Άνοια και ύπνος

Άνοια και ύπνος

Τα προβλήματα με τον ύπνο και η άνοια είναι δύο καταστάσεις που συνυπάρχουν. Όμως για ποιους λόγους τα άτομα με άνοια εμφανίζουν διαταραχές στον ύπνο;

Πολλοί ηλικιωμένοι έχουν προβλήματα ύπνου, αλλά οι άνθρωποι με άνοια έχουν πολύ περισσότερες δυσκολίες. Οι διαταραχές ύπνου επηρεάζουν το 25% των ανθρώπων με ήπια ως μέτρια άνοια και το 50% των ανθρώπων με σοβαρή άνοια. Οι διαταραχές αυτές εμφανίζουν μια επιδείνωση όσο προχωρά η νόσος.

Συχνά προβλήματα ύπνου που έχουν σχέση με την άνοια

Οι περισσότεροι άνθρωποι με άνοια έχουν υπερβολική υπνηλία στη διάρκεια της ημέρας και αϋπνία , έτσι είναι δύσκολο να αποκοιμηθούν και να μείνουν κοιμισμένοι. Επίσης, ξυπνούν συχνά στη διάρκεια της νύχτας και πολύ νωρίς το πρωί.

Οι άνθρωποι με άνοια μπορεί επίσης να βιώνουν ένα φαινόμενο το απόγευμα ή στη διάρκεια της νύχτα που είναι γνωστό ως “ηλιοβασίλεμα”, και στο οποίο οι ασθενείς νιώθουν σύγχυση, ανησυχία, αναστάτωση και επιθετικότητα.

Η αποφρακτική υπνική άπνοια είναι επίσης συχνό φαινόμενο σε ανθρώπους με Alzheimer. Αυτή η διαταραχή μπορεί να είναι σοβαρή καθώς η αναπνοή σταματά και ξεκινά επανειλημμένα στη διάρκεια του ύπνου.

Οι παράγοντες που συμβάλλουν στις διαταραχές ύπνου περιλαμβάνουν:

• Ψυχική και σωματική εξουθένωση στο τέλος της ημέρας
• Αλλαγές στο βιολογικό ρολόι του σώματος
• Ανάγκη για λιγότερο ύπνο, κάτι που είναι σύνηθες στους ηλικιωμένους
• Αποπροσανατολισμό
• Μείωση του φυσικού φωτός και αύξηση των σκιών που κάνει τους ανθρώπους με άνοια να νιώθουν φόβο και σύγχυση

Είναι πολύ συχνό για τους ανθρώπους με άνοια, ειδικά σε προχωρημένο στάδιο, να περνούν πολύ χρόνο στο κρεβάτι, την ημέρα και τη νύχτα. Αυτό κάποιες φορές μπορεί να προκαλεί ανησυχία στους φροντιστές ότι κάτι μπορεί να συμβαίνει.

Στα προχωρημένα στάδια της άνοιας οι ασθενείς κοιμούνται όλο και περισσότερο. Όσο η νόσος προχωρά, η βλάβη στον εγκέφαλο του ασθενή είναι εκτεταμένη και έτσι σταδιακά είναι όλο και πιο αδύναμος και εύθραυστος.

Είναι πολύ σύνηθες για τους ανθρώπους με άνοια να νιώθουν εξουθένωση με απλά πράγματα όπως η επικοινωνία, το φαγητό. Έτσι, ένα άτομο μπορεί να έχει ανάγκη περισσότερο ύπνο στη διάρκεια της ημέρας καθώς τα συμπτώματα είναι πιο σοβαρά.

Τα προχωρημένα στάδια της άνοιας είναι μια πρόκληση για τον ασθενή και τους ανθρώπους που τον φροντίζουν.

Κάποια φάρμακα μπορεί να προκαλούν υπνηλία, όπως τα αντιψυχωσικά, τα αντικαταθλιπτικά, τα αντιϊσταμινικά, και φυσικά τα υπναγωγά.

Τι πρέπει να κάνω αν ένα άτομο με άνοια κοιμάται πολύ;

Αν ένα άτομο είναι σε προχωρημένα στάδια της άνοιας και σταδιακά θέλει περισσότερο ύπνο, αυτό μπορεί να συμβαίνει λόγω της εξέλιξης της νόσου. Ωστόσο, αν ξαφνικά ο ασθενής αρχίζει να θέλει πολύ περισσότερο ύπνο ή υπάρχουν άλλα ανησυχητικά συμπτώματα καλό είναι να μιλήσετε με το γιατρό σας. Μια υγιής ρουτίνα ύπνου βοηθά τον ασθενή να νιώθει καλύτερα και να έχει ενέργεια μέσα στην ημέρα.

Βέβαια, καλό είναι να μιλήσετε με το γιατρό σας για να αποκλείσετε κάποια λοίμωξη που μπορεί να επηρεάζει τον ύπνο του ασθενή. Αν ο ασθενής δεν εμφανίζει συμπτώματα όπως η σύγχυση και η ταραχή, ο επιπλέον ύπνος συνήθως δεν αποτελεί λόγο ανησυχίας.

Γιατί η άνοια επηρεάζει τον ύπνο;

Τα προβλήματα στον ύπνο είναι πολύ συχνά στους ανθρώπους με άνοια και μπορεί να περιλαμβάνουν:

• ύπνο στη διάρκεια της ημέρας και αϋπνία και ανησυχία στη διάρκεια της νύχτας
• αποπροσανατολισμό στο σκοτάδι όταν ο ασθενής ξυπνάει για να πάει στην τουαλέτα
• ξύπνημα τη νύχτα
• ξύπνημα νωρίς το πρωί
• αδυναμία κατανόησης της διαφοράς ανάμεσα στη μέρα και στη νύχτα

Δεν είναι απολύτως ξεκάθαροι οι λόγοι για τους οποίους η άνοια επηρεάζει τον ύπνο. Για μερικούς ανθρώπους, μπορεί να φταίει ο αποσυντονισμός του βιολογικού τους ρολογιού και έτσι νιώθουν υπνηλία τη λάθος ώρα της ημέρας.

Επίσης, υπάρχουν δύο τμήματα του εγκεφάλου που ελέγχουν τον κύκλο ύπνου-αφύπνισης, τα οποία μπορεί να μην λειτουργούν σωστά στους ανθρώπους με άνοια. Μερικές φορές ένα άτομο με άνοια ίσως να εμφανίζει πλήρη αντιστροφή του φυσιολογικού μοτίβου του ύπνου, να είναι ξύπνιο τη νύχτα αντί την ημέρα.

Η ποιότητα του ύπνου επηρεάζει την ποιότητα ζωής των ανθρώπων με άνοια;

Η ποιότητα του ύπνου σταδιακά εμφανίζει μια επιδείνωση όσο κάποιος μεγαλώνει. Ο βαθύς ύπνος που διατηρεί τον εγκέφαλο μας υγιή και αναζωογονημένο, μειώνεται σημαντικά. Ένα άτομο με άνοια μπορεί να κοιμάται πολύ περισσότερες ώρες (14-15 ώρες) από έναν υγιή άνθρωπο της ίδιας ηλικίας. Όμως, αυτός ο ύπνος δεν είναι ποιοτικός.

Ο ύπνος σε ανθρώπους με άνοια με σωμάτια Lewy και νόσο Parkinson

Οι άνθρωποι με άνοια με σωμάτια Lewy ή νόσο του Parkinson μπορεί να κοιμούνται στη διάρκεια της ημέρας αλλά να έχουν δύσκολες νύχτες. Μπορεί να υποφέρουν από σύγχυση, εφιάλτες και ψευδαισθήσεις. Η αϋπνία, η υπνική άπνοια και ο σύνδρομο ανήσυχων ποδιών είναι κάποια συχνά συμπτώματα.

Οι ασθενείς μπορεί να νιώθουν εξουθενωμένοι καθώς δεν έχουν κοιμηθεί καθόλου.  Είναι δύσκολο κάποιος να μείνει ξύπνιος στη διάρκεια της ημέρας αν ο ύπνος του το βράδυ δεν είναι ποιοτικός.

Πώς μπορεί ο φροντιστής να βοηθήσει έναν άνθρωπο με άνοια  να έχει καλύτερο ύπνο;

Οι διαταραχές ύπνου έχουν ένα κόστος στην υγεία του ασθενή και των φροντιστών του. Για αυτό λοιπόν καλό είναι να ακολουθούν τα παρακάτω βήματα:

• Θεραπεία των υποκείμενων νοσημάτων. Μερικές φορές καταστάσεις όπως η κατάθλιψη, η υπνική άπνοια ή το σύνδρομο των ανήσυχων ποδιών προκαλεί προβλήματα στον ύπνο.
• Δημιουργία μιας ρουτίνας. Τήρηση συγκεκριμένων ωρών φαγητού, ύπνου και αφύπνισης.
• Αποφυγή αλκοόλ, καφεΐνης και νικοτίνης που παρεμβαίνουν στον ύπνο. Είναι πολύ σημαντικός ο περιορισμός αυτών των ουσιών, ειδικά τη νύχτα. Καλό είναι να αποφεύγετε την τηλεόραση σε περιόδους εγρήγορσης στη διάρκεια της νύχτας.
• Ενθάρρυνση της φυσικής δραστηριότητας. Οι περίπατοι και άλλες φυσικές δραστηριότητες συμβάλλουν στον καλύτερο ύπνο το βράδυ.
• Περιορισμός του ύπνου στη διάρκεια της ημέρας, ειδικά του μεσημεριανού.
• Ήρεμη διάθεση το απόγευμα. Μπορείτε να βοηθάτε τους ανθρώπους με άνοια να χαλαρώνουν και να διαβάζουν ένα βιβλίο ή να ακούνε χαλαρωτική μουσική. Η σωστή θερμοκρασία του δωματίου βοηθά τα άτομα με άνοια να έχουν καλύτερο ύπνο.
• Σωστή λήψη των φαρμακευτικών αγωγών. Μερικά αντικαταθλιπτικά, όπως η βουπροπιόνη και η βενλαφαξίνη, προκαλούν αϋπνία. Οι αναστολείς της χολινεστεράσης, όπως η δονεπεζίλη, μπορεί να βελτιώνουν τα συμπεριφορικά και γνωστικά συμπτώματα στους ανθρώπους με άνοια αλλά μπορεί επίσης να προκαλούν αϋπνία. Αν ένα άτομο με άνοια παίρνει τέτοιου είδους φάρμακα καλό είναι οι φροντιστές του να μιλούν με το γιατρό του.
• Λήψη μελατονίνης. Η μελατονίνη βοηθά στη βελτίωση του ύπνου και μειώνει το φαινόμενο του ηλιοβασιλέματος στους ανθρώπους με άνοια.
• Σωστός φωτισμός. Η φωτοθεραπεία το απόγευμα μπορεί να βοηθά στην αντιμετώπιση των διαταραχών στον κύκλο ύπνου-αφύπνισης στους ανθρώπους με άνοια. Επίσης, ο επαρκής φωτισμός το βράδυ μπορεί να μειώνει την ανησυχία. Η τακτική έκθεση στο φως του ήλιου στη διάρκεια της ημέρας συμβάλλει στην αντιμετώπιση πολλών θεμάτων του ύπνου.

Γιατί οι άνθρωποι με άνοια ξυπνούν στη διάρκεια της νύχτας;

Αν ένα άτομο με άνοια ξυπνά στη διάρκεια της νύχτας, καλό είναι οι φροντιστές να μένουν ήρεμοι, ακόμη και αν νιώθουν εξουθενωμένοι. Δεν είναι ανάγκη να μπαίνουν στη διαδικασία συζήτησης και σύγκρουσης. Αντιθέτως, είναι ανάγκη να ρωτούν το άτομο τι χρειάζεται. Η νυχτερινή ταραχή μπορεί να έχει σχέση με δυσφορία ή πόνο ή μπορεί να υπάρχει κάποιο άλλο πρόβλημα την πηγή του προβλήματος, όπως για παράδειγμα η δυσκοιλιότητα.

Φυσικά, οι φροντιστές μπορούν ευγενικά να υπενθυμίζουν στον ασθενή ότι είναι νύχτα και ώρα για ύπνο. Αν το άτομο θέλει να περπατήσει, είναι προτιμότερο να μην αντιδρούν σε αυτό και να του επιτρέπουν με την επίβλεψή τους.

Φαρμακευτική αγωγή για τον ύπνο

Αν τα παραπάνω βήματα δεν έχουν κανένα αποτέλεσμα , ίσως είναι ανάγκη ο ασθενής να πάρει κάποιο υπναγωγό φάρμακο.

Βέβαια, τα φάρμακα που προάγουν τον ύπνο αυξάνουν τον κίνδυνο των πτώσεων και την σύγχυση στους ηλικιωμένους που έχουν γνωστικά προβλήματα. Σαν αποτέλεσμα, τα ηρεμιστικά δεν προτείνονται για αυτή την ομάδα ασθενών.