι στο παρόν,  και συνεχώς προσπαθείτε να βρείτε τις πιθανές λύσεις και συνέπειες. Η κατάθλιψη μπορεί να σημαίνει ότι σκέφτεστε ξανά και ξανά το παρελθόν, κρίνετε αυστηρά τον εαυτό σας και νιώθετε τύψεις και ενοχές. Κάποιες φορές ίσως να μην μπορείτε να σταματήσετε να σκέφτεστε τον πρώην σας, και αυτό να σας επηρεάζει. Ίσως να κρύβετε πράγματα από τους φίλους και την οικογένειά σας. Το άγχος σημαίνει ότι συνεχώς ανησυχείτε για το μέλλον με ένα τρόπο που σας κάνει να νιώθετε φόβο.

Ποια είναι τα οφέλη της νοσταλγίας;

Οι νοσταλγικές αναμνήσεις αλλοιώνουν θετικά τις αντιλήψεις μας για το παρελθόν. Οι άνθρωποι μερικές φορές νιώθουν νοσταλγία για πράγματα που δεν τους άρεσαν, όπως ένα τραγούδι. Αυτές οι αναμνήσεις μπορεί να ξυπνήσουν από ένα συγκεκριμένο ήχο. Όμως, η ερώτηση που προκύπτει είναι αν το να ζούμε ξανά το παρελθόν είναι ψυχολογικά υγιές;

Η νοσταλγία είναι μια συναισθηματική εμπειρία προσανατολισμένη στο μέλλον αντί για ένα αναδρομικό γεγονός γιατί εμπεριέχει προβληματισμό για τη συμπεριφορά και τις εμπειρίες του παρελθόντος ώστε να είναι κάποιος προετοιμασμένος για τις μελλοντικές αποφάσεις. Η νοσταλγία μπορεί να είναι ένας αμυντικός μηχανισμός για την ανακούφιση της θλίψης, την ενίσχυση των κοινωνικών σχέσεων, τη βελτίωση της διάθεσης και την αύξηση της πνευματικότητας. Μπορεί να είναι μια λυτρωτική διαδικασία στην οποία τα συναισθήματα της απώλειας και της λαχτάρας οδηγούν σε θετικά συναισθήματα ελπίδας, ευτυχίας και ευγνωμοσύνης. Η νοσταλγία μπορεί να δίνει κίνητρο στους ανθρώπους να επιτύχουν σημαντικούς στόχους στη ζωή τους.

Η ευτυχία είναι υποκειμενική για κάθε άνθρωπο, και φυσικά την επηρεάζουν πολλοί παράγοντες. Ωστόσο, είναι βοηθητικό να πάρουμε μια βαθιά ανάσα και να προβληματιζόμαστε για τις αναμνήσεις μας. Τα στοιχεία δείχνουν ότι οι αναμνήσεις μας επηρεάζονται από την τρέχουσα συναισθηματική μας κατάσταση. Η σύγχρονη ψυχολογία δείχνει ότι αυτές οι αλλαγές δεν είναι αρνητικές και ότι κάποιες αλλαγές στις αναμνήσεις μπορεί να είναι ωφέλιμες καθώς μας δίνουν τη  δυνατότητα επεξεργασίας του παρελθόντος.