Ο φόβος του θανάτου

Ο Φόβος του Θανάτου

Καθώς η ζωή προχωράει, όλο και πιο πολύ περνάει από το μυαλό μας η σκέψη του θανάτου, καθώς μεγαλώνουμε εμείς, οι γύρω μας, και η ζωή μας δίνει πολλές αφορμές. Όμως ο θάνατος είναι μέρος της ζωής και η αποδοχή αυτού δείγμα ωριμότητας. Στο ιατρείο έρχονται πολλοί θεραπευόμενοι που λένε, "φοβάμαι τον θάνατο". Το άγνωστο γενικότερα τρομάζει τους ανθρώπους, πόσο μάλιστα ο φόβος του θανάτου, δηλαδή για το αν και που πάμε μετά το θάνατο. Αλλά αυτό είναι εντελώς φυσιολογικό, εντελώς ανθρώπινο. Αν όμως αυτός ο φόβος γίνει τόσο μεγάλος που κατακλύζει τον άνθρωπο, και τον σταματά να ζήσει τη ζωή του, τον εμποδίζει να μπορεί να χαρεί την ημέρα του, τότε είναι κάτι που πρέπει να διερευνηθεί.

Η αλήθεια είναι δύσκολο να δούμε τον εαυτό μας ως "παρατηρητή" και να σκεφτούμε τον δικό μας θάνατό μας με λογικό και ήρεμο τρόπο, και να ελευθερωθούμε από το φόβο του θανάτου. Αυτό μπορεί να το πετύχει κανείς μόνο μέσα από τη φιλοσοφία ή μέσα από την πίστη του.

Φιλοσοφία και στάση ζωής

Μπορούμε να δούμε το θάνατο εγωιστικά, από την περιορισμένη άποψη που έχουμε, υπό το πρίσμα του χρόνου και αυτό καταλήγει πάντα σε μια ακατανόητη "τραγωδία". Αλλά αν δούμε την κατάσταση ως παρατηρητής, υπό από το πρίσμα της αιωνιότητας, είναι μέρος μιας ιστορίας, ένα φυσιολογικό (και απαραίτητο) γεγονός. Μπορούμε λοιπόν συνειδητά να υιοθετήσουμε μια άλλη οπτική, στην οποία τα στοιχεία της υλικής μας ταυτότητας δεν έχουν μεγάλη σημασία. Το μυαλό μας με τη φαντασία μας επιτρέπει να συμμετέχουμε στην ολότητα του σύμπαντος και να θέσουμε τον εαυτό μας στην (χρονική) τροχιά του. Είμαστε (αν έχουμε το κουράγιο να το αναγνωρίσουμε) εντυπωσιακά ασήμαντοι μέσα σε αυτή την μεγαλύτερη εικόνα. Σε μια κοσμική κλίμακα δεν έχει σημασία τι θα καταφέρουμε να κάνουμε ή σε τι θα αποτύχουμε. Είμαστε ένας κόκκος άμμου στον ωκεανό. Οτιδήποτε συνδέεται άμεσα με εμάς δεν έχει καθόλου σημασία, όταν το φανταστούμε στην πραγματική του κλίμακα. Είμαστε αμελητέες ποσότητες, που κατοικούν σε μια τυχαία περιοχή του σύμπαντος, μια τυχαία χρονική περίοδο, που απολαμβάνουμε στιγμιαία το φως ενός αστεριού (ήλιος0 που σταδιακά ακόμα και αυτό πεθαίνει.

Αυτή η οπτική μπορεί να μοιάζει σκληρή αλλά είναι επίσης εξαιρετικά λυτρωτική, καθώς μας απελευθερώνει από τα δεσμά της εγωϊστικής ύπαρξης. Θα νιώσουμε πιο απελευθερωμένοι αν αποδεχτούμε ότι είμαστε ένα "τίποτα" για το σύμπαν (χωρίς αυτό να μειώνει την αξία μας στο σήμερα). Ότι η ζωή μας είναι ένα χωράφι που δανειστήκαμε, για να κάνουμε ότι θέλουμε. Ένας καμβάς, στον οποίο ζωγραφίζουμε ότι επιθυμούμε. Ο καμβάς αυτός όμως δεν θα σβηστεί, οι πράξεις και τα συναισθήματά μας θα μείνουν, και όπως το φαινόμενο της πεταλούδας, μπορούν να έχουν μεγάλη επιρροή στις ζωές των άλλων.

Το μεγαλύτερο χρονικό διάστημα της ζωής μας, λόγω των αναγκών της καθημερινότητας, παρασυρόμαστε και λειτουργούμε με χαμηλότερη συνειδητότητα. Έτσι ανταποκρινόμαστε μελοδραματικά σε προσβολές, είμαστε παθιασμένοι με τα ενδιαφέροντα και τις επιθυμίες μας και ανησυχούμε έντονα για το πώς μας βλέπουν οι άλλοι άνθρωποι γύρω μας, μεταξύ των άλλων.

Ωστόσο, σε σπάνιες στιγμές, όταν δεν υπάρχουν απειλές ή απαιτήσεις, ίσως αργά τη νύχτα ή νωρίς το πρωί, όταν το σώμα μας και οι επιθυμίες μας είναι ήσυχα, έχουμε το προνόμιο να μπορούμε να επιτύχουμε "υψηλότερη συνείδηση" (και η πρακτική της ενσυνειδητότητας μας βοηθά σε αυτό μακροπρόθεσμα). Αφήνουμε στην άκρη τον εγωισμό μας και έχουμε μια λιγότερο προκατειλημμένη αντίληψη, απορρίπτουμε τις συνήθεις δικαιολογίες για τον εαυτό μας και την εύθραυστη περηφάνια μας. Σε μια τέτοια κατάσταση, το μυαλό κινείται πέρα από τα ιδιαίτερα ενδιαφέροντα και τις επιθυμίες. Μπορούμε να εφαρμόσουμε αυτή την ιδέα όταν ξαπλώνουμε στο κρεβάτι και επικεντρωνόμαστε σε όσα συμβαίνουν μέσα μας και έξω.

Στο τέλος της παρτίδας του σκακιού, ο βασιλιάς και το πιόνι καταλήγουν στο ίδιο κουτί

Ο άνθρωπος μπορεί να φανταστεί στιγμιαία πολλά πράγματα: τα δέντρα, τον άνεμο, μια πεταλούδα, τα σύννεφα ή τα κύματα της θάλασσας. Από αυτή την οπτική, το κύρος δεν έχει σημασία, τα αγαθά δεν έχουν σημασία, τα παράπονα χάνουν τη βαρύτητά τους, και αν δεν υπάρχουμε πλέον δεν αποτελεί καταστροφή. Αν ορισμένοι άνθρωποι μπορούσαν να φτάσουν σε αυτό το σημείο,  θα μπορούσαν να μείνουν έκπληκτοι από τη γενναιοδωρία και την γαλήνη τους.

Αυτή η κατάσταση υψηλής συνείδησης, γενικά μας δείχνει πόσο σύντομη είναι η ζωή. Αλλά συνήθως σκεφτόμαστε ότι θα ζήσουμε για πολλά χρόνια και ότι πρέπει να έχουμε λύσεις για τις δύσκολες περιόδους της ζωής. Η υψηλότερη συνειδητότητα αποτελεί ένα τεράστιο θρίαμβο πάνω στο πρωτόγονο μυαλό το οποίο δεν μπορεί να σκεφτεί την πιθανότητα μη ύπαρξής του. Δεν μπορούμε να ξέρουμε ποιο θα είναι το τέλος μας. Ίσως να ζήσουμε για πολλά χρόνια, που δύσκολα θα θυμόμαστε ποιοι είμαστε. Ίσως να εμφανίσουμε ξαφνικά κάποια ασθένεια και το τέλος να είναι ακαριαίο. Αλλά μπορούμε να φανταστούμε την κηδεία μας, όσα θα πουν οι άλλοι για εμάς ή όσα θα νιώσουν. Μπορούμε να φανταστούμε τους ανθρώπους να κλαίνε, σταδιακά να μας ξεχνούν και να γινόμαστε μια άγνωστη φιγούρα σε μια οικογενειακή φωτογραφία. Τελικά είναι σαν να μην υπήρξαμε ποτέ.

Ο θάνατος, το τι συμβαίνει μετά το θάνατο και η συνέχεια της ύπαρξης είναι θέματα που απασχολούν τους ανθρώπους από την εμφάνιση του ανθρωπίνου είδους στον πλανήτη. Υπάρχουν αμέτρητες θρησκείες και φιλοσοφικές προσεγγίσεις που προσπαθούν να δώσουν εξηγήσεις για το θέμα αυτό. Οι θρησκείες γενικά μιλάνε για μία συνέχεια της ύπαρξης σε διαφορετική μορφή, ενώ η φιλοσοφία μιλάει για την ασημαντότητα της ύπαρξής μας. Όποια στάση και αν υιοθετήσουμε, όσο περισσότερο αποδεχόμαστε τον αναπόφευκτο θάνατό μας, τόσο πιο πολύ εκτιμάμε την ζωή, τόσο πιο ελεύθεροι γινόμαστε.

Προηγούμενες τραυματικές εμπειρίες

Πολλές φορές προηγούμενες απώλειες, τραυματικές εμπειρίες (πχ ατυχήματα) ή περιπέτειες υγείας (δική μας ή αγαπημένων προσώπων) μας ευαισθητοποιούν και προδιαθέτουν στο φόβο για το θάνατο και τις αρρώστιες. Σε αυτές τις περιπτώσεις, είναι απαραίτητη η επεξεργασία των τραυματικών βιωμάτων με EMDR, ώστε να μπορέσει να ελευθερωθεί ο άνθρωπος από το φόβο.

Τι ακολουθεί μετά τον θάνατο;

Αυτό είναι ένα ερώτημα που απασχολεί τους ανθρώπους από την εμφάνιση του είδους μας. Υπάρχουν πολλές διαφορετικές φιλοσοφικές και θεοσοφικές προσεγγίσεις για το θέμα, για το αν υπάρχει μία μεταφυσική συνέχεια ή όχι, και ποια είναι ίσως αυτή (παράδεισος/κόλαση, μετενσαρκώσεις, κα). Το μόνο σίγουρο πάντως είναι ότι μετά το θάνατο το σώμα δεν μας ακολουθεί, καθώς αυτό διαλύεται "εις τα εξ ων συνετέθη", "χώμα είναι και στο χώμα επιστρέφει", δηλαδή υπάρχει μία αποσύνθεση, χωρίς κανείς να μπορεί να αποδείξει το αν υπάρχει μία μεταφυσική συνέχεια ή όχι.