REM ύπνος και non REM: η σημασία του ύπνου

Ύπνος REM και non REM

Ο ύπνος έχει συνδεθεί εδώ και χρόνια με την υγεία του εγκεφάλου. Είναι ουσιαστικός για την ψυχική και σωματική υγεία ενός ατόμου και συνεπώς για την ποιότητα ζωής. Κατά τη διάρκεια του ύπνου στα στάδια REM και non REM (NREM) γίνεται ένας αριθμός σημαντικών διαδικασιών που έχει ως σκοπό να υποστηρίξει την υγιή λειτουργία όχι μόνο του εγκεφάλου, αλλά και της συνολικής σωματικής υγείας. Η μεγαλύτερη σημασία που δίνεται στον ύπνο πλέον φαίνεται επίσης και από τα διάφορα apps για την παρακολούθηση του ύπνου που υπάρχουν.

Εγκεφαλική λειτουργία

Ο ύπνος παίζει σημαντικό ρόλο στη λειτουργία του εγκεφάλου, για τον σχηματισμό νέων νευρωνικών συνδέσεων και την επεξεργασία των πληροφοριών που έχουν συλλεχθεί μέσα στην ημέρα. Οι μελέτες έχουν δείξει ότι ο επαρκής ύπνος βοηθά στη βελτίωση της μνήμης και της μάθησης, αυξάνει την συγκέντρωση και τη δημιουργικότητα και βοηθά στη λήψη αποφάσεων.

Όταν ένα άτομο δεν κοιμάται επαρκώς, συμβαίνουν αλλαγές στον εγκέφαλο του, οι οποίες αλλάζουν την δραστηριότητα και τη λειτουργία του εγκεφάλου. Τα άτομα που δεν κοιμούνται επαρκώς, δυσκολεύονται να πάρουν αποφάσεις, να επιλύσουν προβλήματα, να ελέγξουν τα συναισθήματά τους και να διαχειριστούν τις αλλαγές της ζωής. Η έλλειψη ύπνου συνδέεται επίσης με την κατάθλιψη και το άγχος.

Στάδια του ύπνου: REM και non-REM

Όταν κοιμάστε, κάνετε κύκλους μεταξύ ύπνου REM και non REM (μη REM). Κατά τη διάρκεια του ύπνου REM, τα μάτια σας κινούνται γρήγορα σε διαφορετικές κατευθύνσεις. Από αυτό ακριβώς παίρνει το όνομά του ο ύπνος REM, δηλαδή Rapid Eye Movement (ταχείες οφθαλμικές κινήσεις). Αυτό δεν συμβαίνει κατά τη διάρκεια non REM ύπνου. Τα όνειρα συνήθως συμβαίνουν κατά τη διάρκεια του ύπνου REM.

Αρχικά στον ύπνο έρχεται ύπνος non REM, ακολουθούμενος από μια συντομότερη περίοδο ύπνου REM, και στη συνέχεια ο κύκλος αρχίζει ξανά. Υπάρχουν τρεις φάσεις ύπνου χωρίς REM. Κάθε στάδιο μπορεί να διαρκέσει από 5 έως 15 λεπτά. Μπορείτε να περάσετε και τις τρεις φάσεις πριν φτάσετε στον ύπνο REM.

• Στάδιο 1: Τα μάτια σας είναι κλειστά, αλλά είναι εύκολο να ξυπνήσετε. Αυτή η φάση μπορεί να διαρκέσει για 5 έως 10 λεπτά.
• Στάδιο 2: Βρίσκεστε σε ελαφρύ ύπνο. Ο καρδιακός σας ρυθμός επιβραδύνεται και η θερμοκρασία του σώματος πέφτει. Το σώμα σας ετοιμάζεται για βαθύ ύπνο.
• Στάδιο 3 και 4: αυτά είναι τα στάδια του βαθύ ύπνου. Είναι πιο δύσκολο να ξυπνήσετε σε αυτά το στάδια, και αν κάποιος ξυπνήσει, ίσως νιώθει αποπροσανατολισμένος για λίγα λεπτά. Ο βαθύς ύπνος ονομάζεται επίσης ύπνος δέλτα, λόγω των χαρακτηριστικών πιο αργών εγκεφαλικών κυμάτων που εμφανίζονται σε αυτό το στάδιο. Οι περισσότεροι ενήλικες χρειάζονται περίπου 1,5-2 ώρες βαθύ ύπνο τη νύχτα.
• Υπνος REM: σε αυτό το στάδιο έρχονται τα όνειρα. Ο εγκέφαλος γίνεται πιο ενεργός, ο καρδιακός ρυθμός και η αρτηριακή πίεση αυξάνονται και η αναπνοή γίνεται γρήγορη και ακανόνιστη. Ο ύπνος REM παίζει επίσης ρόλο στη μάθηση. κατά τη διάρκεια του REM, ο εγκέφαλος ενοποιεί και επεξεργάζεται τις πληροφορίες που θα αποθηκευτούν στη μακροπρόθεσμη μνήμη. Για τους περισσότερους ενήλικες, το REM στάδιο καταλαμβάνει περίπου 25% του ύπνου κατά μέσο όρο. 

Ο REM ύπνος καταλαμβάνει περίπου το 25% του συνολικού ύπνου. Οι άνθρωποι συνήθως θυμούνται 8 στις 10 φορές ένα όνειρο, εάν ξυπνήσουν κατά τη διάρκεια μιας περιόδου REM.

Ύπνος REM

Κάθε βράδυ ο ύπνος σας έχει τυπικά περίπου 3-5 κύκλους REM, όπως φαίνεται στο διάγραμμα. Ο ύπνος REM συμβαίνει συνήθως 90 λεπτά μετά τον ύπνο σας. Η πρώτη περίοδος του REM διαρκεί συνήθως 10 λεπτά. Καθένα από τα μεταγενέστερα στάδια REM διαρκεί περισσότερο και το τελευταίο μπορεί να διαρκέσει έως και μία ώρα. Μπορείτε να έχετε έντονα όνειρα κατά τη διάρκεια του ύπνου REM, καθώς ο εγκέφαλός σας είναι πιο ενεργός. Τα μωρά μπορούν να περάσουν έως και 50% του ύπνου τους στο στάδιο ΡΕΜ, σε σύγκριση με μόνο περίπου 20-25% για τους ενήλικες.

Ο ύπνος REM παίζει ρόλο στην εδραίωση της μνήμης, τη συναισθηματική επεξεργασία και την ανάπτυξη του εγκεφάλου, και τα όνειρα μας επιτρέπουν να παγιώνουμε και να τακτοποιούμε τις αναμνήσεις μας και να διατηρούμε τις νευρικές οδούς

Ύπνος, εγκέφαλος και μνήμη

Ο ύπνος παίζει ουσιαστικό ρόλο στην παγίωση της μνήμης και στην επιλογή των σημαντικών πληροφοριών και των ερεθισμάτων που λαμβάνονται κατά τη διάρκεια της ημέρας. Φυσιολογικά, τα άτομα δεν θυμούνται κάθε λεπτομέρεια της καθημερινότητας, και δίνουν ασυνείδητα προτεραιότητα σε συγκεκριμένες πληροφορίες, εξαιτίας της συναισθηματικής φόρτισης ή άλλων λόγων. Όταν κοιμάστε, ο εγκέφαλός σας αποφασίζει ποια πράγματα από την ημέρα αξίζει να διατηρηθούν - και τι αξίζει να ξεχνάτε, ώστε να μπορείτε να ελευθερώσετε χώρο για να πάρετε νέες πληροφορίες την επόμενη ημέρα.

Πιστεύεται ότι ο ύπνος και τα όνειρα βοηθούν στη διαδικασία ταξινόμησης των εμπειριών και της μνήμης, είτε για να δούμε "ολόκληρη την εικόνα" ή το νόημα των όσων έχουν συμβεί, είτε για να εστιάσουμε σε συγκεκριμένες λεπτομέρειες. Όταν ονειρευόμαστε, εξετάζουμε ένα ένα τα κομμάτια του παζλ, και τα ενώνουμε. Έτσι όταν ξυπνάμε, έχουμε μια καλύτερη κατανόηση ή λύσεις, για το σύνολο των εμπειριών που βιώσαμε ή των θεμάτων που μας απασχολούν.

Στα στάδια 1-4, δηλαδή αυτά που δεν είστε σε κατάσταση REM, είναι βασικά για τη μάθηση και τη διαμόρφωση της μνήμης. Χωρίς αυτά τα στάδια, η ικανότητά σας να μαθαίνετε νέες πληροφορίες μειώνεται κατά 40%. Αυτό συμβαίνει επειδή η στέρηση του ύπνου φθείρει τον ιππόκαμπο σας, το τμήμα του εγκεφάλου σας που είναι υπεύθυνο για την επεξεργασία της μνήμης και των αναμνήσεων.

Επιπλέον, ο ύπνος απομακρύνει τις τοξίνες που συσσωρεύονται στον εγκέφαλο μέσω των καθημερινών φυσιολογικών δραστηριοτήτων των νευρώνων. Το β-αμυλοειδές είναι μια πρωτεΐνη που σχετίζεται με τη νόσο του Alzheimer και είναι ένα παράδειγμα τέτοιας τοξίνης. Κατά τη διάρκεια του ύπνου απομακρύνονται λοιπόν οι άχρηστες και επιβλαβείς ουσίες.

Ύπνος και Σωματική υγεία 

Ο ύπνος είναι ουσιαστικός για τη διατήρηση της σωματικής υγείας, ειδικά όσο αφορά την επούλωση και την επιδιόρθωση των κυττάρων, όπως αυτά στο καρδιαγγειακό σύστημα.

Επίσης βοηθά στη διατήρηση της ισορροπίας των ορμονών του σώματος, όπως η ινσουλίνη (υπεύθυνη για τη ρύθμιση της γλυκόζης στο αίμα) και η λεπτίνη. Η τελευταία σχετίζεται με το αίσθημα της πείνας και του κορεσμού. Λόγω των επιδράσεων στις ορμόνες αυτές, η χρόνια έλλειψη ύπνου συνδέεται με τον υψηλότερο κίνδυνο για καρδιαγγειακά νοσήματα, εγκεφαλικό επεισόδιο, διαβήτη, νεφρική ανεπάρκεια, και υπάρχει επίσης σύνδεση μεταξύ του ανεπαρκούς ύπνου και της αύξησης του κινδύνου για παχυσαρκία.

Οι βιοχημικές διαδικασίες της ανάπτυξης του σώματος, επίσης σχετίζονται με τον ύπνο. Ο βαθύς ύπνος προκαλεί την απελευθέρωση αυξητικής ορμόνης και άλλων παραγόντων που υποστηρίζουν την ανάπτυξη, οι οποίες αυξάνουν την μυϊκή μάζα και επιδιορθώνουν τα κύτταρα και τους ιστούς στο σώμα. Ο ύπνος είναι πολύτιμος για όλους, ακόμα περισσότερο για τα βρέφη και τα παιδιά, για αυτό και κοιμούνται περισσότερο. Κατά τη διάρκεια των βαθύτερων σταδίων του ύπνου NREM, το σώμα επισκευάζει και αναζωογονεί τους ιστούς, χτίζει τα οστά και τους μυς και ενισχύει το ανοσοποιητικό σύστημα. Καθώς μεγαλώνετε, κοιμάστε πιο ελαφρώς και έχετε λιγότερο βαθύ ύπνο. Η γήρανση συνδέεται επίσης με βραχύτερο χρονικό διάστημα ύπνου.

Το ανοσοποιητικό σύστημα επίσης σχετίζεται με τον επαρκή χρόνο και την ποιότητα του ύπνου, και η αϋπνία συνδέεται με δυσκολία στην καταπολέμηση των λοιμώξεων και αυξημένο κίνδυνο για διάφορα νοσήματα.

Έλλειψη ύπνου, προβλήματα και προσδόκιμο ζωής

Τα προηγούμενα χρόνια γινόταν λόγος για το συνολικό χρόνο ύπνου και τις επιπτώσεις που μπορεί να είχε ο μειωμένος χρόνος ύπνους στην υγεία μας. Όμως αυτό που πλέον φαίνεται επίσης σημαντικό, είναι ο συνολικός χρόνος ύπνου στα στάδια REM και NREM. Για παράδειγμα, σύμφωνα με μελέτες για κάθε μείωση 5% στον ύπνο REM, τα ποσοστά θνησιμότητας αυξάνονται μεταξύ 13% και 17% μεταξύ των ενηλίκων μέσης ηλικίας και των ηλικιωμένων. Ο κακός ύπνος οδηγεί σε κόπωση και αυξάνει τον κίνδυνο τραυματισμών. Η στέρηση ύπνου συνδέεται επίσης με πολλές χρόνιες ασθένειες, όπως:

• Κατάθλιψη
• Παχυσαρκία
• Καρδιακές παθήσεις
• Σακχαρώδης Διαβήτης τύπου 2
• Άνοια: ο λιγότερος από τον συνιστώμενο ύπνο REM αυξάνει τον κίνδυνο για άνοια.

Η μεγαλύτερη σημασία που δίνει η ιατρική στον ύπνο σήμερα, φαίνεται επίσης και από τις διάφορες συσκευές και apps για την παρακολούθηση του ύπνου που υπάρχουν.