Φοβίες - πώς αντιμετωπίζονται, ποιες είναι οι αιτίες;
Είναι ασυνήθιστο για μια φοβία να ξεκινά μετά την ηλικία των 30 ετών, καθώς οι περισσότερες ξεκινούν στην παιδική ηλικία, στην εφηβεία ή στην πρώιμη ενήλικη ζωή. Οι φοβίες μπορεί να οφείλονται σε κάποια αγχωτική εμπειρία, ένα τραυματικό γεγονός ή σε κάποια φοβία που έχει ένα γονέας και μπορεί να την μεταφέρει στο παιδί του.
Ειδικές φοβίες
Αυτές συνήθως εμφανίζονται στη ηλικία 4-8 ετών. Σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να είναι αποτέλεσμα μιας τραυματικής εμπειρίας. Ένα παράδειγμα είναι η κλειστοφοβία που εμφανίζεται σε ένα νεαρό παιδί αφού είχε μια δυσάρεστη εμπειρία σε ένα κλειστό χώρο.
Οι φοβίες που ξεκινούν στην παιδική ηλικία μπορεί να οφείλονται σε κάποια φοβία που έχει ένα μέλος της οικογένειας. Για παράδειγμα, ένα παιδί που έχει μια μαμά με αραχνοφοβία, είναι πιο πιθανό να αναπτύξει την ίδια φοβία.
Σύνθετες φοβίες
Απαιτούνται περαιτέρω μελέτες για την επιβεβαίωση των αιτιών που προκαλούν την αγοραφοβία ή την κοινωνική φοβία. Οι ερευνητές πιστεύουν ότι οι σύνθετες φοβίες οφείλονται σε ένα συνδυασμό εμπειριών της ζωής, της χημείας του εγκεφάλου και της γενετικής.
Πώς λειτουργεί ο εγκέφαλος σε μια φοβία;
Οι ερευνητές έχουν βρει ότι οι φοβίες συχνά συνδέονται με την αμυγδαλή, η οποία βρίσκεται πίσω από την υπόφυση του εγκεφάλου. Η αμυγδαλή απελευθερώνει τις ορμόνες του μηχανισμού «πάλης ή φυγής» (fight or flight). Αυτές βάζουν το σώμα και το μυαλό σε "συναγερμό".
Θεραπεία
Οι φοβίες θεραπεύονται, και οι άνθρωποι που τις έχουν είναι ενήμεροι για την διαταραχή. Αυτό βοηθά την διάγνωση σε μεγάλο βαθμό. Η συζήτηση με έναν ψυχοθεραπευτή-ψυχίατρο είναι ένα χρήσιμο πρώτο βήμα στην θεραπεία της φοβίας, η οποία έχει ήδη αναγνωριστεί.
Εάν η φοβία δεν προκαλεί σοβαρά προβλήματα, οι περισσότεροι άνθρωποι απλά αποφεύγουν την πηγή της φοβίας τους ώστε να μην χάνουν τον έλεγχο. Πολλοί άνθρωποι με ειδικές φοβίες δεν ψάχνουν για θεραπεία ενώ οι φόβοι τους είναι αντιμετωπίσιμοι. Δεν είναι δυνατό να αποφευχθούν οι αιτίες κάποιων φοβιών, όπως οι σύνθετες φοβίες. Σε αυτές τις περιπτώσεις, η συζήτηση με έναν ψυχίατρο είναι το πρώτο βήμα για την αντιμετώπιση της φοβίας.
Οι περισσότερες φοβίες μπορούν να θεραπευτούν με κατάλληλη θεραπεία. Δεν υπάρχει μόνο μια συγκεκριμένη θεραπεία που να δουλεύει σε όλους. Η θεραπεία χρειάζεται να είναι εξατομικευμένη. Ο ψυχίατρος ή ο ψυχοθεραπευτής ίσως να προτείνουν ψυχοθεραπεία, φαρμακευτική αγωγή ή συνδυασμό των δύο. Η θεραπεία στοχεύει στην μείωση του φόβου και των συμπτωμάτων του άγχους και βοηθά τους ανθρώπους να διαχειριστούν τις αντιδράσεις τους στην φοβία.
Φαρμακευτική Αγωγή
Τα παρακάτω φάρμακα και ουσίες είναι αποτελεσματικά στην θεραπεία των φοβιών:
- Β-Αναστολείς: αυτοί μπορεί να βοηθήσουν στην μείωση των σωματικών συμπτωμάτων του άγχους που μπορεί να συνοδεύουν μια φοβία (Inderal, Concor, Lobivon).
- Αντικαταθλιπτικά: οι αναστολείς της επαναπρόσληψης της σεροτονίνης SSRI (όπως το Seroxat, Zoloft) συχνά συνταγογραφούνται στους ανθρώπους με φοβίες. Επηρεάζουν τα επίπεδα της σεροτονίνης στον εγκέφαλο, με αποτέλεσμα την βελτίωση της διάθεσης και τη μείωση των φοβιών.
- Αγχολυτικά: οι βενζοδιαζεπίνες (όπως το Ζαναξ, Λεξοτανιλ, Stedon) είναι μια κατηγορία ηρεμιστικών φαρμάκων που συνταγογραφούνται για τις φοβίες. Αυτά βοηθούν στην άμεση μείωση των συμπτωμάτων του άγχους (όπως γίνεται και σε μια οξεία κρίση πανικού).
Ψυχοθεραπεία
Υπάρχει ένας αριθμός θεραπευτικών επιλογών για την ψυχοθεραπεία της φοβίας:
- Απευαισθητοποίηση ή Θεραπεία Έκθεσης: η θεραπεία ERP μπορεί να βοηθήσει τους ανθρώπους με φοβία αλλάζοντας την απόκριση στην πηγή του φόβου. Εκτίθενται σταδιακά στην πηγή του φόβου με μια βαθμιαία κλιμάκωση.
- Γνωσιακή Συμπεριφορική Θεραπεία (CBT): βοηθά το άτομο με φοβία να μάθει διαφορετικούς τρόπους αντίληψης και αντίδρασης στην πηγή του φόβου. Το πιο σημαντικό, είναι ότι η CBT διδάσκει σε ένα άτομο πως να βιώνει την φοβία ελέγχοντας τα συναισθήματα και τις αυτόματες αρνητικές σκέψεις του.
- EMDR: Μπορεί να βοηθήσει σε περιπτώσεις τραυματικών εμπειριών μετά τις οποίες δημιουργήθηκαν ή με τις οποίες συνδέονται οι φοβίες. Επίσης, σε περιπτώσεις που οι φοβίες συνδέονται με συμπεριφορές των γονέων ή άλλων οικείων προσώπων.
- Virtual Reality Exposure Therapy (VRET): μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως μια σύγχρονη μορφή έκθεσης, προσφέροντας μια ελεγχόμενη και σταδιακή έκθεση, ένα ασφαλές περιβάλλον, με αποτελεσματικότητα συγκρίσιμη με την έκθεση σε αγχώδεις διαταραχές και ειδικές φοβίες.
Μπορείτε να αντιμετωπίσετε τις φοβίες σας
Οι φοβίες μπορεί να παρεμβαίνουν στην καθημερινότητα σας και να μην σας αφήνουν να απολαύσετε τη ζωή σας.
Οι φοβίες αποτελούν πηγή άγχους για ένα άτομο και μπορεί να αποτελούν εμπόδιο στην καθημερινότητα. Ωστόσο, είναι θεραπεύσιμες στις περισσότερες περιπτώσεις με τη βοήθεια της ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ. Αν έχετε κάποια φοβία, το μόνο πράγμα που δεν πρέπει να φοβάστε είναι να ζητήσετε βοήθεια.
Βιβλιογραφία:
- Kenwood, M. M.,et al. (2021). The prefrontal cortex, pathological anxiety, and anxiety disorders. Neuropsychopharmacology, 47(1), 260–275.
- Heesbeen, E. J., et al. (2023). The effect of SSRIs on fear learning: a systematic review and meta-analysis. Psychopharmacology, 240(11), 2335–2359.
- Carl, E., et al. (2019). Virtual reality exposure therapy for anxiety and related disorders: A meta-analysis of randomized controlled trials. Journal of Anxiety Disorders, 61, 27–36.
- Lueken, U., et al. (2011). How specific is specific phobia? Different neural response patterns in two subtypes of specific phobia. NeuroImage, 56(1), 363–372.